Prof. A.İ. Qurbanov ə. e X., prof. S. C.ƏLİyev

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI SƏHİYYƏ NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN TİBB UNİVERSİTETİ

“BƏYƏNİLMİŞDİR” “TƏSDİQ EDİRƏM”

Azərbaycan Tibb Universitetinin Azərbaycan Tibb Universitetinin
Tədris-metodik və innovasiya Mərkəzi Metodik Komissiyasının
şöbəsinin müdiri sədri
prof.A.İ.QURBANOV ə.e.x., prof.S.C.ƏLİYEV
______________________ _______________________

15.09.2015-ci il

Protokol № ________________
ANALİTİK KİMYA
fənni üzrə


P R O Q R A M


BAKI – 2016


İPF-B07
Analitik kimya üzrə tədris proqramı
050806-Əczaçılıq

Azərbaycan Tibb Universitetinin ümumi və

toksikoloji-kimya kafedrasının müdiri, prof. Q.B.İskəndərovun
redaktəsi ilə kafedranın əməkdaşı baş müəllim İsmayılova Ş.Y.
tərəfındən tərtib edilmişdir.


Rəy verənlər: 1. Prof. Mövsümov İ.S., Azərbaycan Tibb
Universitetinin Əczaçılıq kimyası kafedrası.
2. Prof. Çıraqov F.M., Bakı Dövlət Universitetinin
Analitik kimya kafedrası.


GİRİŞ

Azərbaycan Tibb Universitetində fəaliyyət göstərən əczaçılıq fakültəsinin tələbələri üçün əsas tədris fənnlərindən biri analitik kimyadır. Həmin fakültənin II kurs tələbələri tədris ili ərzində mövcud tədris planı üzrə 32 saat mühazirə materialını dinləyir və 133 saat laboratoriya məşğələ dərsi keçirlər.

Suveren və müstəqil respublikamızda dərin nəzəri biliyə və əməli vərdişə malik gənc mütəxəssislərin yüksək səviyyədə hazırlanması məsələsinə təlabat gündən-günə artır. Əczaçılıq təhsili sistemində fundamental kimya fənnlərindən biri kimi analitik kimyanın müstəsna əhəmiyyəti vardır. Gələcəkdə ixtisas əczaçılıq fənnlərinin (əczaçılıq kimyası, toksikoloji-kimya, əczaçılıq texno-logiyası, farmakoqnoziya) tələbələr tərəfindən yaxşı mənimsənilməsi analitik kimyanın tədrisinin səviyyəsindən də asılıdır.
Fundamental fənn kimi analitik kimyanın əsas məqsədi tələbələrdə kimyəvi analizin nəzəri əsasları haqqında bilik və təcrübi vərdişlər aşılamaqdır. Proqram aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir:
1. Giriş.
2. Analitik kimyanın nəzəri əsasları.
3. Analiz üsulları (vəsfi və miqdari analiz).
4. İnstrumental analiz üsulları.
5. Mühazirə və qrup məşğələsinin təqvim-mövzu planı.
6. Təklif olunan ədəbiyyat.

1. 
   Analitik kimyanın ümumi nəzəri əsasları mühazirə materialında öz əksini tapır. Kimyəvi analiz üsullarının nəzəri əsasları protolitik nəzəriyyə nöqteyi-nəzərin- dən izah olunmalıdır. Kütlələrin təsiri qanunu və bunun əsasında izah olunan digər qanunlar, riyazi ifadələr, düsturlar və s. tələbələrə elə şəkildə çatdırıl-malıdır ki, bu tələbələrdə maddənin analitik xassəsini nəzərə almaqla müvafiq analiz üsulu seçmək üçün möhkəm nəzəri bilik yaratsın və maddəni aşkar etmək, eynilik və miqdarını müəyyən etmək üçün qəti addım atmağa zəmin yaratsın.
   

