O’simlikchilik
Yüklə 115,3 Kb.
|
|
MAVZU. O’SIMLIKCHILIK TARMOQLARI IQTISODIYOTI Reja: O’simlikchilikning xalts xo’jaligidagi auamiyati va uni o’rganish xususiyatlari. O’simlikchilikning asosiy tarmotslari va ularning xususiyatlari. O’simlikchilik tarmotslari ishlab chitsarishi va agrotexnik tadbirlarning iqtisodiy samaradorligi. Donchilik iqtisodiyoti va boshqaruvi. Paxtachilik iqtisodiyoti va boshqaruvi. Sabzavotchilik, bog’dorchilik iqtisodiyoti va boshqaruvi. Dexkonchilik qishloq xo’jalik ishlab chiqarishining yetakchi tarmogi xisoblanadi. Uning maxsulotlari insonlar uchun ozik-ovkat, chorvachilik uchun yem-xashak, sanoat uchun xomashyo sifatida foydalaniladi. Dexkonchilik maxsulotlari jaxon xalklarining eng yirik tabiiy va iktisodiy boyligidir. Jaxon olimlari tomonidan yyer yuzida 500 mingga yakin o’simliklarning mavjudligi aniklangan. O’simliklarning 23 ming turidan jaxon xalklari turli xil maqsadlar uchun foydalanadilar. Ularning 6 ming yoki 26,1 foizi madaniy ekinlar guruxiga kiradi, shu jumladan 400 turi yoki 6,6 foizi O’zbekistonda uchraydi. O’simliklardan 120 turi yoki 30 foizi ochik va yopik maydondarda rivojlantiriladi. Bu maxsulotlardan axoli iste’molida ozik-ovkat, chorvachilikda yem-xashak, sanoatda natural xom ashyo sifatida foydalaniladi. Mustakillik yillarida mamlakatimiz dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishida amalga oshirilgan keng mikyosli iktisodiy isloxotlar dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarish soxasida tub uzgarishlarga olib keldi. Dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishni tashqil etishning uzbek xalkining mentalitetiga mos va jaxonning ilg’ortajribasiga asoslangan xo’jalik yuritish shakllari - dexkon va fermer xo’jaliklari tashqil etildi. Maxkamaviy boshqaruv tizimi bartaraf etilib, uning o’rniga bozor usullari tatbik etila boshlandi. Bu esa uz navbatida qayta ishlovchi tarmoqlarni dexkonchilik maxsulotlari xom-ashyosi bilan, axolini esa dexkonchilik maxsulotlari bilan tula ta’minlashga asos yaratdi. SHuningdek, dexkonchilik maxsulotlari eksporti borasida xam yetakchi soxalardan biriga aylandi. Eng asosiysi kiska muddatda mamlakatda dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishda katta yutuklarga yerishildi. Dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishda inson salomatligida muhim ahamiyatga ega bo’lgan moyli ekinlarga bo’lgan munosabat ijobiy tomonga uzgardi. Ya’ni, paxta yakka xokimligi sharoitida ilgari mamlakatimizda yetishtirilmagan yoki yetarli e’tibor byerilmagan kungabokar, zaytun, masxar, soya kabi moyli ekinlar maydonlari sezilarli darajada ko’paydi. Ushbu ekinlarni qayta ishlovchi maxsus ishlab chiqarish korxonalari tashqil etildi. Dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishida soxaning barqaror rivojlanishi uchun davlat tomonidan katta kumak byerib kelinmokda. Dexkonchilik maxsulotlari ishlab chikaruvchilarni davlat tomonidan kullab- kuvvatlanishi uz ichiga quyidagi asosiy yunalishlarni oladi: dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishini rivojlantirishda yakka tartibdagi ishlab chikaruvchilar ahamiyatini kuchaytirish; dexkonchilik maxsulotlari ishlab chikaruvchilarning huquq va majburiyatlarini ximoya kilish; dexkonchilik maxsulotlari ishlab chikaruvchi dexkon va fermer xo’jaliklariga samarali faoliyat olib borishlari