Zeyd Rəəd Əl-Hüseyn, bmt-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı
Yüklə 2,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vətəndaş cəmİyyətİ üçün praktİkİ Vəsaİt
- VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİNİN FƏALİYYƏTİ ÜÇÜN MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT
|
Mündəricat Zeyd Rəəd Əl–Hüseyn, BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı Oktyabr, 2014-cü il Vətəndaş cəmiyyəti xadimlərinin qətiyyətliliyi və düzlüyü məndə və, ola bilsin ki sizdə də, təvazökarlıq, böyük borc hissi, həmçinin bərabər və ayrılmaz ləyaqət və hər bir insanın hüquqları naminə işləri davam etdirmək hissi yaradır. Bu vəsait haqqında məlumat ................................................................................ Vətəndaş cəmiyyəti subyektləri və vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti üçün məkan . 2.1. BMT-nin insan hüquqları sistemi – qısa icmal ................................................... Azad və müstəqil vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət şərtləri ..................................... 3.1. Əlverişli siyasi və ictimai mühit ......................................................................... 3.2. Əlverişli qanunvericilik mühiti .......................................................................... 3.3. Sərbəst informasiya axını ................................................................................ 3.4. Uzunmüddətli dəstək və resurslar .................................................................. 3.5. Dialoq və əməkdaşlıq üçün ümumi mühit .................................................... Vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin üzləşdiyi çətinliklər ........................................... 4.1. Vətəndaş cəmiyyətinin işini ləngidən qanunvericilik və normativ xarakterli tədbirlər
4.2. Əsassız tədbirlər .............................................................................................. 4.3. Qanundankənar təqiblər, hədə-qorxular və repressiyalar ............................... Mən nə edə bilərəm? BMT–yə müraciət ............................................................... Sənədli resurslar ...................................................................................................... Bizimlə əlaqə saxlayın ............................................................................................ 1.
2. 3.
4. 5. 6. 7. 2 4 6 8 9 10 11 11 12 17 18 19 20 26 34 36
2 3
1. Bu Təlimat haqqında Sərbəst ifadə, birləşmə və dinc toplaşma azadlığı və dövlət işlərində iştirak etmək hüququ insanlara öz fikirlərini bölüşmək, yeni fikirlər formalaşdırmaq və öz hüquqlarını tələb etmək naminə başqaları ilə birləşmək imkanı verən insan hüquqlarıdır. Məhz bu ictimai azadlıqları həyata keçirməklə, biz iqtisadi və sosial inkişafımızla bağlı əsaslı qərarlar qəbul edirik. Məhz bu hüquqlar sayəsində biz vətəndaş fəaliyyətində iştirak edə və demokratik cəmiyyətlər qura bilərik. Bu azadlıq və hüquqların məhdudlaşdırılması bizim birgə tərəqqimizə xələl gətirir. Hazırkı vəsait BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı (OHCHR) tərəfindən vətəndaş cəmiyyəti üçün hazırlanmış praktiki vəsaitlərdən altıncısı olmaqla, OHCHR–in cari tematik prioritetlərindən biri olan “demokratik fəaliyyət sahəsinin genişləndirilməsi” kontekstində nəzərdən keçirilməlidir. Hazırkı vəsaitdə vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin fəaliyyəti ilə bağlı məsələlər işıqlandırılmışdır. Vəsait “vətəndaş cəmiyyəti” və “vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət sahəsi” terminlərinin işçi təyinatının müəyyənləşdirilməsi ilə başlayır. Daha sonra, ifadə, birləşmək və dinc toplaşmaq azadlığı, eləcə də dövlət işlərində iştirak etmək hüququ üçün müvafiq beynəlxalq insan hüquqları standartlarının icmalı da daxil olmaqla, azad və müstəqil vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti üçün lazım olan şərt və şəraitlərin icmalı verilmişdir. Vəsaitə bütün insan hüquqlarını (mülki, mədəni, iqtisadi, siyasi və sosial) bütün insanların mənafeyi naminə inkişaf etdirmək istiqamətində vətəndaş cəmiyyətinin öz işini həyata keçirməsi üçün mühitin inkişafı məqsədilə hökumətlər və vətəndaş cəmiyyəti subyektləri (VCS) arasındakı bir sıra əməkdaşlıq nümunələri daxil edilmişdir. Vətəndaş cəmiyyətinin işi üçün maneələr və məhdudiyyətlər, o cümlədən təqib, hədə-qorxu və təzyiq tədbirləri müəyyən edilmişdir. Vəsaitdə vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinə vətəndaş cəmiyyətinin yerli səviyyədə fəaliyyəti üçün şəraiti təbliğ etmək və qorumaq məqsədilə BMT-nin insan hüquqları sistemindən faydalanmaq təklif olunur. Hazırkı vəsaitin sonunda, resurslar və əlaqə məlumatları təqdim olunur. Hazırkı vəsaitin əsas məqsədi BMT-nin insan hüquqları sistemi ilə tanış olmayan VCS-lərə yardım etməkdir. Hazırkı vəsait tərtib olunma prosesinin lap əvvəlindən başlayaraq müxtəlif VCS-lərin töhfə və məsləhətləri ilə zənginləşdirilmişdir.
