T. C. Erciyes üNİversitesi eczacilik faküLtesi Dİyabet tedaviSİ GÖren hastalarin hastalik ve tedavileri hakkindaki BİLGİ DÜZEYleriNİn değerlendiRİlmesi Hazırlayan
Yüklə 473,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ DİYABET TEDAVİSİ GÖREN HASTALARIN HASTALIK VE TEDAVİLERİ HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hazırlayan Kübra SÜMERLİ Danışman Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN Eczacılık Fakültesi Bitirme Ödevi Mayıs 2012 KAYSERİ T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ DİYABET TEDAVİSİ GÖREN HASTALARIN HASTALIK VE TEDAVİLERİ HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Hazırlayan Kübra SÜMERLİ Danışman Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN Eczacılık Fakültesi Bitirme Ödevi Mayıs 2012 KAYSERİ
i
BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK
Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kurallar ve davranışların gerektirdiği gibi, bu çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve referans gösterdiğimi belirtirim.
Kübra SÜMERLİ
ii
“Diyabet Tedavisi Gören Hastaların Hastalık Ve Tedavileri Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi” adlı Bitirme Ödevi Erciyes Üniversitesi Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma Yönergesi’ne uygun olarak hazırlanmış ve Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalında Bitirme Ödevi olarak kabul edilmiştir.
Tezi Hazırlayan
Danışman Kübra SÜMERLİ
Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN
Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN
ONAY : Bu tezin kabulü Eczacılık Fakültesi Dekanlığı’nın ………....… tarih ve …………..…… sayılı kararı ile onaylanmıştır.
………. /……../
………
Prof. Dr. Müberra KOŞAR Dekan iii
TEŞEKKÜR Bu tezin hazırlanmasında bana destek olan ve hiçbir zaman yardımlarını esirgemeyen danışmanım Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN’a, Anket çalışmalarımda yardımcı olan arkadaşlarıma, Hayatım boyunca maddi ve manevi desteğini esirgemeyen Aileme Ayrıca tezin hazırlanmasında her aşamada fikir ve yönlendirmeleriyle katkı sağlayan sevgili Annem’e Sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Kübra SÜMERLİ
iv
DİYABET TEDAVİSİ GÖREN HASTALARIN HASTALIK VE TEDAVİLERİ HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Kübra SÜMERLİ Erciyes Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Bitirme Ödevi, Mayıs 2012 Danışman: Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN ÖZET Diabetes Mellitus (DM), insülinin fonksiyonel yetmezliğine veya insülin direncine bağlı olarak gelişen, olası komplikasyonları nedeniyle organ ve işlev kayıplarına yol açabilen kronik metabolik bir hastalıktır. Bir yandan yüksek morbidite ve mortalite hızı, diğer yandan yüksek tedavi harcamaları ve iş gücü kaybı nedeni ile hem hastaya hem de topluma sosyoekonomik yük getirmesinden dolayı diyabet önemli bir sağlık sorunudur. Diyabet, hemen hemen tüm ırk ve yaş gruplarında ortaya çıkar. Diyabetli hastalarda, ciddi diyet uygulamaları, komplikasyonların varlığı, obezite, oral ilaçların yada insülinin kullanımının zorluğu ve yaşın ilerlemesi diyabetiklerde yaşam kalitesinin azalmasına neden olmaktadır. Bu çalışma 2011 Ekim-Aralık aylarında diyabet tedavisi gören 30 hastaya, anket uygulanarak, hastalık ve tedavileri hakkındaki bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirildi. Çalışmada 17 kadın, 13 erkek hastaya 23 soruluk anket uygulandı. Ankette hastalara sosyodemografik özellikleri, diyabetin tipi, genetik yatkınlık, açlık kan şekeri, HbA1C değerleri, yaşadıkları semptom ve komplikasyonlar gibi hastalık bilgileri ile uygulanan tedavi yöntemi ve kullanılan ilaçlar hakkında sorular soruldu. Hastaların tedaviden memnuniyet durumları değerlendirildi. Sonuçlar, sayı olarak ve yüzde cinsinden ifade edilerek değerlendirildi. Sonuç olarak elde edilen veriler bu konuda daha önce yapılmış çalışmalarla benzerlik göstermiş olup, diyabetin tedavi başarısı ile ilgili hala bir takım eksikliklerin olduğunu ve bu açığın kapatılmasında eczacıların hizmet verme kalitesinin artırılması gerekliliğini gösterdi. Anahtar kelimeler: Diabetes mellitus, Tedavi bilgisi, Hastalık bilgisi, İlaç bilgisi v
EVALUATION OF THE KNOWLEDGE LEVELS OF PATIENTS BEING TREATED FOR DIABETES ABOUT THEIR DISEASES AND TREATMENTS Kübra SÜMERLİ Erciyes University, Faculty of Pharmacy Department of Pharmacology Graduation Project, June 2012 Advisor: Yrd. Doç. Dr. M. Betül AYCAN ABSTRACT Diabetes Mellitus (DM) is a chronic metabolic disease that can cause organ or function losses because of the complications that can develop due to insulin functional inadequacy or insulin resistance. When it is considered that high mortality and high morbidity impulse combines with high treatment costs and high rate of workforce loss; diabetes mellitus is a major socioeconomic problem. Diabetes is almost seen in all age groups and races. As there are situations such as serious diet applications, complications occurrence, obesity, and difficulty of using oral drugs or insulin and aging in the patients that have diabetes, these situations decrease the life quality of the diabetes. This study is performed to investigate the knowledge levels of 30 patients being treated for diabetes about their disease and treatment between October-December 2012.
