QAN QAZLARI
H
ƏKĠM-REZĠDENT MƏMMƏDOVA GÜ LġƏN
ATU TTK M
ƏRKƏZĠ LABORATORĠYA
PLAN
NƏ Ü Ç Ü N QAN QAZLARI
?
QAN QAZI NÜ MUNƏLƏRĠNĠN ALINMA
QAYDALARI
NƏTĠCƏLƏRĠN DƏYƏRLƏNDĠRĠLMƏSĠ
TAR
ĠX
• pH elektrodu, 1933, Maclnnes ve Belcher
• CO
2
,1954, Stow-John W.Severinghaus
• O
2
, Langdon-C.Clark
• Toplama cihaz, Severinghaus
• BE, HCO
3
, Polio salgını, Astrup-Andersen
• Hemoksimetre
Qan qazı elektrodları
• Voltaj-elektrik axını fərqi
• PO
2
(Clark elektrodu)
• pH (Sanz elektrodu)
• PCO
2
elektrodu (Stow Severinghaus)
Clark elektrodu (pO
2
)
0,7 v
+
-
Ag/AgCl
anod
Platin
katod
KCl
elektrolit
Plastik membran
Kan örneği
Ampermetre
Sanz Elektrodu (pH)
Ag/AgCl
H
+
elektrod
Hg/HgCl
Referans
elektrodu
Kan
Doymuş
KCl
solüsyonu
Tampon
H
+
duyarlı
cam
Membran
Voltmetre
Severinghaus elektrodu (pCO2)
Mesh
bikarbonat
Plastik membran
Kan örneği
H
+
duyarlı
cam
elektrodlar
Hemoksimetre
Niy
ə qan qazları önəmlidir?
Ġstər stasionarda istərsə də təcili yardım xəstələrində ən
tez
n
əticə
ala
bil
əcəyimiz
laborator
analizl
ərdəndir.xəsətənin qan dəyərləndirilməsində ilk
yerd
ə durur.soruĢdurmaar nəticəsində mü əyyən edilib
ki,t
ədris klinikalarında həkimlərin yalnız 40%-i qan qazı
n
əticələrini
dü zgü n
d
əyərləndirə
bilir.x
əstələrin
n
əticələrinin 1/3-inin dü zgü n dəyərləndirilmədiyi ortaya
çıxmı
Ģdır.amma əslində qan qazları ü stü ndən keçib
getm
əyəcək qədər vacib və ö nəmlidir.
TƏNƏFFÜ S Ç ATIġMAZLIĞI
1. OkS
ĠGENASĠYA (PaO
2
, SaO
2
)
2. VENT
ĠLYASĠYA (PaCO
2
)
QAN DÖ VRANININ POZULMASI
(Laktat)
TURġU-QƏLƏVĠ (metabolik)
MÜ VAZ
ĠNƏTĠNĠN POZULMASI (pH,
HCO
3
, BE)
Arterial qan qazlarına daxildir
• Analizator tərəfindən ö lçü lənlər
– pH, PCO
2
, PO
2
, SO
2
• Hesablanan gö stəricilər
– BE, HCO
3
, SO
2
• Qanın biokimyəvi gö stəriciləri
– qan elektrolitleri, laktat, glukoza, sidik turĢusu
• HEMOKSĠMETRĠYA
– Oksigenin saturasiyası
QAN QAZLARINDA NORMAL
GÖ ST
ƏRĠCĠLƏR
Parametre
Arter (N)
Arter (Sınırlar)
Ven
Kapiller
pH
7,40
7,35-7,45
7,35
7,30-7,33
PCO
2
40 mmHg
35-45
46
40-45
PO
2
100 mmHg
80-100
40
35-40
HCO
3
24 mEq/L
22-27
27
18-20
BE
0 mEq/L
2
OksiHb
Doygunlu
ğu
%98
>95
%75
%75
Hb
14
12-15
Oksijen içeri
ği
19,8 % hacim
16 % hacim
• pH = 7.35-7.45
• pO2 = 80-100 mmHg
• pCO2 = 35-45 mmHg
• O2SAT % = 95-100
• HCO3 = 22-26 mmol/L
• BE = ± 2.5
• Laktat = 0.5-1.5 mEq/L
• COHb %= 1-3
• Dig
ər (K, Na, Ca, Hct)
AQQ d
əyərləndirilməsində 5-6
addım:
1.Ph gö st
əricisi
2.Respirator komponent
3.Metabolik komponent
4.Kompensasiya yaxud
dekompensasiya
5.Oksigenasiya pO
2
6.N
əticə
ph
-
Mayed
əki hidrogen ionu konsentrasiyasının neqativ loqarifmidir
-H+ qatılı
ğı çox aĢağı(0.000000004 Eq/l) olub ph ilə ifadə edilir
-H+ artarsa ph azalır v
ə maye asidik olur,H+ azalarsa ph yü ksəlir və maye
q
ələvi xü susiyyəti qazanar.