4 5
MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT 2. Vətəndaş cəmiyyəti subyektləri və vətəndaş cəmiyyəti üçün fəaliyyət məkanı Hazırkı Vəsaitdə vətəndaş cəmiyyəti ictimai iştirakçılığın müxtəlif formaları ilə könüllü məşğul olan və BMT-nin məqsədlərinə (sülhün və təhlükəsizliyin dəstəklənməsi, insan hüquqlarının inkişafı, təbliği və hörmət) uyğun olan ümumi maraqlar əsasında fəaliyyət göstərən fərdlər və qruplar kimi müəyyən edilmişdir: BMT-nin həyatımızın yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş fəaliyyəti insan hüquqlarına hörmət prinsiplərinə əsaslanır. Yuxarıdakı şərhə uyğun olmaqla, vətəndaş cəmiyyəti subyektləri, birbaşa və ya dolayı yolla, öz işinin məzmun və xarakteri baxımından insan hüquqlarının təbliğinə və qorunmasına xidmət göstərir. VCS-lər hüquqlarla bağlı məlumatlılığın artırılmasını təşviq edir, problemlərin müəyyənləş- dirilməsində, strategiyaların hazırlanması, siyasət və qanunlara təsir göstərmək və hesabatlılığın təminatına nail olmaq istiqamətində icmalara köməklik göstərirlər. VCS-lər dövlət siyasəti ilə bağlı qərarların qəbulu proseslərinin tam həcmdə əsaslı olması üçün ictimaiyyətin fikirlərini toplayır və onları müvafiq instansiyalara göndərirlər. VCS-lər həm də eyni vaxtda bir neçə istiqamət üzrə təhlükəli və zəif mövqedə olan şəxslərə xidmətlər göstərirlər. Məsələn, vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinə daxildir: 1 •
• İnsan hüquqları təşkilatları (QHT-lər, birliklər, zərər çəkmiş şəxslərə dəstək qrupları); • Koalisiyalar və şəbəkələr (məsələn, qadın hüquqları, uşaq hüquqları və ya ətraf mühit məsələləri, torpaq hüquqları, LGBTİ və s. üzrə); • Əlil şəxslər və onları təmsil edən təşkilatlar; • İcma əsaslı qrupları (yerli xalqlar, azlıqlar, kənd icmaları); • Dindar qruplar (kilsələr, dini qruplar); • İttifaqlar (həmkarlar ittifaqları, eləcə də jurnalist birlikləri, hakimlərin, hüquqşünasların və vəkillərin assosiasiyaları, magistrat hakimlərin assosiasiyaları, tələbə birlikləri); • İctimai hərəkatlar (sülh hərəkatları, tələbə hərəkatları, demokratiya hərəkatları); • İnsan hüquqlarının təmin edilməsinə birbaşa töhfə verən mütəxəssislər (məsələn, humanitar təşkilatların əməkdaşları, vəkillər, həkimlər və tibb işçiləri); • İnsan hüquqlarının pozulması qurbanlarının qohumları assosiasiyaları; və • İnsan hüquqlarının təşviqinə yönəlmiş fəaliyyətlərlə məşğul olan ictimai qurumlar (məktəblər, universitetlər, elmi–tədqiqat strukturları). Vətəndaş cəmiyyəti subyektləri problemləri həll etmək və cəmiyyət üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələləri əhatə etmək istiqamətində fəal şəkildə səy göstərirlər: • Yoxsulluq, korrupsiya və iqtisadi qeyri-bərabərliklə mübarizə • Silahlı münaqişələr də daxil olmaqla, humanitar böhranlara qarşı reaksiya • Qanunun aliliyinin və hesabatlılığın təşviqi • İctimai azadlıqların təşviqi • Dövlət büdcələrinin şəffaflığının təbliği • Ətraf mühitin qorunması • İnkişaf hüququnun həyata keçirilməsi 1 BMT-nin insan hüquqları Proqramı üzrə iş: Vətəndaş cəmiyyəti üçün soraq kitabçası, OHCHR, 2008, s. vıı. BMT-nin Baş Katibi Pan Gi Munun Vətəndaş Cəmiyyətinə dəstəklə bağlı yüksək səviyyəli tədbirdəki nitqindən, 23 sentyabr, 2013-cü il “Öz xalqını eşitməyən liderlər onun səsini küçələrdən, meydanlardan, və ya tez–tez