In this study, 17 female, 13 male patients conducted the survey including 23 questions. In this survey, to evaluate about disease knowledge, sociodemografic features, type of diabetes, genetic tendency, fasting blood glucose, HbA1C levels, symptoms and complications were analysed. Then about the treatment, the way of treatment, the medications used and the gladness of the patients from their treatments were evaluated. The results were then expressed as a percentage and number. As a result, the data obtained were similar to the previous results, revealing that in diabetes there is still lack of treatment and to improve the treatment success pharmacists should be made to increase their serving quality.
knowledge vi
İÇİNDEKİLER BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK .................................................................................. i
ABSTRACT ..................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. vi KISALTMALAR ......................................................................................................... viii TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................................ x 1. GİRİŞ VE AMAÇ ....................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 3 2.1. DİYABETİN TANIMI, TARİHÇESİ, ÖNEMİ ..................................................... 3 2.2. DİYABETİN EPİDEMİYOLOJİSİ ....................................................................... 5 2.3. DİYABETİN SINIFLANDIRILMASI .................................................................. 6 2.4. DİYABETİN TANISI .......................................................................................... 10 2.5. TİP 1 VE TİP 2 DİABETİN KLİNİK ÖZELLİKLERİ ....................................... 13 2.5.1. Tip 1 DM ................................................................................................... 13 2.5.2. Tip 2 DM ................................................................................................... 13 2.6. DİABETES MELLİTUS’UN KOMPLİKASYONLARI .................................... 15 2.6.1. Akut Komplikasyonlar .............................................................................. 16 2.6.1.1. Diabetik Ketoasidozis (DKA) ....................................................... 16
2.6.1.2. Hiperosmolar Nonketotik Diabetik Koma (HNKDK) .................. 17
2.6.1.3. Laktik Asidoz Koması .................................................................. 17
2.6.1.4. Hipoglisemi ................................................................................... 19
2.6.2. Kronik Komplikasyonlar ........................................................................... 21 2.6.2.1. Mikrovasküler Komplikasyonlar .................................................. 21 2.6.2.2. Makrovasküler Komplikasyonlar ................................................. 23 vii
2.7. TİP 1 VE TİP 2 DİABETTE KULLANILAN TEDAVİ YÖNTEMLERİ .......... 26 2.7.1. Tedavinin Amaç Ve Hedefleri .................................................................. 27 2.7.2. Yaşam Tarzı Değişikliği Ve Non-Farmakolojik Tedavi ........................... 28 2.7.2.1. Eğitim ............................................................................................ 29 2.7.2.2. Tıbbi Beslenme Tedavisi (TBT) ................................................... 30 2.7.2.3. Egzersiz ......................................................................................... 33 2.7.3. Farmakolojik Tedavi ................................................................................. 34 2.7.3.1. İnsülin ........................................................................................... 34
2.7.3.2. Oral Antidiyabetik İlaçlar ............................................................. 38
3. GEREÇ VE YÖNTEM ............................................................................................. 43 4. BULGULAR .............................................................................................................. 45 5. TARTIŞMA VE SONUÇ .......................................................................................... 56 6. KAYNAKLAR .......................................................................................................... 63 EKLER ........................................................................................................................... 72 ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................... 76 viii