uchun amaliy yordam byerish; dexkonchilik tarmogidagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iktisodiy asoslarini mustaxkamlashni kullab-kuvvatlash; dexkonchilik maxsulotlari ishlab chikaruvchilarning turmush darajasini oshirish va iktisodiy usishning muhim omiliga aylantirish; iste’mol bozorlarini dexkonchilik maxsulotlari bilan tuldirish va ulgurji savdo tizimini yanada rivojlantirish; dexkonchilik maxsulotlari eksportini davlat tomonidan kullab- kuvvatlash. Jaxonda iktisodiy va oziq-ovqat inkirozi tobora chukurlashayotgan bir davrda mamlakatimizda dexkonchilik maxsulotlari ishlab chiqarishining barqarorligini ta’minlash, mamla-katimiz axolisi turmush darajasining oshishiga, tibbiy me’yorlar darajasida dexkonchilik maxsulotlari iste’moli darajasiga yerishishga, sanoatni dexkonchilik maxsulotlari xom ashyosi bilan ta’minlashga olib keladi. Bozor iktisodiyoti konunlari mexanizmlari va kategoriyalari talablarini xamda madaniy qishloq xo’jaligi ekinlarining botanik, agrotexnik va boshqa xususiyatlarini xisobga olib ular quyidagi turkumlar buyicha xisob-kitob kilinadi va rivojlanish natijalari baxolanadi: boshokli va dukkakli don ekinlari maxsulotlari; texnika ekinlari maxsulotlari; kartoshka ekini maxsulotlari; sabzavot ekinlari maxsulotlari; poliz ekinlari maxsulotlari; ozuqa ekinlari maxsulotlari; mevali dov-daraxtlar maxsulotlari; tokzorlar maxsulotlari; tut daraxtlari maxsulotlari; gulzorlar maxsulotlari; ixota daraxtlar va urmonzorlar maxsulotlari; tabiiy pichanzorlar va yaylovlar maxsulotlari va boshqalar. Yuqorida keltirilgan madaniy ekinlar uz navbatida kichik guruxlarga bo’linadi. Masalan, don ekinlari ozik-ovkatga, yem-xashakka va boshqa maqsadlarga foydalanilishi buyicha, texnika ekinlari - tola, shakar, yog’ byeruvchi va boshqa turlarga bo’linib xisob-kitob kilinadi, oxirgi natijalari baxolanadi. Donchilik dexkonchilikning yetakchi tarmogi xisoblanadi va aloxida xalk xo’jaligi ahamiyatiga ega. O’zbekiston axolisi iste’mol etadigan ozik- ovkatlarning tarkibida katta kalloriya xamda oksil xisobida olingan don maxsulotlarining xissasi 50-60 foizni tashqil etadi. Respublikada axoli jon boshiga non, un maxsulotlari , guruch, mosh, nuxat, loviya va boshqa don maxsulotlari tibbiy me’yorlarga nisbatan ko’prok iste’mol kilinadi. Ozuqabop donlardan chorvador olimlar tomonidan aniklangan me’yorlarda oziklantirish zotli chorva mollari potentsial maxsuldorligi imkoniyatlaridan tularok foydalanishga sharoit yaratadi. Don oziq-ovqat sanoati uchun xom ashyo xisoblanadi va uning rivojlanish darajasiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Olib borilgan izchil isloxotlar natijasida paxta maydonlari 1,3-1,4 mln. gektargacha kiskartirilib, galla maydonlari esa 1,3 mln. gektarga yetkazildi. Donchilikning qo’shimcha maxsulotlari (somon, poxol, poya va x.k.)dan chorva ozuqasi, tushama, organik ugit, kogoz va boshqa sanoat tarmoqlarida xom ashyo sifatida foydalanish xam yuqori iktisodiy samara byeradi. Donchilikning asosiy va qo’shimcha maxsulotlarini ko’paytirish va sotishni tashqil etish mamlakatning sotsial-iktisodiy rivojlanishi xamda axolini arzon oziq-ovqat va boshqa maxsulotlar bilan ta’minlash uchun kulay sharoit yaratadi. O’zbekiston tabiiy iklim sharoitida kuzgi galla ekilgan maydonlarda ikkinchi ekin sifatida chorva ozuqasi, kartoshka va sabzavotlar