ph=24x(PaCO2/HCO3)
Kassier Bleich b
ərabərliyi
Ph <7 ya da >7.8= ö lü m
Albumin –H+ da
şıyıcısı→zəif turşu
CO2
VENTİLYASİYA
PERFUZİYA
DİFFUZİYA
T
ƏNƏFFÜ SÜ N FĠZĠOLOGOYASI
PaCO2↑
ALVEOL –
ARTERİAL
QRADİYENTİ
PO2↑
CO2
• 70% HCO3,23%Hb ilə,7% plazmada sərbəst
Ģəkildə dö vr edir.
• PaCO2,dCO2,TCO2
HCO3
• Metabolik komponent
• HCO3 (aktual).analiz zamanı hesablana
HCO3.22-26 mmol/L
• HCO3(standart).PaCO2və PaO2 nin normal
qiym
ətlərində olması gərəkən HCO3.
Henderson-Hasselbalch
b
ərabərliyi
pH = 6.1 + log (HCO
3
/ 0.03 x PCO
2
)
20
pH ~ HCO
3
/ PCO
2
pK
12345 l
ər qaydası
PaCO2-nin qiyməti 40mm
c.s. Hər 10mm c.s.-a
HCO
3
Kəskin
xronik
PaCO2↑
Resp.asidoz
PaCO2↓
Resp.alkaloz
1
2
4
5
Kompensasiya ,dekompensasiya
Respirator asidoz
kəskin
xronik
HCO3↑
HCO3↑
1mmol/L 10mm
c.s.PaCO2↑
4mmol/L 10mm
c.s.PaCO2↑
Respirator alkaloz
kəskin
xronik
HCO3↓
HCO3↓
2mEq% ↓
5mEq% ↓
Metabolik asidoz
PaCO2↓
1,5xHCO3+8 ↓
Metabolik alkaloz
PaCO2↑
0,9xHCO3+16↑
SO
2
• Saturasiya: Hb nin O
2
doymu
Ģluğudur
• Standart bir O
2
ayrılması
əyrisi ilə hesablanır
– Severinghaus Slide Rule (Nomogram)
• PaO
2
– pH
– Hb nö vləri?, əlavə təsirlər(temperatur, PaCO
2
, tur
Ģu/qələvi)
– CO-oksimetriya (Spektrofotometriya): əvvəlcə hemolizlə Hb
hü ceyr
ə xaricinə çıxarılır, fərqli dalğa uzunluğu ilə
ö lçü lü r(oksiHb, COHb, MetHb, fHb...)
Artiq/
əksik q əl əvi (Baz Excess)
37°C’de,
PaCO
2
40 mm c. olduqda,
pH’ı 7.4-
ə gətirən turĢu və qələvi miqdarıdır. Qısaca
asit-baz balansının
metabolik komponentini
gö st
ərir.
BE={[HCO3-]-24,4+(2,3X[Hgb]+7,7)X(pH-7,4)}X(1-0,0023X[Hgb])
Normal: 2
Poziti d
əyərlər
metabolik alkalozu
Neqativ d
əyərlər
metabolik asidozu
gö sterir
.
BEecf=HCO3 – 24,8 + 16,2 (pH – 7,4)
BE
• Aktiv BE:
– ABE, cBase(a), cBase(b) qanda
• Standart BE:
– SBE, cBase(ecf)hü ceyrə xarici mayedə BE
d
əyərləndirilməsi
Anion gap(HCO3 itkisi)
• Qan anionları:Cl və HCO3
• Qan kationlar: Na və K
AA=Na-(Cl+HCO3)
norma 12±4mEq/l
• Anion gap qiymətinin nə faydası var ?
