Termiz iqtisodiyot va servis universiteti bugalterya hisobi va audit tarmoqlar yo’nalishi 1-22guruh

TERMIZ IQTISODIYOT VA SERVIS UNIVERSITETI bugalterya hisobi va audit tarmoqlar YO’NALISHI 1-22GURUH

O'RTA OSIYO MUTAFAKKIRLARI IQTISODIY G'OYALARI. MERKANTALIZM IQTISODIY TA'LIMOTI KLASSIK IQTISODIY MAKTABNING YUZAGA KELISHI

O'RTA OSIYO MUTAFAKKIRLARI IQTISODIY G'OYALARI. MERKANTALIZM IQTISODIY TA'LIMOTI KLASSIK IQTISODIY MAKTABNING YUZAGA KELISHI

AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIGAGI IQTISODIY G’OYALAR VA IQTISODIY G’OYALAR

Iqtisodiy munosabatlarning huquqiy asoslari islom ta'limotidagi fikhning tarkibiy qismini tashkil etadi. Vatandoshirniz Marg'inoniyning «Hidoya» asari shular jurnlasidandir. AI-Marg'iloniy 1123-yil 23sentabrda tug'ilgan. Qur'onni, Hadis ilmlarini mukammal egallab, fikh - islom huquqshunosligi borasida benihoya chuqur bilimga ega bo'lganligi va bu sohada beqiyos durdonalar yaratganligi tufayli, Burhoniddin valmilla (Islom dinining dalili) va Burhoniddin al-Marg'inoniy nomlari bilan mashhurdir. Olim dastlabki ta'limni Marg'ilonda olib, keyinchallk Samarqandga ko'chib borgan va umrining ohirigacha o'sha yerda yashagan. Bizgacha uning o'nga yaqin asari yetib kelgan. <

Bu asar Hanafiya mazhabining fikh masalalari bo'yicha asosiy qo'llanmaga aylangan. Keyinchalik esa butun musulmon olamiga mashhur bo'lib, musulmon huquqi - fikri bo'yicha eng aniq izchil mukammal asar sifatida tan olingan. «Al-Hidoya»ning birinchi kitobi to'rt jilddan iborat bo'lib, har biri alohida muammolami tahlil etadi. Bu kitob 1994-yilda professor AX. Saidovning izohi bilan nashr etilgan. Kitobning 3-jildida oldi-sotdi, pul muammolari, kafolat, qozilarning vazifalari, guvohlik, berilgan guvohlikdan qaytish, vakolat, da'vo, iqror bo'lish, sulh, bir ishda pul bilan sherik bo'lish, pulni saqlashga berish, qarz berish, sovg'a, ijara, muayyan shart asosida cheklangan ozodlik berilgan qullar, valiylik, majbur qilish, homiylik, bosqinchilik hususidagi masalalar yoritilgan.

Amir Temur davridagi iqtisodiy g’oyalar

• Amir Temur davridagi iqtisodiy g’oyalar
• Amir Temur va uning avlodlari Markazlashgan davLat barpo etdi, iqtiso-diyotning barcha soha larida muhim yutuqlarga erishdi. Bunga to’g’ri tanlab olingan iqtisodiy g’oyalarva iqtisodiy siyosat yordam berdi. Amir Temur davlat va iqtisodiyotni boshqarishda o’ziga xos maktab yaratgandi. Sohibqiron davlatida Devoni buzrug(bosh vazir)dan tashqari har bir viloyatda Devon deyiluvchi boshqarma bo’lgan. U davlatning butkul ishlarini, soliq yig’ish, tartib saqlashni, ijtimoiy binolar hammomlar, yo’llarini, suv inshoat larini nazorat qilgan Uning xodimlari vaqtivaqti bilan so’roq, tekshirish, taftish, va tergov ishlarini olib borishardi.Ayniqsa toshu tarozi to’g’riligi, odil baho tekshirilgan, qallob va tovlamachilar qattiq jazolangan. Eng muhimi bu xalq oldida bozorda amamlga oshi rilgan. Savdogarlarga olib kelingan mol ustiga 10% narx qo’yish mumkin bo’lgan

Sohibqiron davrida yerga egalikning beshta asosiy ko’rinishi bo’lgan. Suyurg’ol yerlar Tarxon yerlar Askarlarga va ularning rahbarlariga beriladigan yerlar Ushr yerlar Vaqf yerlar

• Sohibqiron davrida yerga egalikning beshta asosiy ko’rinishi bo’lgan. Suyurg’ol yerlar Tarxon yerlar Askarlarga va ularning rahbarlariga beriladigan yerlar Ushr yerlar Vaqf yerlar

Amir Temur shunday deydi. “Raiyatni xonavayron qilish davlat xazinasining kambag’allashishiga olib keladi. Xazinaning kamayib qolishi esa sipohning tarqalib ketishiga sabab bo’ladi. Sipohning tarqoqligi esa o’z navbatida saltanatning kuchsizlanishiga olib keladi. Fath etilgan yerlik fuqaro azaldan berib kelingan xiroj miqdoridan rozi bo’lsa, ularning roziligi bilan ish ko’rsinlar. Xirojni ekindan olingan hosilga va yerning unumdorligiga qarab yig’sinlar. Fath etilgan har bir mamlakatning mol-mulkini buyumlarini talon-tarojdan saqlansinlar. O’sha mamlakatdan tushgan o’lja mollarni hisob-kitob qilsinlar”,- degan edi.
Yevropadan ancha ilgari bu davlatda budjet tushunchasi bo’lgan. Davlat xazinasi, kirim, chiqim, hisob-kitob qat’iy olib borilgan, taftish yo’lga qo’yilgan edi. Buning uchun ma’lum mas’ul shaxslar ajratilgan va doim hisob berib borgaanlar. A.Temurning davlat iqtisodiyt sohasidagi asosiy fikrlari “Temur tuzuklari”da to’la bayon etilgan. Tuzuklar Amir Temurning 1342-1405-yillar oralig’idagi Faoliyatini aks ettiradi va ikki qismdan iborat. Birinchisida asosan yagona davlat barpo etish, uni mustahkamlash, qo’shni yurt mamlakatlarini zabt etish masalalari yoritilgan bo’lsa ikkinchi qismida sohibqiron nomidan aytilgan o’ziga xos vasiyat, pand-nasihat, turli sohalardagi, shu jumladan, ijtimoiy-iqtisodiyotga oid fikr-mulohazalar keltirilgan.
“Amir qildimki, sadrlar sadr(sadr,vaqf yerlar va vaqf etilgan boshqa mulkining hisob-kitobini olib boruvchi masabdor) sayyidlar va boshqa arboblarga suyurg’ol tariqasida berilgan yerlar va vaqflarning ahvolini, ularning vazifalarini qay darajada ado etayotginliklarini tekshirib, menga arz qilib tursin…. Saltanatning har bir idorasida kirimchiqimlarni, kundalik xarajatlarni yozib borish uchun bir kitob tayinlansin”.
Sohibqiron Amir Temur Jumladan shunday degan edi