yetishtirib maxsulotlar olish mumkin. Donchilikni intensiv rivojlantirish yyer, suv va boshqa resurslar potentsialidan samarali foydalanishga sharoit yaratadi. Tarixiy davrlarda O’zbekistonda donchilikning rivojlanish darajasi bozor iktisodiyoti xamda mustakil rivojlanish talablariga tula javob byermagan. O’zbekistonda 15-20 turdagi madaniy galla ekinlari 2,5-3 ming yillardan buyon ekiladi. Mustakillik davrlarigacha jami qishloq xo’jaligi ekinlarining 70 foizi don ekinlari bo’lgan. Mamlakat buyicha don ekinlarining 60,6 foizi bugdoy, 17,7 foizi, arpa, 10,4 foizi sholi ekiniga to’g’ri kelgan. Don ekinlarining, shu jumladan asosiy ekinlarning urtacha xosildorligi past bo’lgan. Masalan, barcha turdagi don ekinlarining urtacha xosildorligi 6,65 ts.ga, shu jumladan: bugdoy-6 ts.ga, sholi-13 ts.ga, makka-10,2 ts.ga bo’lgan. Yeallachilikda asosan ekstensiv omildan foydalanilgan. Mustakillik davrlarigacha axoli jon boshiga 236 kg don, shu jumladan 118 kg bugdoy, 4,8 kg guruch ishlab chikarilgan. Binobarin, respublikaning uz don maxsulotlari xisobiga axolini don maxsulotlariga bo’lgan talabini kondirishi boshqa tarixiy davrlarga nisbatan yuqori darajada bo’lgan. Respublika buyicha ishlab chikarilgan gallaning 80-85 foizini bugdoy tashqil kiladi. Axolining bu maxsulotlarga bo’lgan talabi respublikada ishlab chikariladi. CHorva xayvonlarining tuyimli don ozuqalariga bo’lgan talabining 40 foizi respublikada ishlab chikariladi, kolgan kismi esa paxta kunjarasi, sheluxasi va boshqa qo’shimcha sanoat maxsulotlari bilan tuldiriladi. Kuzgi boshokli galla sifatli xaydalgan yyerlarga optimal muddatlarda ekiladi. Ko’pchilik bugdoy navlarini sentyabrning oxiridan ikkinchi un kunligida ekish tavsiya etiladi. Ular yertarok ekilganda kish tushguncha naychalash fazasiga o’tishi mumkin. ^ish mavsumi nisbatan ilik kelgan yillari ular usishini davom ettiradi va boshoklash fazasini tezlashtiradi. Odatda, respublikaning shimoliy mintakalarida optimal ekish muddatlari yerta, janubiy viloyatlarda kechrok bo’ladi. Bunda xar bir viloyat, tuman uchun ayrim navlarning biologik xususiyatlarini xisobga olib optimal ekish muddatlariga aniklik xam kirgizilishi mumkin. Ko’plab utkazilgan tajribalar bir xo’jalikda bir necha syerxosil navlarni ekish maqsadga muvofikligini ko’rsatmokda. Oldin biologik kuzgi navlar, keyin duvarak, baxorgi navlar ekiladi. Arpa bugdoydan keyin ekiladi, chunki arpa bugdoyga nisbatan tezrok rivojlanadi. Ekish muddati optimal muddatlarda utkazilishi mavjud texnika vositalaridan samarali foydalanishga sharoit yaratadi. 10.1-jadvalda keltirilgan ma’lumotlarga kura respublikamizning sug’oriladigan xududlarida don maxsulotlari yetishtirishni mintakalar buyicha taxlil etadigan bo’lsak, mintakalarning tabiiy iklim sharoitlari va tuproq unumdoligi xar xil bo’lganligi sababli don xosidorligi xam xar xil. Don xosildorligi markaziy mintaka -Toshkent, Sirdaryo, Jizzaxda gektariga 42 tsentnyer, vodiy - Fargona, Andijon, Namanganda gektariga53 tsentnyer, Zarafshon voxasi - Samarkand, Navoiy, Buxoroda gektariga 52 tsentnyer, janubiy mintaka - ^ashkadaryo, Surxondaryoda gektariga 49 tsentnyer, SHimoliy mintaka - ^orakalpogiston Respublikasi, Xorazmda gektariga 41 tsentnyer. Respublikamizda syerxosil, kasalliklarga, zararkunandalarga, yotib kolishga, tabiatning boshqa nokulay omillariga chidamli, don