Ta’lim tizimini moliyalashtirish amaliyoti U. Yu. O’roqov Sh. B. Abdulazizov B. R. Amirqulov Toshkent moliya instituti

---

Ta’lim tizimini moliyalashtirish amaliyoti 
 
U.Yu.O’roqov 
Sh.B.Abdulazizov 
B.R.Amirqulov 
Toshkent moliya instituti 
 
Annotatsiya: Mazkur maqolada maqolada O‘zbekiston Respublikasi ta’lim 
tizimidagi islohotlar va ta’lim sohasini davlat byudjetidan moliyalashtirish amaliyoti 
yoritilgan. Shuningdek, ta’lim xarajatlarini rejalashtirish va moliyalashtirish 
tendentsiyalari va muammolari ko‘rib chiqilgan. 
Kalit so’zlar: ta’lim tizimi, ta’lim xarajatlari, byudjet xarajatlari, ijtimoiy soha 
xarajatlari, moliyalashtirish 
The practice of financing the education system from the state 
budget 
 
U.Yu.Urokov 
Sh.B.Abdulazizov 
B.R.Amirkulov 
Tashkent Institute of Finace 
 
Abstract: This article describes the reforms in the education system of the 
Republic of Uzbekistan and the practice of financing education from the state budget. 
Trends and problems in planning and financing education spending are also discussed. 
Keywords: education system, education spending, budget spending, social 
spending, financing. 
 
So‘nggi yillarda ta’lim tizimida katta islohotlar va o‘zgarishlar bo‘lmoqda. 
Xususan, xalq ta’limi tizimida ham oxirgi besh yilda salmog‘i o‘n yilliklarga teng tub 
burilishlar amalga oshirildi. Ayniqsa, “Yangi O‘zbekiston - maktab ostonasidan 
boshlanadi” degan g‘oya asosida umummilliy ta’lim-tarbiya tizimini tubdan isloh 
qilishga kirishilgani, davlatimiz rahbarining “O‘zbekistonning yangi taraqqiyot 
davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 
Farmoni, “Ta’lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori, O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030 
yilgacha rivojlantirish Kontseptsiyasi asosida izchil islohotlarning amalga 
oshirilayotgani kecha va bugun orasidagi tafovutni yanada yorqinroq aks ettirmoqda. 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
391

---

Ayniqa, Prezidentimizning 2020 yil 6 noyabrdagi “O‘zbekistonning yangi 
taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari 
to‘g‘risida”gi Farmoni xalq ta’limi tizimi uchun muhim ahamiyatga ega. Farmonda 
jamiyatda muallimlarning obro‘-e’tibori va nufuzini yanada yuksaltirish, ularning 
mehnatiga munosib haq to‘lash, o‘qituvchilarni ortiqcha qog‘ozbozlikdan xalos etib, 
o‘z ustida ko‘proq ishlashi uchun sharoit yaratish va erishgan yutuqlarini 
rag‘batlantirish masalalari qonuniy belgilab berildi. 
Bugungu kunda mamlakatimizdagi ta’lim tizimi turlarini quyidagicha tasniflash 
mumkin (1-jadval).
1-jadval 
O‘zbekistonda ta’lim tizimi turlari
1
№ 
Ta’lim turlari 
Ta’lim turlarining tarkibi 
1 
Maktabgacha ta’lim va tarbiya 
- 
2 
Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta’lim 
boshlang‘ich ta’lim (I — IV sinflar); 
tayanch o‘rta ta’lim (V — IX sinflar); 
o‘rta ta’lim (X — XI sinflar). 
3 
Professional ta’lim 
boshlang‘ich professional ta’lim; 
o‘rta professional ta’lim; 
o‘rta maxsus professional ta’lim 
4 
Oliy ta’lim 
bakalavriat; 
magistratura 
5 
Oliy ta’limdan keyingi ta’lim 
tayanch doktorantura falsafa doktori (Doctor of Philosophy (PhD); 
doktorantura fan doktori (Doctor of Science (DSc) 
6 
Kadrlarni qayta tayyorlash va ularning 
malakasini oshirish 
- 
8 
Maktabdan tashqari ta’lim 
- 
Ta’lim tizimining samaradorligi uni moliyalashtirish bilan chambarchas 
bog‘liqdir. 
Davlat 
ta’lim 
muassasalarini 
moliyalashtirish 
O‘zbekiston 
Respublikasining respublika byudjetidan, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va 
Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan, tumanlar va shaharlar byudjetlaridan, kadrlar 
buyurtmachilarining mablag‘lari hisobidan, shuningdek byudjetdan tashqari 
mablag‘lar hamda qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga 
oshiriladi. Davlat ta’lim muassasalari ustavida belgilangan vazifalarga muvofiq pulli 
ta’lim xizmatlari va boshqa xizmatlar ko‘rsatish, shuningdek tadbirkorlik faoliyati 
bilan shug‘ullanish huquqiga ega. 
Pulli ta’lim xizmatlarini ko‘rsatish davlat ta’lim muassasalarining asosiy 
faoliyatiga to‘sqinlik qilmasligi kerak. Davlat ta’lim muassasalarida qo‘shimcha ta’lim 
xizmatlari ko‘rsatganlik uchun haq undirish tartibi ular tomonidan mustaqil ravishda 
belgilanadi. Davlat ta’lim muassasalari pulli ta’lim xizmatlari va boshqa xizmatlar 
ko‘rsatish hamda tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish hisobidan olingan pul 
mablag‘larini mustaqil ravishda tasarruf etishga haqli. 
1
O’zbekiston Respublikasining 2020-yil 23-sentyabrdagi “Ta’lim to’g’risida”gi O‘RQ-637-son Qonuni asosida 
magistrant tomonidan tayyorlandgan
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
392

