«texnologiya fanining kasblarga oid ma’lumotlarni berishdagi ahamiyati»

---

986 
«TEXNOLOGIYA FANINING KASBLARGA OID MA’LUMOTLARNI 
BERISHDAGI AHAMIYATI» 
 
Qashqadaryo viloyati G'uzor tumani maktab Texnologiya o’qituvchisi 
Mingboyeva Sarvinoz Suyunovna 
Annotatsiya: 
Maqolada umumta’lim maktablarida Texnologiya fani darslarinig 
o‘quvchilarni kasb tanlashga yo‘llashdagi o‘rni haqida ma’lumotlar berilgan. 
Texnologiya darslarinig kasb tanlashga yo‘llash ishlaridagi imkoniyatlari haqida bayon 
qilingan. Texnologiya o‘quv predmeti darslarida o‘quvchilarni kasblar bilan 
tanishtirish samaradorligini oshirish uchun qilinishi lozim bo‘lgan tashkiliy va uslubiy 
ishlar bo‘yicha ko‘rsatmalar berilgan.
Kalit so’zlari
: Kasb, texnologiya, xalq hunarmandchiligi, soha, ishlab chiqarish, 
faoliyat.
Insonning kasbiy shakllanishi va mutaxassis sifatida kamolga yetishini uning 
hayot yo’lidan ayri holda tasavvur etib bo’lmaydi. Psixologik adabiyotlarda ta’kidlab 
o’tilganidek, kishining kasbiy shakllanishi butun hayoti davomida kechadigan jarayon 
bo’lib uning yoshiga hamda shaxsining taraqqiyotiga mos holda boradi. Kasbiy faoliyat 
sohasidagi muvaffaqiyat va mataxassisining mahorat darajasiga erishish sur’ati uning 
kasb tanlash motivlari bilan o’zaro aloqadordir. Kasb tanlash inson uchun muhim 
muammolardan biridir. Tanlov doirasi qanchalik keng bo’lsa, u shunchalik psixologik 
jihatdan murakkablashib boradi.
Shaxsning sub’ektiv moyilliklari va u yoki bu faoliyatga qobiliyatliligi bir 
butunlikni tashkil etadi. Qiziqish va moyillik faoliyat jarayonida shakllanadi va 
o’zgarib boradi. Kasb tanlash arafasida turgan inson shaxsining mazkur sohadagi 
qanchalik mos ekanligi faqatgina ushbu faoliyat jarayonidagina aniqlanadi. 
Kasblarga xos faoliyat turlari bilan yaqindan tanishish uchun Texnologiya o’quv 
predmeti masg’ulotlarida juda katta imkoniyatbor. Umumiy ta’lim maktablarida 
texnologiya fani asosida o‘rganilishi muhim va zarur bo‘lgan nazariy ma’lumotlar, 
amaliy ko‘nikma va malakalar, jarayonlar yotadi. Umumiy ta’lim maktablarida tashkil 
etiladigan 
texnologiya mashg‘ulotlari ushbu ta’limni amalga oshirishda, 
o‘quvchilarning umumtexnologiya, mehnat, maxsus bilim, ko‘nikmalarini 
shakllantirish va rivojlantirishda etakchi o‘rin egallaydi. Texnologiya o’quv predmeti 
mazmuni, mohiyati va vazifalariga ko‘ra ko‘pgina ilmiy, tabiiy, ijtimoiy-iqtisodiy 