• Anion gap olan metabolik asidoz ile olmayan metabolik
asidozun etiologiyası ve müalic
əsi fərqlidir
• Əsas məqsəd HCO3 miqdarını,itikisini hesablamaqdır
• Anion gap yoxsa asidoz mü alicəsi = Maye replazman
• Anion gap varsa asidoz mü alicəsi = Maye + NaHCO3
• Bü tü n elektrolit ve AQQ parametrləri normal sərhəddə
oldu
ğu halda xəstədə anion gap ola bilər. (Ö rn: AA metabolik
asidoz + metabolik alkaloz)
F
ĠO2
• Normada 0.21
• H
ər 1 L/dəq nazal O2 alan xəstədə FiO2 %4 artır
• misal: 5 L/d
əq-də O2 alan xəstədə FiO2-si 0.21 + (5x4) = 0.41-
dir
• PaO2/FiO2 nisb
əti hesablamaq lazımdır
turĢu-qələvi mü vazinəti: ph qiymətinə gö rə
Elektrolit balansı:Na,K,Cl və HCO3 gö stəricilərinə gö rə
Maye balansı: Na və qanın osmolyarlığı ilə
Laktat
• qlükoza+2ATF+2H2PO4→2Laktat+2ADF+2H2O
• N: 2mmol/L↓ (sakit halda)
• Hipoksemiya (Ģok)
• Endotoksemiya (gr – septik Ģok)
• Tiamin çatıĢmazlığı (Piruvat dehidrogenaza)
• ġiddətli alkaloz
• QC çatıĢmazlığı, adrenalin verilməsi, nitroprussid
toks, kəskin bronxial astma
Nü mun
ələrin nö vü
• Qan qazları üçün arterial qan idealdır
• Kapilyardan aldığımız qan alternativ olaraq
baxıla bil
ər
• Venoz qan əksərən istifadə edilməz
• Ġstisna: mikst-venoz qan
Kapilyar qan nü mun
əsi alınması
mü mkü n olan bö lg
ələr
• Qulaq məməciyi
• Barmaq ucu
• Ayağın baĢ barmağı
• Topuq
Arterial qan axımını sür
ətləndirmək
• Bölgə isidilir, vazodilatasiya / hiperperfuziya üçün şərait yaradılır
NCCLS. Procedures for Collection of Diagnostic Blood Specimens by Skin Puncture - Third Edition;
Approved Standard; 1991.
Normal kapilyar axın
Arterial qan dövranı gücləndikdən sonra kapilyar axın
p
O
2
(a)= 90
p
CO
2
(a)=40
p
O
2
(a)= 90
p
CO
2
(a)=40
p
O
2
(k)= 60
p
CO
2
(k)=42
p
O
2
(k)= 86
p
CO
2
(k)=41
Atmosfer havasının qarı
Ģması
–
p
CO
2
dolayısıyla d
əyiĢir
–
p
O
2
birba
Ģa ya dolayı yolla dəyiĢir
•
Atmosfer ile t
əması azaltmaq ü çü n:
– qan axınının yetərli olduğundan əmin olmalı
– qalın bir qan damlasının axması üçün Ģərait
yaratmalı
– Nü munəni qan damlasının tam orta hissəsindən
almalı
– Kapillyar tü pü cəld bağlamalı
•
Nü mun
ə bö lgəsini sıxmamalı!
– qanın arterial xü susiyyəti itər
– qan hü ceyrələrinin hemolizi
– Toxuma mayesi ilə qanın qarıĢması
Mikst-Venoz qan
• Ağciyər arteriya (Swan-Ganz) kateteri
• Bu nü munə aĢağıdakıların dəyərlendirilməsi
ü çü n istifad
ə edilir:
– SvO
2
– AC əməliyyatı (Ģunt)
– O
2
ekstraksiyasında
x
AQA analizi ü çü n arterial qan haradan
alınır ?
Radial arter ve ulnar arter
Femoral arter
Dorsal pedal arter
Brakial arter
•
antikoaqulyant
(Asidik ) pH (minimal)
HCO
3
, pCO
2
, pO
2
(dilusyon)
Ölçülü alınmalı, Heparin tamamilə boşaltılmalı(1mL qan/0.05mL heparin)
• 10mL şprisdə 0.25mL ölü mesafe
• Li Heparin
• Na Heparin
•
temperatur
– Xəstədə temperatur aşağı düşdüyündə
• pH, SO
2
• pO
2
– Xəstədə temperatur artdığında
• pH
• pO
2
, pCO
2↑
•
daşınma
– Plastik şırınqalar otaq temperaturunda yalnız 30 dəq saxlanıla bilər
– WBC, PLT
pO
2
• buz içində 5 dəq
Arterial qana 1/10 venoz qan qarışması pO2 n
ə
tic
ə
sini %25 azaldır.
Metabolik asidoz
B
ədəndə turĢ xassəli maddələrin toplanması və HCO3 itkisi ilə xarakterizə
olunur.Ph
↓və HCO3↓
metabolik asidoz
↙
↘
normal AA yü ks
əlmiĢAA - diabetik ketoasidoz
↙
↘
- renal disfunksiya
hipokaliemik normokaliemik
•
Renal tubulyar asidoz - hidronefroz
•
Qastrointestinal itki - hipoaldosteronizm
•
Karboanhidraza ferment itkisi - NH4Cl, arginin HCL q
əbulu
Qlomerulyar filtrasiyanın sür
əti 20 m/dəq də sidik turĢusu və kreatin >40 mq/dl --asidoz
Metabolik alkaloz
• HCO3↑ vəya H+ ionu itkisi ilə baĢ verir.
