Paleoarktik – Yevropa, Osiyoning shimoliy markaziy qismi, Afrikaning shimoliy qiamini egallagan

Paleoarktik – Yevropa, Osiyoning shimoliy markaziy qismi, Afrikaning shimoliy qismini egallagan		Neotropik – Janubiy va Markaziy Amerika, Meksikaning Tropik qismi, Karib arxipelagi
Tuyoqli hayvonlar: 1 Ot 2 Saygak 3 Yelik 4 Tog’ echkisi 5 Kabarga 6 Los 7 Yovvoyi qo’yi 8 Ikki o’rkachli tuya 9 Tog’ kiyiklari Yirtqichlardan: 1 Oq va qo’ng’ir ayiq 2 bo’ri 3 tulki 4 qunduz Hasharotxo’rlardan vixuxol Qo’lqanotlilardan ko’rshapalak	Qushlardan : 1 tog’ulari 2 kar kur 3 tustovuq 4 chittak Osimliklardan ninabargli: 1 archa 2 pixta 3 qora qarag’ay 4 qarag’ay Yopiq urug’lilardan: 1 eman, 2 terak, 3 tol 4 akatsiya 5 glidichiya 6 sho’raguldoshlar 7 butguldoshlar 8 soyabonguldoshlar 9 murakkabguldoshlar 10 g’alladoshlar	Sutemizuvchilar: 1 Gajak dumli maymun 2 gajak dumli ayiq 3 Pampas mushugi 4 Skuns 5 Dengiz cho’chqasi 6 J. Amerika tuliksi Tuban vakillardan: opossum Zirxlilardan: chumolixo’r, yalqov. Qushlardan: 1 kalibri, 2 tasqara 3 yapaloq qush 4 tuyaqush, nandu Sudralib yuruvchi/: 1 alligator 2 kaltakesak - iguan 3 daraxtda yashovchi ilonlar	Sargan -dengiz masxarabozi Oy baliq Yashil iguana Yer iguanasi Kalibri Ara to’tisi And kondori Nandu tuyaqushi Magellan pingvini Suv opossumi Oddiy vampir Uch barmoqli yalqov Ulkan chumolixo’r Malla revun Tapir Lama vikuniya Dengiz mushugi Shinshilla Suv cho’chqasi
Tuyoqli hayvonlar: 1 Ot 2 Saygak 3 Yelik 4 Tog’ echkisi 5 Kabarga 6 Los 7 Yovvoyi qo’yi 8 Ikki o’rkachli tuya 9 Tog’ kiyiklari Yirtqichlardan: 1 Oq va qo’ng’ir ayiq 2 bo’ri 3 tulki 4 qunduz Hasharotxo’rlardan vixuxol Qo’lqanotlilardan ko’rshapalak	Qushlardan : 1 tog’ulari 2 kar kur 3 tustovuq 4 chittak Osimliklardan ninabargli: 1 archa 2 pixta 3 qora qarag’ay 4 qarag’ay Yopiq urug’lilardan: 1 eman, 2 terak, 3 tol 4 akatsiya 5 glidichiya 6 sho’raguldoshlar 7 butguldoshlar 8 soyabonguldoshlar 9 murakkabguldoshlar 10 g’alladoshlar	Sutemizuvchilar: 1 Gajak dumli maymun 2 gajak dumli ayiq 3 Pampas mushugi 4 Skuns 5 Dengiz cho’chqasi 6 J. Amerika tuliksi Tuban vakillardan: opossum Zirxlilardan: chumolixo’r, yalqov. Qushlardan: 1 kalibri, 2 tasqara 3 yapaloq qush 4 tuyaqush, nandu Sudralib yuruvchi/: 1 alligator 2 kaltakesak - iguan 3 daraxtda yashovchi ilonlar	Sargan -dengiz masxarabozi Oy baliq Yashil iguana Yer iguanasi Kalibri Ara to’tisi And kondori Nandu tuyaqushi Magellan pingvini Suv opossumi Oddiy vampir Uch barmoqli yalqov Ulkan chumolixo’r Malla revun Tapir Lama vikuniya Dengiz mushugi Shinshilla Suv cho’chqasi
Neorktik – Shimoliy A, Grelandiya, Bermud va Amud orollari, Aleut orollari .		Hindomalay – Hindiston, Hindixitoy, Seylon, Yava-Sumatra, Barneo, Tayvan, Filippin orollari