şahidi olduğumuz kimi, döyüş meydanlarından eşitməli olacaqlar. Lakin, daha yaxşı yol mövcuddur. Daha çox iştirak. Daha çox demokratiya. Daha çox qarışlıqlı fəaliyyət və açıqlıq. Bu, vətəndaş cəmiyyəti üçün maksimum fəaliyyət sahəsi deməkdir.” “Hər bir şəxsin, fərdi və başqaları ilə birlikdə, insan hüquqları və əsas azadlıqları milli və beynəlxalq səviyyədə təşviq etmək və müdafiə etməyə səy göstərmək hüququ vardır.” (Maddə 1, çıxarış müəllifə məxsusdur). Adətən Hüquq müdafiəçiləri haqqında Bəyannamə kimi istinad edilən, Universal insan hüquqları və əsas azadlıqların təşviqi və müdafiəsi ilə bağlı ayrı-ayrı şəxslərin, qrupların və ictimai orqanların hüquq və öhdəliklərinə dair Bəyannamə (BMT Baş Assambleyasının 53/144 saylı Qətnaməsi). 6 7
MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT • Azlıqlara və digər risk qruplarına mənsub şəxslərin hüquq və imkanlarının genişləndirilməsi • Ayrı-seçkiliyin hər hansı forması ilə mübarizə • Cinayətlərin qarşısının alınması tədbirlərinə dəstək • Korporativ sosial məsuliyyət və hesabatlılığın təşviq edilməsi • İnsan alverinə qarşı mübarizə • Qadınların hüquq və imkanlarının genişləndirilməsi • Təhrikçi çıxışlara qarşı mübarizə • Gənclərin hüquq və imkanlarının genişləndirilməsi • Sosial ədalətin gücləndirilməsi və istehlakçı hüquqlarının müdafiəsi • Sosial xidmətlərin göstərilməsi VCS-lər bütün səviyyələrdə: yerli, milli, regional və beynəlxalq səviyyələrdə fəaliyyət göstərirlər. Vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət sahəsi dedikdə vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin cəmiyyətdə tutduğu yer, vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət göstərdiyi mühit və çərçivə; və vətəndaş cəmiyyəti subyektləri, dövlət, özəl sektor və geniş ictimaiyyət arasında münasibətlər nəzərdə tutulur. Sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsi və bütün dünyada inkişafa yönəlmiş fəaliyyətlərlə yanaşı, bütün insan hüquqlarının bütün insanlar üçün təşviqi və qorunması BMT-nin üç prinsipindən biridir. O, BMT Nizamnaməsi və beynəlxalq insan hüquqları standartları əsasında müəyyən edilir. BMT insan hüquqlarını üç əsas üsulla təşviq və müdafiə etməyə çalışır: 1. İnsan Hüquqları üzrə BMT Ali Komissarlığı (OHCHR) insan hüquqlarının təşviqi və müdafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərməklə BMT çərçivəsində aparıcı təşkilatdır. O, insan hüquqlarının müdafiəsinə yönəlmiş fəaliyyətlərinin təsirini artırmaq məqsədilə BMT-nin ixtisaslaşmış strukturları, fondları və proqramları (məsələn, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Agentliyi, UNICEF, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı, YUNESKO və s.) ilə sıx əməkdaşlıq edir. 2. İnsan hüquqları üzrə öhdəliklərin ölkələr tərəfindən icrasını müntəzəm və vaxtaşırı nəzərdən keçirmək məqsədilə, insan hüquqları haqqında beynəlxalq sazişlər (pakt və konvensiyalar) çərçivəsində müstəqil ekspertlərdən ibarət qruplar və ya müqavilə orqanları yaradılır. 