KISALTMALAR DM : Diabetes Mellitus IDF : Uluslar Arası Diabet Federasyonu WHO : Dünya Sağlık Örgütü ADA : Amerikan Diyabet Derneği TURDEP : Türkiye Diabet Epidemiyoloji Çalışması NHANES : National Health and Nutrition Examination Survey OGTT : Oral Glukoz Tolerans Testi NIDDM : İnsüline Bağımlı Olmayan Diyabet IDDM : İnsüline Bağımlı Diyabet GDM : Gestasyonel Diabetes Mellitus IGF : Bozulmuş Açlık Glukozu BGT : Bozulmuş Glukoz Toleransı AKŞ : Açlık Kan Şekeri DCCT : Diabetes Control And Complications Trial DKA : Diabetik Ketoasidoz HNKDK : Hiperosmolar Nonketodik Diabetik Koma LA : Laktik Asidoz DR : Diabetik Retinopati DN : Diabetik Nefropati GFH : Glomerüler Filtrasyon Hızı SDBY : Son Dönem Böbrek Yetmezliği KKY : Konjestij Kalp Yetmezliği HT : Hipertansiyon KC : Karaciğer ix
KH : Karbonhidrat LDL : Düşük Dansiteli Lipoprotein HDL : Yüksek Dansiteli Lipoprotein OAD : Oral Antidiyabetik ARI : Aldoz Redüktaz İnhibitörleri GLP-1 : Glukagon Benzeri Peptid-1 DPP-4 : Dipeptidil Peptidaz-4 KVH : Kardiyovasküler Hastalık MI : Miyokard İnfarktüsü TBT : Tıbbi Beslenme Tedavisi x
TABLO VE ŞEKİL LİSTESİ
Tablo 2.2. National Diabetes Data Group (NDDG) Kriterlerine Göre OGTT Yorumu ........................................................................................................................... 12 Tablo 2.3. Tip I ve Tip II Diyabetin Özellikleri ............................................................. 14 Tablo 2.4. Diyabetin Mikroanjiopatik ve Makroanjiopatik Kronik Komplikasyomları ........................................................................................................... 18 Tablo 2.5. Wagner Ülser Klasifikasyon Sistemi ............................................................ 25 Tablo 2.6. Hedeflenen Biyokimyasal Kan Değerleri ..................................................... 28 Tablo 2.7. İnsülin Preparatlarının Etki Sürelerine Göre Sınıflandırılması Ve Bazı Özellikleri ........................................................................................................................ 36
Göre Değerlendirilmesi ................................................................................................... 48 Şekil 4.7. Ailede Diyabet Öyküsüne Göre Hastaların Dağılımı ................................... 48 Şekil 4.8. Hastaların Düzenli Doktor Kontrolüne Gidip Gitmedikleri Açısından Değerlendirilmesi ............................................................................................................ 49 Şekil 4.9. Hastaların Evde Düzenli Kan Şekeri Takibi Yapıp Yapmadıkları Açısından Değerlendirilmesi ............................................................................................................ 49 Şekil 4.10. Açlık Kan Şekeri Değerlendirmesi ............................................................... 50 Şekil 4.11. Hastaların HbA1C Yüzdeleri ........................................................................ 50 xi
Şekil 4.12. Hastaların Sigara İçme Durumları Açısından Değerlendirilmesi ................. 51 Şekil 4.13. Hastaların Diyabete Eşlik Eden Kronik Hastalıkları Açısından Değerlendirilmesi ............................................................................................................ 51 Şekil 4.14. Hastaların Diyabet İle İlgili Sıklıkla Yaşadıkları Semptomlarla İlgili Değerlendirme ................................................................................................................. 52 Şekil 4.15. Hastalara Uygulanan Tıbbi Tedavilere Göre Hastaların Sınıflandırılması... 52 Şekil 4.16. Uygulanan Non-Farmakolojik Tedavi Yöntemlerine Göre Hastaların Sınıflandırılması .............................................................................................................. 