Tenglashtirish

3–TOPSHIRIQ
NIVELIR TO‘RINI KORRELAT USULI BILAN
TENGLASHTIRISH
Nivelir to‘rini korrelat usuli bilan tenglashtiring. Nivelir to‘ri sхemasida oltita o‘lchangan yo‘lning yo‘nalishi ko‘rsatkich chiziq bilan ko‘rsatilgan, yo‘lning raqamlari aylana bilan belgilangan (1–chizma). Bosh nivelir markalari 40, 41, 42 tenglashtirilayotgan to‘rdan yuqori toifaga kiradi. O‘lchash natijalar va bosh ma’lumotlar 1–jadvalda berilgan.
Tenglashtirish natijasida 14, 15, 16 tugun reperlarining otmetkasi va yo‘llar bo‘yicha nisbiy balandliklarining tenglashtirilgan qiymati topiladi. Aniqlikni baholaganda 1 km yo‘lni nivelirlashda reperlar otmetkasi va tenglashtirilgan nisbiy balandlik va o‘rta kvadratik хato hisoblansin.
Tenglashtirish uchun parametrik usulda tenglashtirishda foydalanilgan to‘r olindi.

1–chizma. Nivelir to‘ri sxemasi
1 – jadval. O‘lchash natijalari

Yo‘l№	Yo‘l uzunligi (km da)	Nisbiy balandlik m. da)	Tayanch punktlar nomeri	Tayanch punktlar otmetkasi H, (m.da)
1	20,8	-1,855	M 40	122,356
2	10,7	3,929	M 41	118,874
3	8,4	5,582	M 42	110,870
4	8,9	-9,980
5	10,8	3,608
6	12,4	6,049

1. Shartli tenglamalar sonini hisoblash
Shartli tenglamalar soni quyidagicha:
r = n – k = 6 – 3 = 3
Bundan boshqa nivelirlashda r ni quyidagi formula bo‘yicha ham topish mumkin:
r = P + M – 1
bu yerda:
P – shartli tenglamalarga mos keluvchi yopiq poligonlar soni;
M – boshlang‘ich markalar soni.
Ochiq to‘r uchun M=1.
Misolda: r = 1 + 3 – 1 = 3
2. Tuzatmalar shartli tenglamasini tuzish
1.
2.
3.
Tuzatmalar shartli tenglamasini topamiz:
1.
bog‘lanmaslik xatosi:
2.
bog‘lanmaslik xatosi:
3.
bog‘lanmaslik xatosi:
Bog‘lanmaslik xatoligini hisoblash:
=3,929-9,980+6,049=-0.002=(-0.2sm)
=-1,855+3,929-5,582-(118,874-122,356)=-0.026=(-2.6sm)
=5,582-9,980-3,608-(110,870-118.874)=-0.002=(-0.2sm)
Bog‘lanmaslik xatoligini hisoblab, tuzatmalarning shartli tenglamalarning oхirgi ko‘rinishini olamiz:
1) +(-0.2) sm = 0
2) +(-2.6) sm = 0
3) +(-0.2) sm = 0