---

987 
bilimlarni umumlashtirib, uyg‘unlashtirib, mujassamlashgan holda amaliyotga tadbiq 
etishni ko‘zda tutadi. SHu jihatdan olib qaraganda texnologiya maktab tizimi 
umumta’lim fanlaridan o‘rganiladigan nazariybilimlarni amaliyot, ishlab chiqarish 
bilan bog‘laydigan quvvatli didaktik vositadir. Demakki, kasb tanlashga yo‘llashda 
ham katta axamiyatga egadir.Maktablarda texnologiya ta’limining maqsad va 
vazifalari:Boshlang‘ich maktabda (I-IV - sinflar) o‘quvchilarni texnologiya va 
hunarmandchilik dunyosi, o‘simliklarni parvarish qilish, turli materiallar bilan 
tanishtirish, oddiy ishlov berish, oddiy texnologiya va hunarmandchilik asboblari va 
texnologiya, ish-harakat usullari to‘g‘risida sodda tasavvurlar hosil qilishni ko‘zda 
tutadi. Bu davrda o‘quvchilar texnologiya ta’limidan o‘zlashtirgan bilimlar ko‘lamini 
o‘zlarining hayotiy tajribalarida va oiladagi texnologiya jarayonida mustahkamlaydilar 
va kengaytirib boradilar. 
Tayanch maktablarda (V-IX – sinflar) da o‘quvchilar umumtexnologiya 
ko‘nikma va malakalarini shaklantiriladi, qiziqish va moyilliklariga ko‘ra, o‘z-o‘zini 
kasbiy jihatdan aniqlashlari, kasb-hunar turlarini tanlashlarini ta’minlanadi, qiziqish va 
moyilliklari rivojlantiriladi, umumtexnologiya madaniyati shakllantiriladi va 
rivojlantiriladi, xalq xo‘jaligi va hunarmandchilikning sohalari, ularda ishlatiladigan 
asbob-uskunalar, texnika va texnologiya bilan tanishtiriladi, texnologiya faoliyatining 
turli qirralarida ishtirok etishlari ta’minlanadi. 
Yuqori sinflarda texnologiya ta’limi va kasblarga yo‘naltirish kursi-ishchi va 
mutaxassislarning amaliyotida qo‘llanadigan turli xil qo‘l asbob-uskunalar, jihozlar, 
moslamalarini o‘rgatishni, mexanizatsiyalashtirilgan va elektrlashtirilgan vositalar 
bilan ishlashni, texnologiya qonunchiligi xavfsizligi , sanitariya-gigiena qoidalari va 
yo‘l-yo‘riqlari asoslarini o‘rgatishni ta’minlaydi. SHuningdek, bu davrda o‘quvchilarda 
xalq xo‘jaligining va hunarmandchilikning asosiy sohalari bo‘yicha maxsus kurslarni 
o‘qitishni tashkil etib, turli xil kasbiy bilimlar berish, amaliy ko‘nikma va malakalarni 
hosil qilishni maqsad qilib qo‘yadi. Ushbu kurslarda o‘quvchilar kasbiy mahoratlarini 
takomillashtira borib, tanlagan kasblari bo‘yicha tegishli hujjatlarni olib, bevosita 
unumli texnologiya jarayonida qatnashish imkoniyatiga va huquqiga ega bo‘ladilar. 
Texnologiya ta’limining yuqorida ko‘rsatilgan maqsadiga erishishi uchun 
quyidagi vazifalarni hal etishni taqozo etadi:turli sohalardagi ishlab chiqarish 
mazmuniga ega vazifalarni echish, tajribalar o‘tkazish, o‘lchov-tekshiruv asboblaridan, 