O’ziga xos utemizuvchilar : 1 sixshox kiyik 2 tog’ echkisi 3 ilvirs, 4 muskusli qo’y 5 badbo’y kaltadum 6 yonot, 7 daraxt jayrasi Yevropa zubri Sh. Amerika-bizoniga, Sibir bug’usi-maral Amerika bug’usi Vapi- taga Yevropa yovvoyi qo’yi muflan Amerika tog’ qo’yiga o’xshaydi	Paleoarktiknikiga o’xshash hayvonlar: 1 qunduz, 2 bug’u 3 los, 4 tulki, 5 susar 6 oq ayiq 7 oq sichqon 8 oq tovushqon 9 yumronqoziq 10 silovsin O’rmonlarda: 1 pixta 2 qora qarag’ay Yopiq urug’li O’simliklar: 1-eman, 2-buk, 3-zarang	Odamsimon maymun: 1 aranguton 2 gibbon Chala maymunlar -tupay 1 Kengtovonlilar 2 hind fillar 3 yo’lbarslar 4 jirafalar 5 bambuk ayig’i 6 bug’ular 7 antilopalar 8 tapir 9 nasarok	Qushlardan: 1 yovvoyi bankiv tovug’lari 2 qirg’ovullar 3 to’tilar 4 tovuslar Sudralib yuruvchilardan: 1 zaxarli ilonlar 2 kaltakesaklar 3 timsohlar O’rmonlarda: 1 Bambuk 2 banan 3 qora daraxt.
Habashiston – Afrikaning markaziy janubiy qismi, Madagaskar.		Avstraliya – Yangi Zenlandiya,Polineziya, Yangi gvineya, Tasmaniya orollari
1 Arslon, 2 Fil 3 Begemot 4 Oq va qora 2 shohli nasaroklar 5 jirafa, 6 zebra 7 giyena itlari Odamsimon maymunlar: 1 gorilla 2 shimpanze 3 martishka, 4 lemur Qushlar: 1 afrika tuyaqushi 2 kotib qushlar 3 to’tilar 4 sezarkalar 5 nektar yig’uvchilar 6 bulduruq Sudarilib yuruvchilar: 1 Afrika timsohi 2 echkiemar 3 kaltakesak 4 agama, 5 xameleon	O’simliklar: 1 baobab 2 qizil daraxt 3 palma 4 akatsiya 5 paporotniklar 6 eppifitlar	Tuxum qo’yib ko’payuvchi: 1 o’rdakburun 2 yexidna Qopchiqli hayvonlar: 1 kenguru 2 qopchiqli krot 3 qopchiqli tiyin 4 Qopchiqli bo’ri 5 qopchiqli ayiq Yo’ldoshli sutemizuvchilar: 1 sichqonsimon kemiruvchilar 2 ko’rshapalaklar 3 dingo iti Qushlari: 1 Jannat qushi 2 xashaki tovuqlar 3 kapachi qushlar 4 lira qushi 5 qanotsiz kivi 6 Yirik gavdali emu	O’simliklar: 1 evkalipt 2 janubiy qora qayin 3 daraxtsimon paporotnik 1 Uzun burunli kapalak baliq, 2 yirik lattachi baliq 3 yirik echkiemar 4 ilon bo’yinli toshbaqa 5 gatteriya tuatara 6 kakadu to’tiqushi 7 qizil Jannat qushi 8 pushti kakadu 9 emu tuyaqusshi 10 xoldor to’ti 11 katta kivi, 12 koala 13 proyexidna 14 yirik xaltali letyaga 15 kulrang bahaybat kenguru 16 kazuar tuyaqushi 17 Yangi zenlandiya – Gatteriyasi 18 Yexidna 19 o’rdakburun
	1 Mo’ylov baliqmindano 2 Nil timsohi 3 Afrika tuyaqushi 4 Tojdor turna 5 Afrika fili 6 Oq nasarok 7 Qoramtir rangli karkidon 8 Suv ayg’iri 9 Itsimon ohu 10 Kafr buyvoli 11 Kanna 12 Qil oyoq - ay-ay 13 Yashil martishka 14 Sher, 15 Qoplon 16 Kotibchi qush 17 Jirafa 18 Chala maymunlar 19 Gorilla 20 Shimpanze

Joshua va Ester Lederberg - bakteriyalarda mutatsiyalar o’z-o’zidan bo’lishini aniqlab berdilar.

