Unofficial translation
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bərabər çıxış imkanı üzrə qiymətləndirmə vərəqi
Su və sanitar xidmətlərə çıxışla bağlı insan hüququnun təmin edilməsinə nail olmaq üçün siyasi proseslərə dəstək göstərmə Transsərhəd su axınlarının (çayların) və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və onlardan istifadə üzrə Konvensiyaya Su və sağlamlıq haqqında Protokol
İçməli suya və sanitar xidmətlərə çıxış imkanı İqtisadi, Sosial və Mədəni Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 11-ci maddəsində təsbit edilmiş tələblərə cavab verən yaşayış səviyyəsinə olan hüququn bir hissəsi kimi insan hüququdur. Bu hüquq birmənalı şəkildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İn- san Hüquqları Şurası tərəfindən tanınmışdır. Buna görə də dövlətlər hamı üçün su və sanitar xidmətlərə çıxış im- kanını təmin etmək və bu hüququn tam şəkildə realizəsi üçün tədbirlər görmək kimi hüquqi öhdəlik daşıyırlar. Bu öhdəliyə riayət etmək üçün, onlar bütün əhali üçün su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanının bərabər olmasını təmin etməlidirlər.
Bəzi əhali qrupları xüsusi diqqət tələb edir. Məsələn, kiçik kənd icmalarında yaşayanlar, evsizlər və ya su haqqını ödəyə bilməyən yoxsul şəhər əhalisi. Çıxış imkanının təmin edilməsi çətin olan bu insanlara yönələn həll yollarına ayrıca diqqət yetirilmədiyi təqdirdə, su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanındakı fərqlər çox güman ki artacaq və bizim səylərimizi təhlükə altına alacaqdır.
İnanmaq çətindir ki, 2011-ci ildə pan-Avropa regionunda 19 milyon insanın daha təkmil şəkildə içməli su mənbəyinə çıxış imkanı olmayıb və 67 milyon insan isə daha yaxşı sanitar xidmətlərə çıxış imkanına malik deyildi, bu da bir çox vaxtsız ölümlərə səbəb olmuşdur. Biz tək ölkələr arasında deyil, məhz ölkələr daxilində böyük bərabərsizlikləri görürük və bu bərabərsizliklər az rast gəlinən hal deyildir. Məsələn, bir ölkədə əhalinin ən yoxsul 40%-i ən varlı 20%-dən təxminən yeddi dəfə az çıxış imkanına malikdir. Bütün ölkələrdə həqiqi maneələrlə üzləşən xüsusi əhali qruplarının olduğu pan-Avropa regionunda su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanı problem olaraq qalmaqdadır.
Mövcud hüquqi və siyasi öhdəliklər bizim su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanındakı bərabərsizlikləri aradan qal- dırmağımızı tələb edir. Məsələn, UNECE-ÜST Avropa Su və sağlamlıq haqqında Protokola qoşulan tərəflər, bu Protokola qoşulmaqla və onu ratifikasiya etməklə, təmiz içməli su təchizatına və tələblərə cavab verən sanitar xid- mətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək öhdəliyini öz üzərlərinə götürmüşlər. 2010-cu il Ətraf mühit və sağlam- lıq haqqında Parma Bəyannaməsi zəif təbəqə kimi uşaqları hədəf kimi müəyyənləşdirmişdir:
Pan-Avropa regionu, “2020-ci ilədək, evlərdə, uşaq qayğı mərkəzlərində, uşaq bağçalarında, məktəblərdə, səhiyyə müəssisələrində və ictimai əyləncə yerlərindəki su qurğularında hər bir uşağın su və sanitar xidmətlərə çıxış im- kanını təmin edəcəkdir”.
Su və sağlamlıq haqqında Protokol çərçivəsində fəaliyyət göstərən pan-Avropa regionundakı ölkələr bu çağırışa doğru irəliləyirlər. 2012-ci ildə Su və Sağlamlıq üzrə İşçi Qrup Heç kim geridə qalmayacaq: pan-Avropa regionun- da su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək üçün qabaqcıl təcrübələr adlı nəşri təqdim etmişdir.
Siyasət seçimlərini və qabaqcıl təcrübələri təqdim edən bu nəşrdə bərabər çıxış imkanı ilə bağlı üç əsas məsələ müəyyənləşdirilir: •
Təmin edilən xidmətlərdə coğrafi bərabərsizlikləri azaltmaq •
Zəif və təcrid olunmuş qruplar tərəfindən xidmətlərə çıxış imkanında ayrı-seçkilik və ya təcrid edilmə hallarının qarşısını almaq •
Nəşrdə, həmçinin, o da qeyd olunur ki, su təchizatı və sanitar xidmətlərin təmin olunması arasında güclü əlaqələr va- hid yanaşma tələb edir. Burada ümumi çağırış budur ki, biz, hamının su və sanitar xidmətlərə çıxışı imkanına doğru ciddi irəliləyişə nail olmaq üçün siyasi alətlərə və onlardan istifadə üzrə təcrübəyə malikik.
Bu sənəd, ilkin səviyyəni müəyyələşdirməkdə, görülməli sonrakı tədbirləri müzakirə etməkdə və özünü- qiymətləndirmə prosesi vasitəsilə irəliləyişi dəyərləndirməkdə hökumətlərə və digər maraqlı tərəflərə kömək edə bilən analitik bir sənəddir.