3. İnsan hüquqları məsələlərini və mövcud vəziyyəti müzakirə etmək məqsədilə, BMT–yə üzvü olan dövlətlərdən ibarət hökumətlərarası orqanlar və ya birliklər yaradılır. Bu məqsədlə yaradılan əsas hökumətlərarası orqan, digər orqanlarla yanaşı, öz işini Xüsusi Prosedurlar adlanan müstəqil ekspertlər, eləcə də Universal Dövri İcmal adlanan mexanizm vasitəsilə dəstək üzərində quran insan hüquqları Şurasıdır. Qeyd olunan üç element müstəqil, lakin bir–birini tamamlayan elementlərdir. Bu mandatların və mexanizmlərin ətraflı izahatı ilə “Birləşmiş Millətlər Təşkilatının insan hüquqları ilə bağlı Proqramı ilə necə işləməli?: Vətəndaş cəmiyyəti üçün sorğu kitabçasında” (bax: bölmə 6. Resurslar) tanış olmaq mümkündür. Qeyd olunan sorğu kitabçası BMT-nin altı rəsmi dilində, eləcə də görmə problemi olan şəxslər üçün rəqəmsal informasiya çıxışı sistemi formatında (DAISY) kompakt–disklərdə fransız və ingilis dillərində mövcuddur. BMT-nin insan hüquqları üzrə müdafiə mexanizmi işinin əsasını iş VCS-lərin iştirakı təşkil edir. Beynəlxalq səviyyədə, vətəndaş cəmiyyəti ekspert bilikləri, məlumatlılığın artırılmasına yönəlmiş tədbirlər, hüquq müdafiəsi məsələləri üzrə monitorinq və hesabatlılıq tədbirləri və insan hüquqlarının pozulması faktları formasında öz töhfəsini verir. VCS-lər insan hüquqları sahəsində yeni standartların, mexanizmlərin və institutların işlənib hazırlanmasına və insan hüquqları problemlərinin həllinə istiqamətlənən resursların və ictimai dəstəyin səfərbər edilməsinə dəstək verirlər. 2.1. BMT-nin insan hüquqları sistemi – qısa xarakteristika 8 9
MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası ifadə azadlığı, birləşmək və dinc toplaşmaq azadlığı, hədə-qorxu və repressiyalar, eləcə də hüquq müdafiəçiləri ilə bağlı olan və vətəndaş cəmiyyəti üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən bir neçə qətnamə qəbul etmişdir. 2013 və 2014-cü illərdə, Şura “dinc, çiçəklənən və demokratik cəmiyyətlərin qurulması üçün zəruri olan bütün səviyyələrdə şəffaflıq və hesabatlılıq da daxil olmaqla dövlət idarəçiliyi prosesləri və müvafiq dövlət idarəçiliyinin təşviqi işlərinə vətəndaş cəmiyyətinin bütün səviyyələrdə fəal şəkildə cəlb edilməsinin həlledici əhəmiyyətini” qəbul etməklə, vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət sahəsi haqqında 27/31 və 24/21 saylı qətnamələr qəbul etmişdir. BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası vətəndaş cəmiyyəti ilə bağlı təşəbbüsləri 3. Azad və müstəqil vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti üçün şərait 3.1. Əlverişli siyasi və ictimai mühit BMT Baş Katibi Pan Gi Mun, İnsan Hüquqları Şurasının iyirmi beşinci sessiyasının iştirakçılarına video müraciət, mart, 2014-cü il “Azad və müstəqil vətəndaş cəmiyyəti yerli, milli və qlobal səviyyədə sağlam və məsuliyyətli idarəetmənin əsasını təşkail edir.” Dövlətlərin beynəlxalq hüquqi öhdəlikləri onlardan insanların fərdi və ya başqaları ilə birlikdə vətəndaş fəaliyyəti ilə məşğul olmaq imkanlarını və bacarıqlarını fəal şəkildə dəstəkləyən iqtisadi, siyasi, sosial, hüquqi, mədəni şərait yaratmağı tələb edir. Dövlət orqanları və vətəndaş cəmiyyəti strukturları arasında qarşılıqlı münasibətlərin əsasını formalaşdıran insan hüquqlarına riayət etmək prinsipləri aşağıdakılardır: Vətəndaş cəmiyyətinin qiymətləndirildiyi və təşviq edildiyi siyasi və ictimai mühit. Təcrübədə, təsisatlar və vəzifəli dövlət nümayəndələri vətəndaş cəmiyyəti subyektləri ilə müntəzəm qarşılıqlı fəaliyyət şəraitində onlarla hesablaşırlar. •