Tuort va D’Erel-faglarning zararlangan bakteriyalar ichida o’z-o’zidan ko’payib ularni o’ldirishini isbotladilar.

Jinder va Ledenberglar - transduksiya jarayononi kashf etdilar

Abdukarimov, Abduraxmonov, Bo’riyev g’o’zani transgen formalarini yaratishgan

Geraklit – tabiat o’zgaruvchan u doim yangilanib turadi degan

Lukretsiy Kar – olam o’- o’zidan paydo bo’lgan

Klavdiy Galen – havo to’g’ridan to’ri yurakka boradi degan.

Karl Ber – sutemizuvchilarda tuxum xujayrani kashf etgan.

G. Miller – 1929-yilda oqsillardan oldin nuklein kislatalar paydo bo’lgan degan.

Yer qobig’ida hayotning tarqalgan sohalari to’g’risida 1-ma’-lumotlar

J.B. Lamarkka tegishli

E. Zyuss 1875-yda ”Biosfera” tushunchasini fanga kiritgan.

V. I. Vernadskiy biosfera haqidagi to’liq talimotni yaratdi.

Darvin - 182 ta shubhali turlarni aniqlagan.

Yo’ng’ichqa - o’simlik turi.

Qora suvke – qush

Gambuziya – baliq turi.

Afelinus – foydali hasharot.

Podoliya – tugmacha qo’ng’iz

Ayiqtovon va yaltirbosh vegetatsiya davri juda qisqa bo’lganlar

Sassiq daraxt – aylant

Yettisoy, yapon, manjur – bo’ynida oq dog’ibor.

Quyosh doimiyligi – quyosh nurlanishin quvvati 1380 W/m²
1600 yildan 1975 yilgacha sutemizuvchilarning 63 ta turi/ 44 ta kenja turi, qushlarning 74 ta turi/ 87 ta kenja turi yo’qolib ketdi.

1948 – yili TMXI tashkil topdi.

1966 – yilda xalqaro ” Qizil kitob ” nashir etlidi. O’shanda – Sutemizuvchilarni – 321 ta turi

Qushlarni – 485 ta turi

Sudralibyuruvchilardan – 141 ta turi

Suvda va quruqlikda yashovchilardan – 41 ta tur

Baliqlardan – 194 ta turni o’z ichiga olgan.

O’zb. Resp. ”Qizil kitob” ning 1- jildi hayvonlar haqida bo’lib

1983 – yilda, 2 – jildi o’simliklar haqida bo’lib 1984 – yilda nashr q.

I. Yo’qolib ketish xavfi ostida, faqat maxsus choralar ko’rilgandagina asrab qolish mumin bo’lgan turlar.

II. Soni hali ancha ko’p, lekin yildan yilga juda tez kamayib bora- yotgan, yaqin yillarda yo’qolib ketish xavfi tug’ilishi mumkin tur.

III. Noyob turlar, ularni ayni vaqtda yo’qolib ketish xavfi yo’q, ammo ularning soni uncha ko’p emas yoki ular juda kam hududlarda tarqalgan. Ular muhitning tabiiy yoki antropogen ta’sirlari natijasida o’zgarishi, yo’qolib ketishi mumkin.

IV. Biologiyasi hali yetarli o’rganilmagan turlar. Ularning soni va holati bezovtalantirmaydi. Lekin ular o’rtasida ma’lumotlar yetarli bo’lmagani uchun “ Qizil kitob” ga kiritilgan.

V. Maxsus choralar ko’rilishi natijasida qayta tiklangan, endi xavfsiramasa bo;ladigan turlar. Ammo hali ularni ovlash mumkin emas va ularning populyatsiyalarini doimo nazorat qilish zarur.

O’zb.da umurtqalilarni 650 ga yaqin turi bor

Baliqlarni 79 ta, suvda ham quruqlikda yashovchilar – 3 ta, sudralib yuruvchilarning – 37 ta, qushlarning 410 ta, sutemizuvchilarning – 99 ta turi bor.

O’zb. “Qizil kitob”iga umurtqalilarning 63 ta turi kiriyilgan.

Sutemizuvchilarning – 22 ta, qushlarning 31 ta,

sudralib yuruvchilarning 5ta kenja turi, baliqlarning 5 ta turi kiritilgan.

