Qəlib qumunun dənə tərkibi və markasının təyini MÜƏLLİM: Musurzayeva Bəturə faküLTƏ

AZƏRBAYCAN RESPUPLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ



AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ

KAFEDRA:Materiallar texnologiyası

FƏNNİN ADI:Tökmə istehsalatının texnologiyası

LABORATORİYA İŞİ №2

Qəlib qumunun dənə tərkibi və markasının təyini

MÜƏLLİM: Musurzayeva Bəturə

FAKÜLTƏ:  Metallurgiya və materialşünaslıq

QRUP: 458a1

KURS: III

TƏLƏBƏ: Rüstəmov Emil

BAKI-2021.

Laboratoriya işi №2

Qəlib qumunun dənə tərkibi və markasının təyini

İşin məqsədi. Qəlib qumunun dənə tərkibini və markasını təyin edilməsi. 029 modelli qurğunun quruluşunun öyrənilməsi.

Ümumi məlumatlar. Qəlib qumlarının dənə tərkibindən qarışıqların qazkeçiriciliyi və möhkəmliyi, bitişdiricinin sərfi və tökmələrin səthinin keyfiyyəti asılıdır. Qəlib qumlarının dənələrinin ölçüsünü ələk analizi ilə, yəni 50 q quru qumu standart ələklər dəstindən keçirməklə təyin edirlər (cədvəl 1).

Cədvəl 1

Ələklər dəstinin nömrələri və ölçüləri

Ələklərin nömrələri	2,5	1,6	1	063	04	0315	02	016	01	0063	005
Gözlüklərin tərəfinin ölçüsü, mm	2,50	1,60	1,00	0,63	0,40	0,315	0,20	0,16	0,10	0,063	0,05

DÜİST 23409.24-78 görə qumların dənə tərkibinin təyini metodu qum hissəciklərinin ölçülərinə görə hansı ələkdə daha çox qalmasına əsaslanır. Ələk analizinin nəticəsinə görə qurulan diaqramda ələyin nömrəsi ilə onun ələkdəki miqdarı (%-lə) arasındakı asılılıq müəyyən edilir. Bu diaqrama görə sınaq edilən qumun əsas fraksiyası, onun qrupu və kateqoriyası təyin edilir. Əsas fraksiya – üç yaxın ələkdə qalan qum dənələrinin %-lə ən böyük miqdarına deyilir. Qumun qrupu isə əsas fraksiyadakı orta ələyin nömrəsi ilə müəyyən edilir. Müxtəlif qrup qumların adları cədvəl 2-də verilir. Qumların kateqoriyalarını əsas fraksiyanın kənar ələklərində qalan qumun miqdarını müqayisə etməklə təyin edirlər. Əgər yuxarı ələkdə daha çox qum qalmışsa qum A kateqoriyasına aid edilir. Qumun markası DUİST 2138-84-ə görə əsas fraksiyanın orta ələyinin nömrəsi ilə işarələnir. Bundan əvvəl isə qumun indeksi (kvars, cılız və s.) yazılır. Orta ələyin nömrəsindən sonra A və ya B hərfi yazılır (bu, qumun kateqoriyasıdır). Məsələn, 1K02A, 2K01B. Bu qayda ilə cılız qumlar da markalanır. P, C, OC sinifli (yarımyağlı, yağlı, çoxyağlı qumların indeksi) qumların markasında ancaq orta ələyin nömrəsi yazılır. Məsələn, P02, C016, OC01.

Cədvəl 2

Qumların adları və qrupları

Qumların adı	Qrupları	Əsas fraksiyada ələklərin nömrələri
Kobud	063	1-063-04
Çox iri	04	063-04-031B
İri	0315	04-0315-02
Orta	02	0315-02-016
Narın	016	02-016-01
Çox narın	0063	01-0063-005
Tozvarı	005	0063-005-ləyən

DÜİST 2138-84 qəlib qumlarını dənələrinin formasına görə də təsnif edir: dairəvi, yarımdairəvi, itikünclü qumlar. DÜİST 23409.23-78-ə görə dənələrin forması gözlə baxmaqla, mikroskop və ya binokulyar lupa ilə (6-30 dəfə böyütməklə) təyin edilə bilər. Bunun üçün qurudulmuş, gil təşkiledicisi təmizlənmiş qum nümunəsindən sınaq üçün 15 dənəcik ayırırlar. Həmin dənələri mikroskopun əşya stolunda tədqiq edir, hansı formaya malik olduğu təyin edilir.