edilir və vətəndaş cəmiyyəti subyektləri müstəqil fəaliyyət göstərmək və dövlət orqanlarının mövqelərindən fərqli mövqeləri müdafiə etmək hüququna malikdirlər. • Ayrı-seçkiliyə yol verməmək – Bütün vətəndaş cəmiyyəti subyektləri ictimai həyatda iştirak etməyə dəvət olunur və hər hansı bir ayrı-seçkilik olmadan bu cür iştirak imkanları ilə təmin olunur. • Ləyaqət – Dövlət orqanları və vətəndaş cəmiyyəti insanların həyatını yaxlaşdırmaqla bağlı ümumi məqsədə xidmət edir və bu zaman müxtəlif funksiyaları yerinə yetirirlər. Qarşılıqlı hörmət bu cür qarşılıqlı əlaqələr üçün həlledici əhəmiyyətə malikdir. • Şəffaflıq və hesabatlılıq – İctimaiyyətin maraqlarına xidmət edən fəaliyyətlər dövlət qulluqçularından açıqlıq, məsuliyyət, dəqiqlik, şəffaflıq və hesabatlılıq tələb edir. Onlar, həmçinin VCS-lərdən bir–birləri və ictimaiyyət qarşısında şəffaflıq və cavabdehlik tələb edir. Qabaqcıl təcrübənin əsasını təşkil edən əsas şərtlər: 2 2
müdafiəçiləri üçün təhlükəsiz və əlverişli şəraitin elementləri, A/HRC/25/55. 10 11
MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT Tunis – Vətəndaş cəmiyyəti insan hüquqları və demokratiya üçün prinsipial əhəmiyyət kəsb edən yeni qanun və siyasət prinsiplərinin işlənib hazırlanmasında iştirak etməklə yeni Tunisin qurulmasında ən mühüm rol oynamışdır. Vicdan məhbuslarının ümumi amnistiyası barədə fərman və dörd beynəlxalq sazişə (Bütün şəxslərin zorakı itkin düşməkdən mühafizəsinə dair Beynəlxalq Konvensiya, Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakta Fakültativ Protokol, İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzalara qarşı Konvensiyaya Fakültativ Protokol və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Nizamnaməsi) qoşulmaqla bağlı qanunlar kimi demokratik keçid dövrünün ilk təşəbbüsləri barədə məsələlərdə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə məsləhətləşmələr aparılmışdır. Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları yeni seçki məcəlləsini elan etmiş və qeyri- hökumət təşkilatlarının dövlət tərəfindən, eləcə də xaricdən maliyyələşdirilməsinin mümkünlüyünə dair müddəanı da özündə əks etdirən birləşmək azadlığı haqqında yeni qanunu qəbul etmiş demokratik təsisatların yaradılmasında iştirak etmişlər. Həmin qanunun 2011-ci ilin sentyabr ayında qəbul edilməsindən etibarən, Tunisdə bir neçə min yeni assosiasiya yaradılmışdır. Tunisdə ilk demokratik və şəffaf seçki kimi tarixə düşmüş 2011-ci il seçkilərində vətəndaş cəmiyyətinin rolu prinsipial əhəmiyyət kəsb etmişdir. Həmin vaxt, ilk dəfə olaraq, 10.000–dən artıq vətəndaş cəmiyyəti fəalı beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyi ilə Müəssislər Məclisinə keçirilən seçkilərin monitorinqi məqsədilə səfərbər edilmişdi. Vətəndaş cəmiyyəti, xüsusilə qadın təşkilatları, qadın və kişilər arasında tam bərabərlik prinsipinin 2014-cü ilin yanvar ayında Müəssislər Məclisinin böyük səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş yeni Konstitusiya mətninə daxil olunmasına dəstək nümayiş etdirmişlər. İnsan Hüquqları Şurasının müzakirə qrupunun vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyət sahəsinin təşviqi və müdafiəsi məsələləri ilə bağlı müzakirəsinin nəticələrinə dair qısa məruzə, A/HRC/27/33. 