1984 – yilda ” Qizil kitob ”ga 163 ta o’simlik turi

1998 – yilda ” Qizil kitob ”ga 301 ta o’simlik turi kiritildi.

Bir yilda yer yuziga tushadigan quyosh energiyasi 10,5 x 10²⁰ kj.

O₂ - 2000 yilda, CO₂ – 200-300 yilda, H₂O – 2 mln yilda tirik organizmlardan o’tadi.

O’simliklarda C ning konsentratsiyasi Yer po’stidagiga nisbatan

200 marta, N₂ niki esa 30 marta yuqoridir.

1971 – yilda ”Biosfera va Inson ” dasturi tashkil etildi.

Hayvonot olamidagi moslanishlar Relikt formalar: 1- Gatteriya, 2 - Latimeriya, 3- Opossum, 4 – Gingko biloba. Himoya rangi -Cho’l hayvonlari: toshbaqa, kaltakesak, ilon. -Shimoldagi hayvonlar: ayiq, kurapatka, tulkilar. -Maysa hayvonlari: beshiktebratar, ninachi, k-aram kapalagi, odimchi qurt, kvaksha, Tentak qush, gornostoy Maskirovka -Shakl o’xshashligi: chupchik, nina baliq, baqachanoqlar, kallima kapalagi, beshiktebratar, ko’lbuqa, dengiz paxmoq toychasi, lattachi baliq, dengiz masxarabozi. Ogohlantiruvhi rang -Tilla qo’ng’iz, tugmacha qo’ng’iz, qovoq ari, tukli ari, zaxarli gelikonius, onasimon kapalak, zaxarli korall aspidi. Mimikriya -Taqlid qilish: Belyanka-zaharli gelikonius kapalagiga, g’o’ng’illovchi pashshan-oddiy ariga, oynasimon ari ham oddiy ariga, zahrsiz amerika suviloni-zaharli korall aspidiga, suvarakni-xonqiziga taqlid qilishi tushuniladi. Yana kakkuni ham misol qilish m-n. U qorayaloq, jiblajibon, bulbul, sirchumchuqlarning iniga tuxum qo’yadi. O’simliklar olamidagi moslanishlar Tropik cho’llardagi o’simliklar: monstera, kaktus, agava, aloe – barglari mum b-n qoplangan Markaziy Osiyo cho’llaridagi: cho’l shuvog’i, qoraboyalich, juzg’un, yantoq – barglarini to’kadi Saksovulning ildizi 8-10 m chuqurlikdagi suvni shimib oladi Sigirquyruqda barglari qalin tiklar. Kserofit o’simliklar (lola) o’z vegetatsiya davrini qurg’oqchilik davrigacha tugatadi. Gullari chiroyli: sovrinjon, qora andiz, anjabar, piyozgul, g’o’za gullari. Mevasida qanotsimon o’simtalar bo’lgan: qayin, qayrag’och, aylant(sassiq daraxt), zarang, saksovul. Urug’larida patsimon tuklari bo’lgan: qoqio’t, bo’ztikan, terak, g’oza. Mevalarida ilgaklari bo’lgan: ittikanak, sariqchoy, yovvoyi sabzi, qariqiz, qo’ytikan. Urg’lari suv orqali tarqaladigan: oqshira, qo’ypechak, g’umay. Mevalari chatnab tarqaladigan: akatsiya, mosh, loviya, no’xat .Hassharotxo’r o’simliklar Aldrovanda – Qoraqalpog’iston res. Amu dar. Bo’ylaridagi ko’llarda uchraydi. Barg tuklari uchida yaltirab turgan bezchalari bo’ladi. Suv qaroqchisi (utrikulariya vilgaris) – barglarida pufakchalari b-b, har bir pufakcha atrofida tuklar rivojlangan. -Nepentes – barglari o’zgarib qopqoqli ko’zachalarga aylangan XVIII – XIX asrdan boshlab tanga qanotlilarning 70 ga yqin turida tana rangining o’zgarganligi malum bo’ldi Tungi kapalaklar oq gullardan nektar yig’ish instinktiga ega. Karam va Turuda 18 tadan xromasomasi bo’ladi. Murakkabguldoshlarga kiruvchi Skerdada 3, 4, 5, 6, 7 xromasomali. Iloq avlodida 12 dan 43 tagacha xromasomali turlari uchraydi. Xrizantema avlodiga kiruvchi 18, 36, 90 xromasomali Tamakida 24, 48, 72 xromasomali Bug’doyda 14, 28, 42 xromasomali turlari bor Olcha xromasomasining gaploid to’plami 16 Tog’olchada esa 8 G’o’za 26, 52 Yangi dunyo g’o’za avlodida xerbatsium xromasomasining gaploid to’plami 13 ga teng Xirzutum barbadenze turida 52 xromasoma to’plami mavjud. Gen mutatsiyalarinig takrorlanishi 10^6 – 10^8teng. Meller letal mutatsiyalarni aiqlash usulini kashf etdi Gemoglabinning holatida 141 ta, holatida esa 145 ta aminokislotaladan i/t Odam DNK molekulasi tuzilishi makaka maymuni DNK tuzilishiga 66%, ho’kizniki 28%, kalamushniki 17%, losos balig’i 8%, ichak tayoqchasiga 2% o’xshash b/di