sifati yuqori bugdoy va arpaning sug’oriladigan yyerlarda ekishga muljallangan intensiv tipdagi navlarini ekish tavsiya etiladi. Bunday navlar davlat reestridan utkazilishidan oldin Davlat nav sinash tajriba stantsiyalarida yoki uchastkalarida yagona uslub buyicha sinaladi, xamda oldindan ekib kelinayotgan navlardan xosildorlik va boshqa ko’rsatgichlari buyicha ustunlik kilsa, nav sinalgan tuproq-iklim mintakasida ekish uchun davlat reestridan utkaziladi. Xo’jaliklarda fakat Davlat reestridan utgan yoki istikbolli navlar ekilishi lozim. Davlat reestiridan Sangzor, SHyerdor, Yonbosh, Marjon, Sangzor-4, Unumli bugdoy, Skifyanka, Yuna, Bezostaya-1, Spartanka, Intensiv, Sete-tsyerros-66, kattik bugdoy navlaridan- Aleksandrovka, Baxt va boshqalar, shuningdek, arpa navlaridan, Temur, Marokand, Bobur va boshqa bugdoy navlari utgan va tumanlashtirilgan. 10.1- jadval Respublika mintakalari buyicha suForiladigan maydonlarda don xosildorligi
Manba: ^ishlok va suv xo’jaligi vazirligi ma’lumotlari asosidi tayyorlandi. Bu navlardan nav sinash uchastkalarida 40-50 tsentnyerdan 80-90 tsentnyergacha xosil olinmokda. Xo’jaliklarda xar kanday nav uzok yillar davomida ekilsa, uruglarning kimmatli xususiyatlari pasayib boradi. SHuning uchun xar 3-4 yilda navlarni yangilash zarur. Mustakillik yillarida don yetishtirishda quyidagi natijalarga yerishildi: Sug’oriladigan yyerlarda galla maydoni 221 ming gektardan, 1340,5 ming gektarga yoki 6,1 barobarga oshdi. Xosildorlik sug’oriladigan yyerlarda 22,2 tsentnyerdan, 50,2 tsentnyerga yetdi yoki 28,0 tsentnyerga ko’paydi. Mamlakatimizda jami yetishtirilgan bugdoyning yalpi xosili 879,1 ming tonnadan, 7mln 500 ming tonnaga yoki yalpi xosil 7,7 barobarga oshdi. Davlatga don sotish shartnomaviy rejalar 148,3 ming tonnadan, 2700 ming tonna yetib, bu ko’rsatkich 18,2 baravarga usdi. Respublika mintakalari buyicha sug’oriladigan maydonlarda don xosildorligi va xosil 7,7 barobarga oshdi. Mamlakatimiz axolisi don va don maxsulotlari bilan barqaror ta’minlangan. Bunga esa “Don mustakilligi” Dasturini izchillik bilan bosqichma - bosqich amalga oshirilishi natijasida yerishildi. 1994 yilda Mamlakat “Don mustakilligi Dasturi”ning qabul kilinganligi bir vaktning uzida siyosiy, ijtimoiy va iktisodiy muammolarni xal kilish imkonini byerdi. Jumladan: siyosiy jixatdan mamlakatimizning don sotib olish uchun boshqa mamlakatga iktisodiy karam bo’lishiga yo’l kuyilmadi, axolining don maxsulotlari bilan ta’minoti masalasi xal bo’ldi, davlat tomonidan un va un maxsulotlarining narxi oshib ketishi oldi olindi; ijtimoiy jixatdan biz boshqa mamlakatlarning emas, balki uzimizning dexkonlarni ish joylari bilan ta’minladik. CHorvachilikni rivojlantirish va galladan bushagan yyerlarda takroriy ekin ekib qo’shimcha daromad kilish imkoniyati paydo bo’ldi, xalkning yertangi kunga ishonchi ta’minlandi; iktisodiy jixatdan mamlakat valyuta zaxirasini saklab kolish va bu valyutani boshqa zarur soxalarga ishlatish imkoniyati yaratildi, Donni qayta ishlash soxasini rivojlantirishga real talab paydo bo’ldi. Respublikada don yetishtirishning ahamiyatini kundan kunga oshayotganligi don yetishtiruvchi xo’jaliklar zimmasiga yanada kengrok va ko’prok vazifalarni yuklaydi. Don yetishtirishda xozirgi kunda foydalanilmagan imkoniyatlar ko’p. Bu imkoniyatlardan tula foydalanish natijasida respublikamiz don yetishtiruvchi ilg’ordavlatlar katoriga kiradi. Dunyoda 30-35 million gektar maydonda paxta ekilib kelmokda. Xar yili 19, 5-20,5 mln.tonna tola ishlab chikariladi. Paxta tolasi yetishtirish buyicha O’zbekiston Xitoy, Xindiston, AKTTT, Pokiston, Braziliyadan keyin oltinchi urinda, eksporti buyicha A^SH, Xindistondan keyin uchinchi urinda turadi. Yeng yuqori standartlarga javob byeradigan uzbek paxtasiga jaxon bozorlarida extiyoj ortib bormokda. Jaxon paxta biznesi yetakchilaridan biri bo’lgan O’zbekistonning nufuzi yildan-yilga ortib bormokda. Paxta tolasini jaxon bozorida sotish natijasida O’zbekistonning valyuta fondi ko’payadi, yangi texnika va texnologiya sotib olish imkoniyati mustaxkamlanadi, xamda iktisodiy tarakkiyot tezlashadi. O’zbekistonning kelajakdagi iktisodiy siyosatining maqsadi xomashyo eksportini rivojlantirish emas, balki yuqori qo’shimcha kiymatga ega tayyor maxsulotni eksport kilishga o’tishdan iborat. Bu borada ishlab chiqarishni jadallashtirish va modyernizatsiya kilish, uning daromadi va rakobatbardoshligini oshirish buyicha yanada yuksak marralarga yerishish vazifalari bosqichma-bosqich bajarilmokda. Buning uchun to’qimachilik sanoatiga investitsiyalar faol jalb kilinmokda, korxonalar zamonaviy uskuna va texnologiyalar bilan jixozlanmokda, ishlab chiqarishning ilg’oruslublari joriy kilinib, innovatsion loyixalar amalga oshirilmokda. Paxtachilik univyersal tarmoqka aylanib bormokda Uning asosiy maxsulotlari paxta xomashyosi va poyasini qayta ishlash jarayonida 1200 dan ortik sanoat maxsulotlari olinadi. O’zbekiston to’qimachilik sanoati xomashyosi balansida paxta tolasi 70 foizni, o’simlik yog’-moy sanoati balansida - chigit 90 foizni tashqil etadi. Paxta xomashyosidan gazlama, ip, momik, sun’iy ipak, to’qimachilik va boshqa ko’pgina buyumlar ishlab chikariladi. CHigitdan eng arzon yog’, margarin, sovun, glitsyerin va boshqa maxsulotlar, chigit koldigidan esa kunjara, sheluxa olinadi. Paxta tozalash va yog’ zavodlari chikindilaridan izolyatsiya matyeriallari, tsellyuloza, spirt, linoleum, lak, xar xil buyoklar, kino plyonkasi va boshqa ko’pgina tovarlar tayyorlanadi. Guza bargidan organik kislotalar, jumladan, sirka, limon, olma kislotasi olinadi. Guzapoyadan dagal kogoz, karton, fanyer va boshqa matyeriallar ishlab chikariladi. CHigitdan olinadigan sheluxa chorva mollari uchun tuyimli ozuqa x,isoblanadi, undan gidroliz sanoatida xomashyo sifatida foydalaniladi, furfulon va texnik spirt olinadi. Furfulondan smola, plastmassa, kapron, sintetik tola, alif, x,ar xil dorivorlar va boshqa max,sulotlar olinadi. X,ar bir gektar guza gullaridan mavsumda 60-70 kg asal max,suloti olish mumkin. Asalarichilikni tashqil etish x,isobiga guzaning changlanish sifati tubdan yaxshilanadi va uning x,osildorligi 2-3 tsentnyerga oshadi. O’zbekistonning mustakil mamlakat bo’lib rivojlanish yillarida yalpi paxta max,suloti kamaydi. Mustakil rivojlanish yillarida paxta maydonlarini kiskartirish x,isobiga sug’oriladigan galla, ayniksa, bugdoy ishlab chiqarish ko’paytirildi. Sug’oriladigan yyerlar meliorativ x,olatining yomonlashishi, minyeral ugitlar me’yorining kamayishi, suv tankisligi va x,.k. gektaridan olinadigan x,osildorlikka salbiy ta’sir etdi. Lekin, guza ekiladigan maydonlarning kamayishiga karamasdan O’zbekiston uning yalpi max,suloti xdjmi buyicha