3.2. Əlverişli hüquqi fəaliyyət sahəsi Qanunvericilik aktları, inzibati qaydalar və təcrübə beynəlxalq standartlara uyğundur və vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətinə zəmanət verir. Vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin ədalət məhkəməsinə, müstəqil və səmərəli insan hüquqları təsisatlarına və beynəlxalq insan hüquqları mexanizmlərinə çıxışı həmin fəaliyyət sahəsinin ayrılmaz hissəsini təşkil edir. Səmərəli qanunlar və siyasət prinsipləri həyati vacib məsələlər olsa da, düzgün həyata keçirilmədikdə səmərəsiz olacaqdır. 3.3. Məlumatların sərbəst yayılması VCS-lərə problemlər barədə məlumat və informasiyaları əldə etmək, öz narahatlıqlarını ifadə etmək, həll yollarının axtarılmasında konstruktiv şəkildə iştirak etmək və problemlərin həllinə töhfə vermək imkanı vermək məqsədilə, ideyalara, məlumatlara, təşəbbüslərə və qərarlara sərbəst çıxış imkanı. 3.4. Uzunmüddətli dəstək və resurslar Marginal qrupların səsinin eşidilməsi üçün potensialın formalaşdırılması tədbirləri və bütün VCS-lər üçün resurslara, görüş yerlərinə və texnologiyalara çıxış imkanlarının təmin edilməsi. Sloveniyada birləşmək azadlığı hüququ qeydiyyatdan keçməmiş birliklər də daxil olmaqla, bütün assosiasiyaların müdafiəsini təmin edir; qeyd olunan hüquq qeydiyyatdan keçməmiş assosiasiyalarda iştirak edən şəxslər üçün bütün növ fəaliyyətləri həyata keçirmək, o cümlədən, dinc xarakterli toplantılar keçirmək və onlarda iştirak etmək hüququ nəzərdə tutur. Dinc toplaşmaq və sərbəst birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı BMT-nin xüsusi məruzəçisinin hesabatı, A/HRC/20/27. Livan və Mərakeşdə qanunvericilik vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının yerli və xarici mənbələrdən maliyyələşməsi üçün dövlət orqanlarının təsdiqini tələb etmir. Dinc toplaşmaq və sərbəst birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı BMT-nin xüsusi məruzəçisinin hesabatı, A/HRC/20/27. Xorvatiyada Hökumət qrantların bölüşdürülməsi zamanı bütün hakimiyyət səviyyələrində dövlət orqanları tərəfindən riayət olunması icbari olan və əsas şəffaf qayda və prosedurların əks olunduğu assosiasiyaların proqram və layihələrinin həyata keçirilməsinə qrantların ayrılması üzrə qabaqcıl təcrübə, standartlar və meyarlarla bağlı Məcəlləni qəbul etmişdir (2007). Qeyri-kommersiya hüququ üzrə Avropa Mərkəzi (ECNL). Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları üçün dövlət maliyyələşdirməsi: Avropa İttifaqı və Qərbi Balkan ölkələrində qabaqcıl təcrübələr, 2011-ci il
12 13
MƏKAN VƏ BMT-NİN İNSAN HÜQUQLARI SİSTEMİ VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ ÜÇÜN pRAKTİKİ VƏSAİT 3.5. Dialoq və əməkdaşlıq naminə birgə fəaliyyət sahəsi Vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti ilə əlaqəsi olan beynəlxalq hüquqi standartlar Qərar qəbuletmə proseslərində vətəndaş cəmiyyəti üçün yer təmin edir. Vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyəti üçün təhlükəsiz və əlverişli şərait insan hüquqları sahəsində beynəlxalq standartlara əsaslanan etibarlı milli hüquqi baza səviyyəsində dəstəklənməlidir. İfadə azadlığı, birləşmək, dinc toplaşmaq və dövlət işlərində iştirak etmək hüququ insanlara müsbət dəyişikliklər naminə səfərbərlik imkanı verən hüquqlardır. Hər bir şəxs, fərdi və ya başqaları ilə birlikdə, bu hüquqlardan yararlanmalıdır. Onlar vətəndaş fəaliyyətinin əsasını təşkil edirlər. İnsan hüquqları üzrə əsas beynəlxalq sənədlərin