Gemizigota – gomologik juft xromasomalarning faqat 1 tasiga ega bo’lgan organizmlarda 1 tagina allel gen bo’lishi m-n. Masalan erkaklrda jinsiy X xromasomasi faqat 1 ta ya’ni XY genotipga ega bo’ladi Insersiya – (kiritmoq) DNK bo’lagi genomining malum joylarga kirishi. Sayt – DNK malekulasida yagona nuqta. Ketayotga jarayonga muvofiq bu nuqta restriksiya sayti, rekombinatsiya sayti yoki transpozitsiya sayti. Diplodok – yura davrida yashagan sudralib yuruvchi dinazavr

Anatomiya – E. Xudoyberdiyev, K. Ahmedv, Z. Zohidov, A. Alavi, A. Asomov, A. Daminov

Aortada 40 sm/sek, arteriyalarda 40-10 sm/sek, arteriolalarda 10-0.1 sm/sek, kapillarda 0,1 sm/sek,

venalara 0,3-0,5 sm/sek.

A. Basov 1- bo’lib me’daning shira ajratishini o’rgangan

Fiziologiya – Y. Yunusov, Z. Qodirov, T. Tursunov, S. Maxmudov, R. Rahimov

Makroelementlar - P, S, Ca, K, Na, Cl, Fe, Mg, Si, C, O, H, N,

Mikroelementlar – J, Cu, Co, Zn, Ni, Au, Mn, Al, F, Mo, Cr,

Mikroblarni 1500 ga yaqin turi bor.

M. Sechenov: „Biron tirik organizm tashqi muhitsiz yashay olmaydi“

M. Sechenov „Bosh reflekslari“ kitobini yozgan

Qonning solishtirma massasi suvnikiga nisbatan - 1,050 – 1,060

P, Pavlov ” Tashqi tormozlanish ham, chegaradan tashqari tormozlanish ham nerv tizimining tug’ma xususiyatlariga bog’liq” degan.

P Pavlov Oliy nerv faoliyatini 4 ta turga bo’lgan

1- Xolerik: kuchli qo’zg’alish, tormozlanishdan ustun bo’lgan muvozanatsiz tur.

2- Sangvinik: kuchli, muvozanatlashgan, harakatchan tur

3- Flegmatik: kuchli, muvozanatlashgan kamharakat tur.

4- Melaxonik: kuchsiz, muvozanatlashmagan, tormozlanish qo’zg’alishdan ustun bo’lgan tur.

P. Pavlov Analizatorlani o’rgangan

P. Pavlov me’da shira ajratishini yanada takomillashtirdi va Soxta ovqatlnish operatsiyasini yaratdi

Plazmada: 90-92%-suv, 7-8%-oqsillar, 0,9%-tuzlar, 0,1%-glukoza, 0.8%-yog’lar

Ona sutida: 87% suv, 1,5% oqsil, 0,3% tuzlar, 6,5% uglevodlar, 4,5% yog’lar

Viruslarni 100 ga yaqin turi bor

I. Ugolev vorsinkalar ovqat moddalari ichak devorida hazim bo’lishini taminlashini aniqlagan.

Yurak erkaklarda 220-300 g, ayollarda 180-220 g

Taloq 140-200g

Ertalabki nonushta 7-7³⁰ ( 25-30%)

Tushki ovqat 14-15, 12-12³⁰da (35-40%)

Kechki ovqat 19-20 da (15-20%)

