Talabalarda intellektual kompetentsiyalarning rivojlantirishning tarkibiy qismlari



Yüklə 297,27 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/4
tarix04.01.2023
ölçüsü297,27 Kb.
#78384
  1   2   3   4
9 (4)



International Conference on Developments in Education, Sciences and Humanities 
Hosted for Hamburg, Germany 
httpseconferencezone.org 
 
March 15
th
 -16
th
2022 
27 
TALABALARDA INTELLEKTUAL KOMPETENTSIYALARNING 
RIVOJLANTIRISHNING TARKIBIY QISMLARI 
 
Qurbanov Abror Abdinasir o‘g‘li 
assistent, Jizzax politexnika instituti 
Jizzax, Ўзбекистон 
abrorqurbanov1660@gmail.com
 
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada intellektual kompetentsiyaning tuzilish tarkibi, intellektual kompetentsiya 
motivatsion, kognitiv va metakognitiv komponentlari ochib berilgan. Ushbu ishlarda ta'limda kompetensiyaga 
asoslangan yondashuv kasbiy va umumiy, intellektual rivojlanish g‘oyalarini o‘z ichiga olaganligi va 
kompetentsiyalar an'anaviy bilimlarni, shuningdek, umumiy ta'lim, intellektual, kommunikativ, ijodiy, o‘zaro 
bog‘liqliklarni o‘zida mujassam etgan o‘zaro bog‘liqlik va metasubyekt shakllari yoritilgan. 
 
Kalit so‘zlar: metakomponent, kognitiv tajriba, motivatsion, kognitiv, metakognitiv komponent. 
 
Hozirgi vaqtda talabalarning intellektual kompetentsiyasini rivojlantirish muammosi bilan ko‘plab 
pedagogik olimlar shug‘ullanmoqda. Jumladan, J. Raven kompetentsiyani muayyan predmet sohasida aniq 
harakatlarni 
samarali 
bajarish 
uchun 
zarur 
bo‘lgan 
maxsus 
qobiliyat 
(qobiliyatlar) 
deb 
tushuntiradi. Kompetentsiyaning tabiati shundan iboratki, u faqat inson manfaatlari va qadriyatlari bilan uzviy 
birlikda namoyon bo‘lishi mumkin. Yetuk olim, o‘qituvchi, muhandis, menejer bo‘lish - bu turli darajadagi
kompetentsiyalariga ega bo‘lishni anglatadi. Darhaqiqat, biz bu yerda so‘zning keng ma'nosida kelajakdagi 
kasbiy ixtisoslikni hisobga olgan holda intellektual ta'lim haqida gapiramiz. J.Ravenning fikricha, barcha 
o‘quvchilar turli faoliyat turlarida ("kompetentlik") turli qobiliyatlarga ega bo‘lib, o‘qituvchi ularni aniqlashi 
va 
qo‘llab-quvvatlashi 
kerak. Kompetentsiya psixologik 
nazariyasi 
asoschisi ingliz 
psixologi 
J. Raven “Kompetentlik - qobiliyat va ko‘nikmalar majmui” tushunchasi bilan ish olib boradi. Kompetentsiya 
tarkibida 
tenglik 
ikkita 
komponentni 
belgilaydi: 
umumiy 
kompetentsiya 
(qobiliyatlar, 
motivatsiya,ko‘nikmalar) va kasbiy faoliyatdan qat'i nazar, jamiyatda o‘zini muvaffaqiyatli amalga oshirishni 
olg‘a suruvchi kompetentsiya [1,2]. 
Kompetentsiyaning tabiati shundan iboratki, ular ta'lim natijasi bo‘lib, undan bevosita kelib chiqmaydi, 
balki talaba rivojlanishining natijasi, o‘z-o‘zini tashkil etish va individual aqliy tajribani aks ettirish natijasi 
hisoblanadi. Rivojlanish, birinchi navbatda, neoplazmalar ya'ni, miqdoriy va sifat o‘zgarishlari bilan 
tavsiflanadi. 
Bizning fikrimizcha, rivojlanish va o‘z-o‘zini rivojlantirish doimo qandaydir ichki qonuniyatlarni, 
qandaydir o‘z-o‘zini harakatini, obyektni, tizimni o‘z-o‘zini o‘zgartirishni, shaxsning o‘zini, ichki dunyosini 
ma'lum bir o‘zini o‘zi qurishni nazarda tutadi. Bu jarayon qaytarilmasdir, buning natijasida intellektual, 
shaxsiy va faoliyat xususiyatlarida miqdoriy va sifat jihatidan o‘zgarishlar yuz beradi. Ular bir-biriga 
bog‘langan va o‘zaro bog‘liqdir. Rivojlanishning asosi sifatida kadrlar tayyorlash alohida o‘rin 
tutadi. Rivojlanish jarayonini yo‘naltirish talabaning aqliy rivojlanishiga ta'sir qilish, uning bilish faoliyatini 
boshqarish, uni rivojlantirish va maqsadli ta'sir qilish orqali amalga oshiriladi.
Biz talabalarning intellektual rivojlanishi nafaqat axborotni qayta ishlashning kognitiv 
mexanizmlarini rivojlantirishni, balki intellektual o‘zini o‘zi boshqarishning metakognitiv mexanizmlarini 
shakllantirishni ham o‘z ichiga oladi deya hisoblaymiz. 
Intellektual kompetentsiya ta'limning umumiy ta'lim mazmunining barcha tarkibiy qismlari: umumiy 
ta'lim ko‘nikmalari, meta-bilimlar va faoliyatning subyektiv usullarini o‘z ichiga oladi. Natijada talabalarda 
axborot ko‘nikmalari, o‘z-o‘zini ta’lim olishga tayyorlash, axborotni mustaqil izlash, tanlash va undan 
foydalanish, axborot bilan o‘zaro aloqa qilishning yangi texnologiyalaridan foydalanish ko‘nikmasi, o‘z-
o‘zini bilish usullarini takomillashtirishga intilish, ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanish istagi shakllanadi. 
Intellektual kompetentsiya bu turli darajadagi murakkablikdagi muammolarni qo‘yish va samarali hal 
qilish imkoniyatini ta'minlaydigan ichki sifat, shaxsiy tajribani faollashtirish asosida kasbiy muammolarni hal 
qilish uchun o‘z intellektual qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini safarbar qilish istagi demakdir. Shunday qilib, 



Yüklə 297,27 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin