Talabalarda intellektual kompetentsiyalarning rivojlantirishning tarkibiy qismlari
Yüklə 297,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- RIVOJLANTIRISHNING TARKIBIY QISMLARI Qurbanov Abror Abdinasir o‘g‘li
|
International Conference on Developments in Education, Sciences and Humanities Hosted for Hamburg, Germany https: econferencezone.org March 15 th -16 th 2022 27 TALABALARDA INTELLEKTUAL KOMPETENTSIYALARNING RIVOJLANTIRISHNING TARKIBIY QISMLARI Qurbanov Abror Abdinasir o‘g‘li assistent, Jizzax politexnika instituti Jizzax, Ўзбекистон abrorqurbanov1660@gmail.com Annotatsiya. Ushbu maqolada intellektual kompetentsiyaning tuzilish tarkibi, intellektual kompetentsiya motivatsion, kognitiv va metakognitiv komponentlari ochib berilgan. Ushbu ishlarda ta'limda kompetensiyaga asoslangan yondashuv kasbiy va umumiy, intellektual rivojlanish g‘oyalarini o‘z ichiga olaganligi va kompetentsiyalar an'anaviy bilimlarni, shuningdek, umumiy ta'lim, intellektual, kommunikativ, ijodiy, o‘zaro bog‘liqliklarni o‘zida mujassam etgan o‘zaro bog‘liqlik va metasubyekt shakllari yoritilgan. Kalit so‘zlar: metakomponent, kognitiv tajriba, motivatsion, kognitiv, metakognitiv komponent. Hozirgi vaqtda talabalarning intellektual kompetentsiyasini rivojlantirish muammosi bilan ko‘plab pedagogik olimlar shug‘ullanmoqda. Jumladan, J. Raven kompetentsiyani muayyan predmet sohasida aniq harakatlarni samarali bajarish uchun zarur bo‘lgan maxsus qobiliyat (qobiliyatlar) deb tushuntiradi. Kompetentsiyaning tabiati shundan iboratki, u faqat inson manfaatlari va qadriyatlari bilan uzviy birlikda namoyon bo‘lishi mumkin. Yetuk olim, o‘qituvchi, muhandis, menejer bo‘lish - bu turli darajadagi kompetentsiyalariga ega bo‘lishni anglatadi. Darhaqiqat, biz bu yerda so‘zning keng ma'nosida kelajakdagi kasbiy ixtisoslikni hisobga olgan holda intellektual ta'lim haqida gapiramiz. J.Ravenning fikricha, barcha o‘quvchilar turli faoliyat turlarida ("kompetentlik") turli qobiliyatlarga ega bo‘lib, o‘qituvchi ularni aniqlashi va qo‘llab-quvvatlashi kerak. Kompetentsiya psixologik nazariyasi asoschisi ingliz psixologi J. Raven “Kompetentlik - qobiliyat va ko‘nikmalar majmui” tushunchasi bilan ish olib boradi. Kompetentsiya tarkibida tenglik ikkita komponentni belgilaydi: umumiy kompetentsiya (qobiliyatlar, motivatsiya,ko‘nikmalar) va kasbiy faoliyatdan qat'i nazar, jamiyatda o‘zini muvaffaqiyatli amalga oshirishni olg‘a suruvchi kompetentsiya [1,2]. Kompetentsiyaning tabiati shundan iboratki, ular ta'lim natijasi bo‘lib, undan bevosita kelib chiqmaydi, balki talaba rivojlanishining natijasi, o‘z-o‘zini tashkil etish va individual aqliy tajribani aks ettirish natijasi hisoblanadi. Rivojlanish, birinchi navbatda, neoplazmalar ya'ni, miqdoriy va sifat o‘zgarishlari bilan tavsiflanadi. Bizning fikrimizcha, rivojlanish va o‘z-o‘zini rivojlantirish doimo qandaydir ichki qonuniyatlarni, qandaydir o‘z-o‘zini harakatini, obyektni, tizimni o‘z-o‘zini o‘zgartirishni, shaxsning o‘zini, ichki dunyosini ma'lum bir o‘zini o‘zi qurishni nazarda tutadi. Bu jarayon qaytarilmasdir, buning natijasida intellektual, shaxsiy va faoliyat xususiyatlarida miqdoriy va sifat jihatidan o‘zgarishlar yuz beradi. Ular bir-biriga bog‘langan va o‘zaro bog‘liqdir. Rivojlanishning asosi sifatida kadrlar tayyorlash alohida o‘rin tutadi. Rivojlanish jarayonini yo‘naltirish talabaning aqliy rivojlanishiga ta'sir qilish, uning bilish faoliyatini boshqarish, uni rivojlantirish va maqsadli ta'sir qilish orqali amalga oshiriladi. Biz talabalarning intellektual rivojlanishi nafaqat axborotni qayta ishlashning kognitiv mexanizmlarini rivojlantirishni, balki intellektual o‘zini o‘zi boshqarishning metakognitiv mexanizmlarini shakllantirishni ham o‘z ichiga oladi deya hisoblaymiz. Intellektual kompetentsiya ta'limning umumiy ta'lim mazmunining barcha tarkibiy qismlari: umumiy ta'lim ko‘nikmalari, meta-bilimlar va faoliyatning subyektiv usullarini o‘z ichiga oladi. Natijada talabalarda axborot ko‘nikmalari, o‘z-o‘zini ta’lim olishga tayyorlash, axborotni mustaqil izlash, tanlash va undan foydalanish, axborot bilan o‘zaro aloqa qilishning yangi texnologiyalaridan foydalanish ko‘nikmasi, o‘z- o‘zini bilish usullarini takomillashtirishga intilish, ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanish istagi shakllanadi. Intellektual kompetentsiya bu turli darajadagi murakkablikdagi muammolarni qo‘yish va samarali hal qilish imkoniyatini ta'minlaydigan ichki sifat, shaxsiy tajribani faollashtirish asosida kasbiy muammolarni hal qilish uchun o‘z intellektual qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini safarbar qilish istagi demakdir. Shunday qilib, Yüklə 297,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|