Qo’shimcha ovqatlanish 10-15%

Siydik pufagining hajmi 500-700 ml

Bola 1 yoshda 5-10 ta, 2 yoshda 300 ta, 3 yoshda 1000 ta, 4 yoshda 2000ta

M. Sechenov Tush haqida ko’p gaplani etib o’tgan

M. Sechenov Muskul va paylardagi sezuvchanlikni chuqur o’rgangan.

Bola 2 yoshida har oyda 200-250g bo’yi 1sm dan o’sadi

3 yoshli bola 1 yilda 2-2,8 kg, bo’yi esa 7-8 sm

4-5 yoshli bola har yili 1,5-2 kg, bo’yi 4-6 sm,

6-7 yoshli bola bir yilda 8-10 sm, massasi 2,5 kg

K. Linney odamni chala maymunlar bilan birgalikda primatlar guruhiga kiritgan

J. B. Lamark odam daraxtlarda chirmashib yurushdan yerda yurishga o’tgan maymunsimonlardan kelib chiqqan.

Ch. Darvin “Odamning paydo bo’lishi va jinsiy tanlash”

Odam embrioni rivojlanishining 18-20 kunlarida xuddi baliqlarnikidek jabra yoriqlari paydo b-di.

Bir oylik odam embrionida xuddi baliq miyasiga o’xshash 5 ta miya pufagi b-di.

Odamning boshlang’ich ajdodi – “Uquvli odam “ Avstralopitek bo’yi 120-140 sm, m 36-55 kg miyya 500-600 sm²

Eng qadmgi odam– sinantrop, “pitekantrop–maymun odam” bo’yi 160 sm, miyya satxi 1100 sm²

Qadimgi odam – neandertal

Dastlabki – hozirgi odamlar – kromanyon bo’yi 180 sm, miyasining hajmi 1800 sm²

Birinchi guruh tuzilmalar hosil qiluvchi biopolimerlar b-b polisaxaridlar va ayrim oqsillardan i-t.

Ikkinchi guruh biologic funksiyalarni, ms: katalizatorlik yoki tashish vazifalarni bajaradigan oqsillar kiradi

Uchinchi guruh axborot saqlovchi informatsiyon polimerlar b-b, nuklein kislotalardan iborat.

Sut oqsili – kazein

Makkajo’xori – zein

Kovakichlilarda–hujayr migratsiyasi Sudralib yuruvchilar va qushlarda–qat - qat joylashuvi Amfibiyalarda – o’sib kirishi Ektodermdan – nerv sis, sezgi organ/, teri epiteliysi, tish email. Endodermadan – ichak epiteliysi, ovqat hazm qilish bez/: jigar, oshqozon osti bezi; o’pka va jabra, Mezodermadan – muskul to’qimasi, biriktiruvchi to’qima (tog’ay suyak, qon va limfa ) Resessiv holda–qandli diabet, tug’ma karlik, gemofiliya, shizofreniya (psix) Dominant – braxidaktiliya, kaltabarmoqlik, ko’z shox pardasining ko’rlikka olib keladigan, sil kasasli Gen kasalliklari – fenilketanuriya, albinizm, gemofiliya, daltonizm. Xromasoma kasalliklari – Daun sindromi, Klaynfeltr sindromi, Shershevskiy – Terner sind	Janubiy Osiyo tropik markazi 50% sholi, shakarqamish Sharqiy Osiyo markazi 20% soya, tariq Janubiy-G’arbiy Osiyo m 14% bug’doy, suli, dukkakli/ zig’ir, sabzi O’rta Yer dengizi m 11%karam, qand lavlagi, beda Abbisiya ( Efiopiya ) arpa, banan, kofe darxti. Markaziy Amerika oshqovoq, loviya, makkajo’xori, qalampir, g’o’za kakao d. Janubiy Amerika kartoshka, ananas, tamaki. Metallar biotexnologiyasi bakteriyalarning minerallarni oksidlash, va metallarni eruvchan birikmalarga aylantirish xususiyatiga asoslangan. A. Muzaffarov-xlorella dan to’yimli ozuqa M. Mavlomiy achitqi zamburug’laridan novvoychilikda chorvachilikda foydlan
Poligenlarning o’zaro tasirini irsiylanishini Betson, Nilsson – Ele, Ist o’rgangan Xromasoma nazariyasini yaratishda T. Morgan, Bridjes, Stertevant, Meller.	Mutatsiya nazariyasini De-Friz, Myoller, Nadson, Gustafsson, Auerbax, Rapoport. Odam genetikasini Levit, Davidenkov, Prokofeva-Belgovskaya, Efroimson.
G’alla navlari ”Ulug’bek – 600” , ”Sanzor” A. Musayev go’za kalleksiyasini yaratgan. S. Mirahmedov – tomonidan viltga chidamli g’o’za navlarini ”Toshkent -1”, ”Toshkent - 2”, ”Toshkent - 3” Nabijon Nazirov va Oston Jalilovlar g’o’zani serxosil ”AN-420 ”, ”Samarqand -3”, ”Yulduz ” Reapublikamizda boshqa olimlar tomonidan g’o’zaning ”Buxoro-9”, ”Buxoro-102”, ”Namangan-34”, ”Omad” navlari yaratildi. Uzum (O’zb.da 250 ortiq uzum navi bor) navlariga: gultish, sohibi, hiloliy Shaftolining navlari Vatan, lola, anjir, zarafshon, farhod, zarg’aldoq.	Mahmud Mirzayev rezavor mevalar= 200 ga yaqin navlariniyaratadilar. Shulardan 100 ga yaqini mamlakatimizda ishlatilmoqda ”Nimrang” – cho’ziq pushti o’rta pishar navi ”Obidov” – kechpishar cho’ziq qizil serxosil navi Professor D. Abdukarimov yaratgan ”Samarqand” navi bir yilda ikki marta hosil beradi Olmaning oq, qizil, Namangan, targ’il, qozi dostor navlari bor M.M. Bushev yaratgan qoramol zoti mamlakatimizda 1949-yildan boshlab urchitilmoqda.

