Guruh: io’M-201 Talabalar soni : 31 ta

---

Sana: 10.04.2020y 

Ma’ruza 

Guruh:IO’M-201 

Talabalar soni :31 ta 

Mavzu: C++ tilida funksiyalar yaratish 

Ma’ruza 

Reja 

1) C++ da funksiyalar 

2) C++ da funksiya turlari 

3) Misollar 

  Dasturlash mobaynida bir xil ifodalarni, hisoblash jarayonlarini 

qayta – qayta hisoblashga to`g`ri keladi. Dasturlash tillarida, 

kompyuter hotirasini va dasturchining vaqtini tejash 

maqsadida, bunday takkorlanuvchi jarayonlarni dasturda ajratib 

yozib, unga asosiy daturdan, boshqa funksiyalardan murojaat 

qilish imkoniyatlari  keltirilgan. 

 

Dasturning istalgan qismidan murojaat qilib, bir necha bor 

ishlatish mumkin bo`lgan operatorlar guruhiga funksiya 

deyiladi. 

 

C++ funksiyalar tili deyiladi. Chunki dasturda kamida bitta main 

funksiyasi bo'ladi. Asosiy dastur, asosiy funksiya deganda aynan 

manashu main funksiyasini tushunamiz. 

 

Asosiy dasturdan (yoki chaqiruvchi funksiyadan) xech qanday 

parameter qabul qilib olmaydigan funksiyalarga,  parametrsiz 

funksiyalar deyiladi. 

 

Parametrsiz  funksiyaning  o'zi ham 2 xil  bo'lishi mumkin:

 

1) Asosiy dasturga (yoki chaqiruvchi  funksiyaga)  natijani 

---

qaytaruvchi.

 

2) void turidagi funksiya bo'lib, asosiy dasturdan (yoki 

chaqiruvchi funksiyadan) xech qanday parametr qabul qilib 

olmaydi xam, asosiy dasturga xech qanday 

natija  qaytarmaydi  ham. Parametrsiz funksiyaga murojaat 

qilishda dastur tanasida funksiya nomi yoziladi. Dasturda 

funksiya nomi operatorlar kabi ishlatiladi. 

 

Parametrsiz funksiyada asosiy dasturning barcha global 

o`zgaruvchilaridan foydalanish  mumkin.

 

Global o`zgaruvchilar

 

Ham asosiy dasturda, ham funksiyada ishlatish mumkin bo'lgan 

o`zgaruvchilar global o'zgaruvchilar deyiladi. Global 

o'zgaruvchilar asosiy dasturda e`lon qilishi kerak. 

 

Lokal o`zgaruvchilar

 

Faqat funksiyada ishlatish mumkin bo'lgan o'zgaruvchilarga 

local o'zgaruvchilar deyiladi. Ular funksiyada e`lon qilinadi. 

Funksiyada yana bir nechta ichki funksiyalardan   foydalanish 

mumkin. 

 

Blok ichida e'lon qilingan o'zgaruvchilar, shu blok uchun lokal 

o'zgaruvchilar hisoblanadi. Bu o'zgaruvchilardan  faqat blok 

ichida foydalanish mumkin. 

 

Parametrli funksiyalar

 

Asosiy dasturdan (funksiyadan) chaqiriluvchi funksiyaga 

uzatilgan parametrlarni qabul qilib  qayta ishlovchi  funksiyalar 

parametrli funksiyalar deyiladi. 

 

Qiymat parametrlar – asosiy dasturdan funksiyaga uzatiladigan 

o'zgaruvchilar qiymatlarni qabul qilib oluvchi parametrlar. 

Funksiyaga murojaat qilinganida qiymat parametrlari uchun 

---

xotiradan joy ajratiladi. Funksiya tugaganida qiymat 

parametrlari uchun ajratilgan  xotira  bo'shatiladi. 

 

Ko'rsatkich parametrlar -  asosiy dasturdan funksiyaga 

uzatiladigan o'zgaruvchilarning xotiradagi adresini qabul qilib 

oluvchi parametrlar.

 

Ko'rsatkich parametrlari ustida bajarilgan har qanday o'zgarish, 

asosiy dasturdagi o'zgaruchilarning xotira adresida sodir bo'ladi. 

(Ya'ni asosiy dasturdagi o'zgaruvchi qiymati o'zgaradi)

 

Eslatma: Qiymat parametrlari va ko'rsatkich parametrlar toifasi, 

asosiy dasturdagi qiymati  uzatilayotgan  o`zgaruvchilar  toifasi 

bilan bir xil  bo`lishi lozim. 

 

Funksiyadan chiqish

 

Ixtiyoriy  funksiyadan chiqish uchun return xizmatchi  so'zi 

ishlatiladi. 

2-Reja