Vəsfi kimyəvi analiz üzrə qrup məşğələsində ionların daha vacib analitik reaksiyalarını öyrənmək və qarışığın fərdi və ardıcıl (sistematik) analiz üsullarını yerinə yetirmək tövsiyə olunur. Kationların ardıcıl analizi yalnız hər hansı bir qrup kationlarını əhatə etməklə turşuəsasi təsnifat əsasında aparılır.
Anionlara aid vəsfi reaksiyalar və analizin gedişi barium və gümüş duzlarının təsirinə əsaslanan təsnifata görə aparılır. Qrup məşğələsi hər bir tələbənin fərdi olaraq analiz üsullarını yerinə yetirməyə imkan verir.Nəzəri bilikləri və praktiki vərdişləri daha da möhkəmlətmək üçün qrup məşğələsində müvafiq bölməyə aid tələbələr məsələ həll edirlər. Bu fərdi yazılı yoxlama işi şəklində aparıla bilər.Vəsfi analiz üzrə 3 dəfə sorğu nəzərdə tutulur. Semestrin sonunda tələbələrin bilik səviyyələri məqbulla yekunlaşdırılır.
Miqdari kimyəvi analiz üzrə qrup məşğələsi əsasən qravimetriya və titrimetriya analiz üsullarını əhatə edir. Tələbələr sərbəst olaraq titrli məhlul hazırlamalı və standartlaşdırmalıdır. Analizdə tətbiq edilən məlum titrləmə və təyinat üsulu istifadə etməklə bu və ya digər maddənin analizini aparır və nəticə hesablanır. Eksperimental iş əvvəlcədən tərtib edilmiş plan üzrə һәг bir tələbəyə fərdi olaraq tapşırıla bilər. IV semestrdə tələbələrin qrup məşğələsində müvafiq bölmələrə aid məsələ həll etmələri nəzərdə tutulur. Bu, III semestrdə olduğu kimi yazılı yoxlama işi şəklində də aparıla bilər. IV semestrdə 3 dəfə sorğu nəzərdə tutulur. Qrup məşğələsinin bu cür təşkil edilməsi tələbələrin sərbəst iş aparma və mühazirə materialını mənimsəmə qabiliyyətini daha da artırır.
Proqramda IV bölmə instrumental analiz üsullarına həsr edilmişdir. Burada əczaçılıq analizi təcrübəsində geniş tətbiq edilən fiziki-kimyəvi analiz üsullarının nəzəri əsasları öz əksini tapmışdır. Əczaçılıq fakültəsinin də yeni islahata müvafiq çox pilləli təhsil sisteminə keçidi ilə əlaqədar olaraq (4 illik təhsil) əczaçı-bakalavr pilləsi üçün instrumental analiz bölməsi üzə təqvim mövzu plana təcrübi iş daxil edilməmişdir. Müvafiq avadanlığın məhdud sayda olması da buna imkan vermir. Bu sahədə təcrübi iş sayca az olan magistrantlar üçün nəzərdə tutulur.
Mühazirələr üzrə təqvim mövzu planında instrumental analiz üsullarının hamısı öz əksini tapmışdır.
Fənnin məqsədi: Əczaçılıq təhsil sistemində fundamental kimya fənnlərindən biri kimi tələbələrdə kimyəvi analizin nəzəri əsasları haqqında bilik və əməli vərdişlər aşılamaqdır. Digər tərəfdən gələcəkdə ixtisas əczaçılıq fənnlərinin – əczaçılıq kimyasının, toksikoloji kimyanın, farmakoqnoziyanın, əczaçılıq texnolo-giyasının tələbələr tərəfindən yaxşı mənimsənilməsində bünövrə yaratmaq və yardımcı olmaqdır.
Tələbə nəyi öyrənməlidir: Kimyəvi birləşmələrin vəsfi və miqdari analiz üsullarını.
Tələbə nəyə yiyələnməlidir: Maddənin vəsfi və miqdari analizini həyata keçirməyi.
Mövcud tədris planı üzrə əczaçılıq fakültəsində analitik kimya kursunun tədris edilməsinə aşağıdakı miqdarda tədris saatları ayrılır.

Tədris semesteri	Mühazirə	Qrup məşğələri	Cəmi	Attestasiya növü
III	18	72	90	imtahan
IV	14	61	75	imtahan
Ümumi:	32	133	165