Differensiatsiyalashish – ixtisoslashish homila hujayralari, to’qimalarining tuzilishi va funksiyalarida farqlar paydo bo’lishi.

Genetika hal qilishi lozim lozim bo’lgan nazariy muammolar:

1- irsiyatning moddiy asoslari – xromasoma, gen/ DNK, RNK tek.

2- belgi va xususiyatlarni keyingi avlodlarda berilishi aniqlash

3- tashqi tasirlar orqali irsiyatni o’zgarishi

4- irsiy o’zgaruvchanlikni organizm/ evalyutsiyasidagi ahamiyatini

Genetika fani quyidagi katta muammolarni hal qiladi

1- yangi nav yangi zot yangi shtamlar yaratadi

2- irsiy kasalliklar paydo bo’lishini o’rganadi, oldini oladi.

3- ekologik muhitni sog’lomlashtiradi , uning irsiyatiga salbiy ta’sir

etuvchi omillrdan organizm/ genofondini asrab qolish= genetik metodlarini yaratadi.

Ekssiziya ( chiqib ketish ) profagni bakteriya genomidan chiqib ketish jarayoni.

Fag induksiyasi ( qo’zg’alish ) profag holidagi bakteriofagning aktiv holatga o’tib litik reaksiyani boshlashi.

Xo`rozlrda tojning shakillari

Oddiy (aabb) No’xatsimon (aaBB yoki aaBb) Yong’oqsimon (AABB yoki AaBb) Gulsimon (Aabb yoki Aabb)

Bug’doy doning irsiylanishi

Qizil A1A1A2A2 Och qizil A1A1A2a2 Pushti a1a1A2A2 Och pushti a1a1A2a2 Oq a1a1a2a2

Oshqovoq mevasining shakillari

Yumaloq AAbb, Aabb Yumaloq aaBB, aaBb Gardshsimon AABB, AABb, AaBB, AaBb Uzunchoq aabb

Tovuq patlarining irsiylanishi

Oq patli IICC, IiCC, IICc, IiCc, Iicc, Iicc, iicc Qora patli iiCC, iiCc

Ochiq zanjirli zminokislotalar
Monoaminokarbon kislotalar		Dikarbon kislotalar
Glitsin Leysin Alanin Valin Izoleysin Serin Sistein Sistin Treonin Metionin		Aspartat Asparagin Glutamat kislota Glutamin
		Diaminokislotalar
		Lizin Arginin
Siklik ( halqali ) aminokislotalar
Aromatik	Geterosiklik		Aminokislota/
Fenilalan Tirozin	Gistidin Triptofan		Prolin Oksiprol