53 Şekil 4.17. Hastaların Hastalıkla İlgili Yaşadıkları Komplikasyonların Değerlendirilmesi .......................................................................................................... 53 Şekil 4.18. Hastaların Komplikasyonlarla İlgili Rutin Kontrole Gidip Gitmediklerinin Değerlendirilmesi ............................................................................................................ 54 Şekil 4.19. Hastalık Ve Tedavi Açısından Eczacı Tarafından Bilgilendirilme Tercihlerinin Değerlendirilmesi ...................................................................................... 54 Şekil 4.20. Hastaların Tedaviden Memnuniyet Durumlarının Değerlendirilmesi .......... 55 1. GİRİŞ VE AMAÇ Diabetes mellitus (DM) tüm populasyonlarda ve yaş gruplarında yaygın olarak görülen, insülin eksikliği ya da insüline karşı direnç nedeniyle oluşan ve hiperglisemi ile karakterize bir metabolizma hastalığıdır. Bir yandan yüksek morbidite ve mortalite hızı, diğer yandan yüksek tedavi harcamaları ve iş gücü kaybı nedeni ile hem hastaya hem de topluma büyük yük getirmesinden dolayı diyabet önemli bir sağlık sorunudur. Diabetes mellitus, bütün toplumlarda ve ırklarda görülen bir hastalıktır. Dünyada ve ülkemizde yaygınlığı giderek artan diyabet hastalığının prevalansı; yaş, ırk, beslenme alışkanlıkları ve diyabet ile ilgili pozitif aile öyküsünün varlığı gibi faktörlere bağlı olarak toplum gruplarında farklılık göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre Dünya diyabetik hasta nüfusu halen 200 milyon civarındadır ve bu sayının 2025 yılında 300 milyona ulaşacağı öngörülmektedir. Hastalık bazı etnik gruplar dışında her kıtada, hemen tüm toplumlarda görülmektedir. Türkiye Diyabet Epidemiyoloji Araştırması (TURDEP) ile 2002 yılında 20 yaş üzeri toplam 24788 kişi üzerinde yapılan diyabet taramasının sonuçlarına göre DM prevalansı %7,2 bulunmuştur. Ayrıca daha önce DM tanısı alanların %4,88, tarama ile tanı konanlar %2,32, bozulmuş glikoz toleransının da % 6,7 oranında olduğu bulunmuştur. Ancak bir toplumda bilinen diyabetik kadar, bilinmeyen diyabetik bulunduğu da düşünülerek bu oranların daha yüksek olabileceği tahmin edilmektedir. Diabetes Mellitus Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet olarak sınıflandırılır. Tip 1 diyabet, pankreasta bulunan beta hücrelerinin otoimmün bir süreç sonunda harabiyeti ile gelişir. Bu hastalar genellikle ömür boyu insülin kullanmalıdırlar. Tip 1 DM genellikle 40 yaşın altındakilerde görülmektedir. Tip 2 diyabet ise sıklıkla erişkinlerde ve obez kişilerde görülmektedir. Bu hastalarda insülin salgılanmasındaki bozukluk ya da dokulardaki insülin reseptörlerindeki rezistans sonucunda glikoz metabolizması bozulmaktadır.
2 Diyabetin akut komplikasyonları ciddi olsalar da, bu hastalardaki morbidite ve mortalitenin çoğundan hastalığın uzun dönemdeki mikro ve makrovasküler komplikasyonları sorumludur. Diyabetin makrovasküler komplikasyonları, aterosklerozla oluşan kardiyovasküler değişikliklerin aynısı olup, hiperglisemi varlığında daha ivmelenmiş ve erken olarak ortaya çıkarlar. Mikrovasküler komplikasyonlar ise, diyabete özgü değişiklikler olup, organsal hasar, sinir sistemi, böbrek ve retinada daha belirgin olarak mevcut olduğundan, sırasıyla; diyabetik nöropati, nefropati ve retinopati olarak adlandırılır. Diyabet tedavisinde amaç; hastanın semptomlarını gidermek veya azaltmak, komplikasyonları önlemek ve yaşam kalitesini artırmaktır. Bu amaca ulaşmak için genel tedavi yaklaşımı; hastanın eğitimi, egzersiz ve fiziksel aktivite, diyet ve farmakolojik tedavi şeklindedir. Farmakolojik tedaviyi, oral antidiyabetik ajanlar ve insülin oluşturur. Yapılan gözlemlerde Kayseri’de birçok diyabet hastasının bulunduğu ve bu hastaların tedavilerinden istenen sonucun alınamadığının anlaşılması üzerine diyabet tedavisi gören hastalara sosyodemografik özelliklerinin, hastalık ve tedavi bilgilerinin ve diyabet bakımının sorulduğu 23 soruluk bir anket uygulanmıştır Bu çalışmada temel olarak diyabet tedavisi gören 30 diyabet hastası ile yüzyüze görüşülüp, hastalık ve tedavileri hakkındaki bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Yüklə 473,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|