Qusma(aldosteron təsiri,hipokalemik+H sidiklə
atılır=paradoksal asiduriya)
Nazoqastral aspirasiya
Diuretiklərin uzun mü ddət qəbulu
HCO3 artıqlığı
Massiv qan transfuziyası
Uzun mü ddətli steroidlərlə mü alicə
Xronik hiperkapniyanın sürətli korreksiyası
Respirator asidoz
1. Hipoventilyasiya il
ə əlaqədar ph↓ və
PaCO2
↑, HCO3↑ bö yrəklər tərəfindən tutulur
• XAOX
• Bronxial astma
• Traxeobronxial yolların obstruksiyası
• Pulmonar ö dem
• Neyromuskulyar xəsətəliklər(miasteniya gravis)
• MSS depressiyası(opioidlərin qəbulu)
2.T
ənəffü s mərkəzinə olan təsirlər:narkotik və
barbituratların uzunmüdd
ət qəbulu,MSS
x
əstəlikləri,ensefalit,koma.
3.Dig
ər səbəblər:yuxu
poz
ğunluğu,piylənmə,peritonit
Respirator alkaloz
1.Hiperventilyasiya Ph
↑ PaCO2↓ HCO3↓
Ağrı
Temperatur
Hipoksiya
Sepsis
Beynin travmatik zədələnməsi
Ağciyərlərin emboliyası
Hamiləlik
Pnevmatoraks
2.Anksiolitikl
ər,Qram mənfi bakteriyaların fonunda əmələ gələn septisemiya.
• Nümunə 1: Nümunə2:
• pH=7.23 ph=7.48
• PaCO2=48 mmHg PaCO2=67.2mmC
• PaO2=90.4 mmHg PaO2=44.9 mm.c
• HCO3=13 meq/L HCO3=22
• Nümunə 3: Nümunə4:
• pH=7.24 ph=7.49
• PaCO2= 31mmHg PaCO2=44mmC
• PaO2=90.4 mmHg PaO2=44.9 mm.c
• HCO3=25 meq/L HCO3=35
Xəstə1
Nəfəs almanın çətinliyi ilə müraciət etmiş 35
yaşlı qadın
• PaO2: 72mm c.s.
• PaCO2: 31mm c.s.
• Ph: 7.47
• SaO2: 91%
• HCO3: 25mEq/L
Nəticə:hipoksemik respirator alkaloz
Xəstə2
65 yaşlı qadın nəfəsalmanın çox tez-tez sıxlıqda
pozulması və çətinləşməsi şikayətilə müraciət
edib.
• PaO2: 95mm c.s.
• PaCO2: 36mm c.s.
•
Ph: 7.26
• SaO2: 97%
• HCO3: 12mEq/L
Nəticə: kompensə olunmayan
Metabolik asidoz
PaCO2=1.5x12+8=26
AA=Na-(Cl+HCO3)=24
Xəstə3
70 yaşlı kişi ciddi nəfəs
darlığı,bronxospazm,KÜÇ,AXOX ilə müraciət
edib.
• PaO2: 56mm c.s.
• PaCO2: 45mm c.s.
• Ph: 7.40
• SaO2: 78%
• HCO3: 26mEq/L
Alveol-arterial qradient!
PAO2-PaO2
• PAO2 145-(PaO2+(1.25xPaCO2))
• PAO2 150-(PaO2+PaCO2)=150-(56+46)=49
Xəstədə diffuziya pozğunluğu var və bu
səbəbdən kardiologiya şöbəsində müalicəni
davam etməlidir.
Ədəbiyyat:
•
E-Medicine
•
Tintinalli’s Emergency Medicine
•
Tü rk Toraks Dergisi
• 1- Cuhruk H. Asit- baz dengesi: In Morgan GE, Mikhael MS, Murray MJ.
Ç eviri ed: Tulunay M,
• Cuhruk H. Klinik Anesteziyoloji. Gü nes kitapevleri. Ankara, 2008, p:708-
724.
• 2-Sakas P, Flaherty M. Kan gazı ve asit-baz incelemesi: In James Duke (Ç ev:
Yalım Dikmen)
• Anestezinin sırları. ikinci baskı Nobel kitap evi. Ankara, 2006, p:10-14
• 3- Esener Z. Klinik Anestezi, Logos yayıncılık, 3. baskı, 2004, p:452-479
Diqq
ətinizə gö rə
minn
ətdaram)))
7>
Dostları ilə paylaş: |