---

Ta’lim tashkilotlarini moliyalashtirishning qo‘shimcha manbalari quyidagilardan 
iborat: 
− shartnomalar asosida, shu jumladan chet ellik jismoniy yoki yuridik shaxslar 
bilan tuzilgan shartnomalar asosida kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning 
malakasini oshirish hisobidan tushgan mablag‘lar; 
− jismoniy va yuridik shaxslarning buyurtmalari asosida ilmiy-tadqiqot, o‘quv-
uslubiy va qonunda taqiqlanmagan boshqa ishlarni bajarish hisobidan tushgan 
mablag‘lar; 
− ta’lim tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan mahsulotni, bajarilgan ishlarni 
va ko‘rsatilgan xizmatlarni realizatsiya qilishdan olingan daromadlar; 
− binolar, inshootlar va asbob-uskunalarni ijaraga berish hisobidan tushgan 
mablag‘lar; 
− ta’lim tashkilotlarining bo‘sh turgan pul mablag‘larini bank muassasalariga 
depozitlarga joylashtirish hisobidan olingan pul mablag‘lari (foizlar); 
− davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, shuningdek mahalliy davlat 
hokimiyati organlari tomonidan ajratiladigan mablag‘lar; 
− bank kreditlari va ssudalari; 
− jismoniy va yuridik shaxslarning xayriya mablag‘lari. 
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, bugungi kunda ta’lim tizimini 
moliyalshtirish manbalarini quyidagicha tizimlashtirish mumkin (1-rasm):
 
1-rasm. Ta’lim tizimini moliyalashtirish manbalari
2
2
Mualliflar tomonidan tayyorlangan 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
393

---

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi 
tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 
Farmonida
3
O‘zbekiston Respublikasining 2030 yilga kelib PISA (The Programme for 
International Student Assessment) Xalqaro miqyosda o‘quvchilarni baholash dasturi 
reytingi bo‘yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‘or mamlakati qatoriga kirishiga erishish, 
xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va byudjetdan 
mablag‘ bilan ta’minlashning samaradorligini oshirish; davlat-xususiy sheriklikni 
rivojlantirish hisobiga davlat ta’lim tizimida raqobat muhitini kengaytirish; xalq ta’limi 
tizimida faoliyat ko‘rsatishning jozibadorligini oshirish maqsadida umumiy o‘rta 
ta’lim muassasalari xodimlarining mehnatiga haq to‘lash, moddiy rag‘batlantirish va 
ijtimoiy himoya qilish darajasini bosqichma-bosqich oshirib borish kabi vazifalar 
ko‘zda tutilgan.
Xalq ta’limi muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va ularni 
byudjetdan moliyalashtirish samaradorligini oshirish maisadida xalqaro ilg‘or tajribani 
hisobga olgan holda bosqichma-bosqich qurilish, rekonstruktsiya qilish va kapital 
ta’mirlash ishlarida ilg‘or texnologiyalar va muhandis echimlariga tayanish, 
«Zamonaviy maktab» davlat dasturi doirasida umumta’lim maktablari uchun xalqaro 
tajribalarni hisobga olgan holda yangi turdagi maktablarni barpo etish va muqaddam 
qurilgan yangi binolarni zamonaviy maktab namunasiga moslashtirishni ta’minlash, 
umumta’lim maktablarining o‘quv xonalari va laboratoriyalarini zamonaviy mebel, 
jihozlar, o‘quv-uslubiy materiallar, kompyuter va multimedia texnikalari, 
videokuzatuv tizimlari bilan jihozlashni ta’minlash hamda umumta’lim muassasalarida 
pullik xizmatlarni ko‘rsatish, shuningdek homiylik va xayriya mablag‘lari orqali 
byudjetdan tashqari jamg‘armalarni shakllantirish amaliyotini joriy etish yo‘nalishlari 
belgilandi. Shuningdek, 2030 yilgacha umumta’lim maktablarining moddiy-texnik 
bazasini yaxshilash, xalq ta’lim tizimida raqobatni kuchaytirish chora-tadbirlari 
tasdiqlangan (2-jadval). 
2-jadval 
Umumta’lim maktablarining moddiy-texnik bazasini yaxshilash, xalq ta’lim tizimida 
raqobatni kuchaytirish chora-tadbirlari