əksəriyyəti ictimai azadlıqların müdafiəsi ilə birbaşa əlaqəsi olan və ayrı-seçkiliyə yol verməməklə bağlı bütün prinsiplərə istinad olunan müddəaları özündə birləşdirir: • İnsan hüquqları haqqında ümumi Bəyannamə (19, 20, 21-ci maddələr); • Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt fikir və fikri sərbəst şəkildə ifadə etmək, dinc məqsədlə toplaşmaq və birləşmək, və ictimai həyatda iştirak azadlığı hüquqlarını təmin edir (19, 21, 22, 25-ci maddələr); • İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt həmkarlar ittifaqları yaratmaq və onlarda iştirak etmək, həmçinin mədəni həyatda iştirak etmək hüququnu təmin edir (8, 15-ci maddələr); • Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Konvensiya qadınların hüququ, siyasi, iqtisadi və mədəni həyatda iştirak etmək hüququnu təmin edir (maddə 3); • İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiya ifadə azadlığı, dinc toplaşmaq və birləşmək və ictimai işlərdə iştirak etmək hüququ ilə bağlı ayrı-seçkiliyi qadağan edir (maddə 5); • Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya ifadə, birləşmək və dinc toplaşmaq azadlığı hüququnu təmin edir (13, 15-ci maddələr); • Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında Konvensiya fikir və sərbəst ifadə azadlığı, informasiyaya çıxış əldə etmək hüququ, siyasi və ictimai həyatda, eləcə də mədəni həyatda iştirak hüququnu təmin edir (21, 29, 30-cu maddələr); Maldiv adalarında 2014-cü ildə, regional QHT-lər və beynəlxalq təşkilatlarla birlikdə, İslam dini çərçivəsində gender bərabərliyinin həyata keçirilməsi işində məlumat mübadiləsi və regional təcrübələri müzakirə etmək məqsədilə, hökumət qadın hüquq müdafiəçiləri üçün beş günlük forumun keçirilməsinə dəstək vermişdi. Meksikada Hüquq müdafiəçiləri və jurnalistlərin müdafiəsinə dair 2012-ci ildə qəbul edilmiş qanun hüquq müdafiəçiləri və jurnalistlərin üzləşdikləri təhdidləri aradan qaldırmaq üçün milli mexanizmin yaradılmasını nəzərdə tutur. Həmin qanun beynəlxalq QHT-lərin və təşkilatların, eləcə də OHCHR-in Meksika Nümayəndəliyinin dəstəyi ilə, vətəndaş cəmiyyəti subyektləri və Konqresin iştirakı ilə hazırlanmışdır. Nepalda 2010-cu ildə, Məzhəb ayrı-seçkiliyi və toxunulmazlığı barədə Qanun vətəndaş cəmiyyətinin, dalitlərin işləri üzrə Milli Komissiyanın və OHCHR-in Nepal Nümayəndəliyinin iştirakı ilə işlənib hazırlanmışdır. Həmin qanun 2011-ci ilin mayında qəbul edilmişdir. Yeni Zelandiyada 2011-ci ildə Əlillər haqqında Qanun Əlillərin Assosiasiyasının iştirakı ilə hazırlanmışdır. Dinc toplaşmaq və sərbəst birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı BMT-nin xüsusi məruzəçisinin hesabatı, A/HRC/20/27. Vanuatuda, 2013-ci ildə Hökumət Universal Periodik İcmal Komitəsi (UPR Committee) yaratmış və Komitənin sədr müavini vəzifəsinə Vanuatu Qeyri-Hökumət Təşkilatları Assosiasiyasının nümayəndəsini təyin etmişdi. Bundan başqa, vətəndaş cəmiyyəti insan hüquqları haqqında məruzələrin təqdim edilməsi üzrə ölkənin öhdəliklərini əlaqələndirmək səlahiyyətini həyata keçirən İnsan Hüquqları üzrə Milli Komitədə də təmsil olunur. 2013-cü ildə, Əlillərin Hüquqları üzrə Komitənin hesabatının hazırlanmasında əlil şəxslərlə işləyən təşkilatlarla geniş məsləhətləşmələr aparılmışdı. 14 15
Yüklə 2,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|