jax,onda beshinchi, paxta tolasini jax,on bozorida sotish buyicha ikkinchi urinni egalladi. O’zbekiston paxtachiligida istikbol vazifa uning yalpi xdjmini keskin kamaytirmaslik, uning sifatini yaxshilash, asosiy kismini mintakada qayta ishlash x,isoblanadi. Paxtachilik va u bilan bog’lik bo’lgan xalk xo’jaligi tarmoqlarini intensiv rivojlantirish, mavjud mex,nat, yyer, suv va boshqa moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini oshiradi, respublika iktisodiyotining barqaror usishiga real sharoit yaratadi. O’zbekistonda unumdor yyerlar va ayniksa, suv resurslari chegaralangan. Mavjud resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish, birinchi navbatda x,ar bir gektar paxtadan olinadigan x,osildorlikni oshirish x,isobiga yerishiladi. X,osildorlikni oshirish agrotexnologik jarayonlarni sifatli va kiska muddatlarda bajarish bilan bog’lik. Tarmoqni tashqil etishning barcha davrlarida va istikbolida x,am yuqori x,osil olish uchun paxtachilikning xususiyatlarini x,isobga olib dastavval almashlab ekishni ilmiy asosda amalga oshirish lozim. Sabzavot ekinlari 14 ta botanik oilaga mansub 80 ga yakin to’rni uz ichiga oladi, shundan XX asrdan boshlab 40 ga yakini O’zbekistonda ekiladi. Ular morfologik va biologik belgilari, x,osildorligi, sotish bax,olari buyicha keskin fark kiladi. SHuning uchun sabzavotchilikning rivojlanish darajasi, ayniksa, ularni tax,lil kilish va bax,olash uta murakkab ^isoblanadi. Yyer yuzida, shu jumladan O’zbekistonda madaniy ekinlardan sabzi, sholgom, lavlagi 2 ming yildan, piyoz va bodring 4 ming yildan byeri ekiladi. Sabzavotchilikning biologik xususiyatlarini x,isobga olib, ochik va yopik maydonlarda ustirish usullari kullaniladi. Ko’pchilik sabzavotlar nisbatan syermex,nat resurslar potentsialiga, ayniksa kuyosh nuriga va suvga talabchan ekinlar tarkibiga kiradi. Bu tarmoqni intensiv rivojlantirish mex,nat, sug’oriladigan yyer va boshqa resurslardan foydalanish samaradorligini oshiradi. Ko’pchilik ekinlardan 2 marta x,osil olish imkoniyati tarmoqning samaradorligini keskin oshiradi. Sabzavotlarni x,ul iste’mol etish uning samaradorligini keskin oshiradi. Birok, sabzavotlar tarkibida ko’p suv bo’lishi va yeruvchan uglevodlarning borligi uchun ularni uzok muddatlarga saklansa, nobudgarchilik ko’payadi va sifat belgilari pastlashadi. SHuning uchun ularni uzok joylarga tashishda kiyinchilik to’g’iladi, konsyervalash zaruriyati to’g’iladi. O’zbekistonning issik iklim sharoitida konsyervalashning eng oddiy va samarali usuli kuritishdir. ^uritilganda sabzavot tarkibidagi suvning ko’p kismi buglanadi, sabzavot vazni 7-10 baravar kamayadi, kam xarajat kilib uzok saklashga va tashishga sharoit yaratiladi. Sabzavotlarni konsyervalashda yana bir keng amalga oshirilgan usul -achitish va tuzlashdir. Mustakil rivojlanish yillarida yalpi sabzavotning taxminan 85- 90 foizi respublika axolisi tomonidan iste’mol kilinadi, ichki bozorlarda sotiladi, uruglik uchun foydalaniladi. Uning sifat belgilari jixatidan iste’molga loyik bo’lmagan kismi chorvachilikda ozuqa uchun foydalaniladi. Sabzavotchilik maxsulotlarini ishlab chiqarish va uni sotishning yuqori samaradorligini xisobga olib, uni istikbolda ko’paytirish imkoniyatlaridan tularok va tezrok foydalanish dolzarb muammolardan biridir. Yüklə 115,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|