---

988 
ma’lumotlardan foydalana olish, texnologiya operatsiyalarini bajarish, olingan 
natijalarni talab etilgani bilan taqqoslash yo‘li bilan xulosa chiqarishga o‘rgatish; 
-o‘quvchilarda bilim va mehnatga muhabbat, mehnat ahillariga hurmat hissini 
singdirish, ularni jamoatchilik, vatanga sadoqat, do‘stlik, o‘zaro hurmat ruhida
tarbiyalash; 
-o‘quvchilarni bozor iqtisodiyoti qonuniyatlari talablari asosida sifatli, xaridorgir 
iste’mol mollari, texnologiya mahsulotlari etishtirishga odatlantirish, o‘zlari etishtirgan 
mahsulotlarni o‘zlari iste’molchiga etkazishlariga o‘rgatish, ish boshqaruvchilik 
(menedjerlik), homiylik, ishbilarmonlik sifatlarini singdirib borish va rivojlantirish. 
-texnologiya ta’limini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarga, xalqimiz ruhiyatini 
yashash tarzini, an’analarini tiklash va rivojlantirish maqsadida xalq 
hunarmandchiligining kiritilishi milliy qadriyatlar, tarixiy yodgorliklar, xalq 
ustalarining ko‘p qirralari boy merosini o‘rganish, o‘zlashtirish va amaliy faoliyatlariga 
qo‘llash kabilarni o‘rgatish. 
Qator yillardan buyon olib borgan kuzatishlar natijasida yuqorida ko‘rsatib 
o‘tilgan mehnat ta’limi-texnologiya ta’limining asosiy xususiyatlariga qo‘shimcha 
ravishda aytish mumkinki, ushbu sohaning har bir bosqichini, mashg‘ulotini, 
mavzusini, mavzu qismlarini o‘tishda ham o‘ziga xoslik sezilib turishini ta’kidlash 
o‘rinlidir. 
Texnologiya ta’limining o‘ziga xos xususiyatlari, ahamiyati uning ta’lim 
mazmunini tanlashda, har bir bosqich uchun belgilab olishda namoyon bo‘ladi. 
Jumladan xalq hunarmandchiligining umumta’lim maktablari texnologiya o’quv 
predmeti tarkibiga kiritilishi texnologiya darslarini tashkil etishning ko‘lamini yanada 
kengaytirishga, shahar va qishlok maktablarida texnologiya ta’limi darslarini tashkil 
etishni yanada yaxshilashga olib keladi. chunki, ushbu ta’limning an’anaviy 
ko‘rinishda shahar va qishlok maktablarida mashg‘ulotlarni tashkil etishda xalq 
hunarmandchiligi sohalari taraqqiyoti, ta’lim muassasani o‘rab turgan ishlabchiqarish 
sohalarini hisobga olib, ularga bog‘lanish zarur. Xalq hunarmandchiligining esa 
bevosita xalq xo‘jaligi (mahalliy) tarmoqlarga bog‘lik bo‘lmagan holda o‘quvchilarga 
turli umumtexnologiya, maxsus ko‘nikmalarni o‘rgatishda didaktik imkoniyatlari 
behisobdir. 
Xalq hunarmandchiligi sohalarini o‘rganish bo‘yicha olib borilayotgan 
mashg‘ulotlarning moddiy, xom ashyo, materiallar bilan ta’minlanishini yo‘lga 

---

989 
qo‘yishda deyarli barcha maktablarda mahalliy imkoniyatlar mavjuddir. Mahalliy xom 
ashyo ta’minotini o‘quvchilar va o‘qituvchilar o‘z kuchlari bilan bevosita amalga 
oshirishlari mumkin. Xalq hunarmandchiligining texnologiya va kasb-hunar ta’limida 
muntazam o‘rganilishi o‘g‘il va qiz bolalar texnologiyaini, qishloq va shahar 
maktablarida 
muqobil mashg‘ulotlarning tashkil etilishini va qolaversa, 
o‘quvchilarning ta’lim muassasasini bitirganlaridan so‘ng doimiy ish o‘rinlari bilan 
ta’minlanishlarini ma’lum tartibga soladi.
Umumiy ta’lim maktablarida texnologiya ta’limi mashg‘ulotlari negizida xalq 
xo‘jaligi soxalari xususiyatlarini, ishlab chiqarish bilan bog‘liq nazariy ma’lumotlarni, 
ma’naviy, 
milliy, 
madaniy, 
moddiy 
qadriyatlardan 
hisoblangan 
xalq 
hunarmandchiligining turli yo‘nalishlarini o‘rganish va yoshlarga o‘rgatish ishlarining 
yo‘lga qo‘yilishi ushbu sohalarning didaktik, tarbiyaviy imkoniyatlari beqiyos 
ekanligini ko‘rsatadi. Shu jixatdan Texnologiya ta’limida o‘quvchilarni kasblar bilan 
tanishtirish, kasb tanlashuf yo‘naltirishda o‘rni kattadir.
Yuqorida bayon qilingan kasb tanlashga yo‘llash ishlarining samaradoligini 
oshirishda texnologiya darslarida zamonaviy ta’lim texnolgiyalaridan, axborot 
texnologiyalardan keng foydalanishni talab qiladi. SHu bilin birga ta’lim vositalarini 
ham moderinizatsiya qilsh xam zarur. Chunki, o‘quvchilarni xalq xo‘jaligining turli 
tarmoqlari, ularda zarur bo‘ladigan kasb egalari uchun muxim jixatlar bilan tanishtirish 
imkoniyatlari ana shu vositalarga bilan chambarchas bog‘liq 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Abduqudusov O. Kasb-hunar pedagogikasi. Darslik. – T.: O‘MKHTTKMO va 
UQTI, 2014. 
2. Pedagogika nazariyasi va tarixi. M.X. To‘xtaxo‘jaeva tahririostida. – T.: 
“Moliya-iqtisod”, 2008.