Bu sənəd qiymətləndirmə vərəqi formasındadır. Burada siyasi seçimlər sadalanır və istifadəçidən müəyyənləşdirilən siyasət seçimlərinin nə dərəcədə istifadə olunduğunu ümumiləşdirən qiyməti vermək və əsaslandırmaq gözlənilir. Qiymətləndirmə vərəqi, həmçinin, nəticələri vəziyyətlə əlaqələndirmək və təmiz içməli suya və sanitar xidmətlərə çıxış imkanının səviyyəsini izah etmək üçün kəmiyyətlə bağlı informasiyanı da tələb edir. Qiymətləndirmə vərəqinin istifadəçisi kimi, siz, sərbəst şəkildə onu öz ehtiyaclarınıza uyğunlaşdırmalısınız.
Qiymətləndirmə vərəqi özünü-qiymətləndirmənin aparılması üçün dünyanın istənilən ölkəsində, regionunda və ya şəhərində istifadə oluna bilər. O, ölkələr (və ya yerli ərazilər) arasında müqayisələrə imkan yaratmaq üçün deyil, ölk- ənin müəyyən vaxt ərzində öz müxtəlif nəticələrini müqayisə etməsinə imkan vermək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Qiymətləndirmə vərəqi, Su və sağlamlıq haqqında Protokola əsasən, rəsmi hesabat vermənin bir hissəsi olmasa da, Protokola qoşulan tərəflər, su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanında bərabərliyə dair ilkin təhlil aparmaq, bununla bağlı prioritetləri müəyyənləşdirmək, hədəfləri təyin etmək, müəyyənləşdirilmiş boşluqları aradan qaldırmaq və irəliləyişi qiymətləndirmək üçün ondan istifadə etməyə çağırılır.
Bərabər çıxış imkanına malik olma və onu saxlama su və sanitar xidmətlər sektorunun nə dərəcədə yaxşı fəaliyyət göstərməsindən asılıdır. Lakin, qiymətləndirmə vərəqində, diqqət, yalnız su və sanitar xidmətlər sektorunun ümumi fəaliyyətinə yönəlmir. Nə də su ehtiyatlarının idarəçiliyi kimi su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını poza bilən digər hallara yönəlmir. Qiymətləndirmə vərəqində, diqqət, müxtəlif vaxtlarda, bərabərlik baxımından, su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanının vəziyyətinə dair tam mənzərəni müəyyən edə bilən bəzi məsələlərə və göstəricilərə yönəlir.
Fransanın (Böyük Paris şəhər ərazisi), Portuqaliyanın və Ukraynanın təcrübəsindən göründüyü kimi, özünü- qiymətləndirmə prosesi, müvafiq orqanlara, sonrakı fəaliyyəti həyata keçirmək üçün düzgün tərəfdaşları müəyyənləşdirməkimkanı verə, orqanlar arasında və orqanlarla digər maraqlı tərəflər arasında əməkdaşlığa başlamağa kömək edə və siyasi proseslərə dəstək ola bilər. Geniş tərkibdə maraqlı tərəfləri cəlb etməklə, özünü- qiymətləndirmə məlumatları artıra və su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanında bərabərliyə dair ümumi anlayışın işlənib hazırlanmasına, habelə yaradıcı düşüncəyə şərait yarada bilər.
Qiymətləndirmə vərəqindən istifadə maraqlı tərəflər arasında müzakirələrdə dəlillərə-əsaslanan və strukturlaşdırılmış yanaşmanın tətbiqinə kömək edə bilər. Bu, öz növbəsində obyektiv müzakirəyə imkan yarada bilən “yüksək həll yolunun” işlənib hazırlanması ilə vəziyyətin təhlil edilməsinə (o cümlədən mövcud siyasətlərin və cari tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi və normative aktlar və reallıqlar arasında boşluqları göstərmə) imkan yarada bilər. Qiymətləndirmə vərəqi, eyni zamanda, müzakirələrin əhatə dairəsini genişləndirməyə və informasiyanın mövcudluğunu və etibarlılığını artırmaq tələbini aydınlaşdırmağa kömək edə bilər.
2
Praktiki təlimat – qiymətləndirmə vərəqini doldurmaq üçün qeydlər İlkin vəziyyətə dair məlumat. Bərabər çıxış imkanı məsələləri ilə bağlı ilkin vəziyyətə dair məlumatı “Heç kim geridə qalmır” adlı UNECE-ÜST/ Avropa nəşrindən əldə oluna bilər. Qiymətləndirmə vərəqinin hər bir bölməsinə girişdə “Heç kim geridə qalmır” adlı nəşrin hər bir Fəaliyyət Sahəsi ilə bağlı olan müvafiq bölməsi göstərilir.
Qısa lüğətdə qiymətləndirmə vərəqi boyu istifadə olunan əsas konsepsiyaların anlayışı verilir. İki məsələni vurğulamaq lazımdır: Bu sənəddə “su və sanitar xidmətlərə çıxış imkanı” ifadəsi su və sanitar xidmətlərə olan insan hüququnu müəyyənləşdirən beş ölçünü özündə birləşdirir: mövcudluq, mümkünlük, münasiblik, keyfiyyət / təhlükəsizlik və
Bu sənəddə Su və sağlamlıq haqqında Protokolda işlədilən “su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanı” ifadəsinə istinad olunur. Bəzi ekspertlər “bərabərlik və ayrı-seçkiliyin yol verilməzliyi” ifadəsinin tərəfdarıdırlar. Sözün əlavə məzmununda müəyyən fərqlər olsa da, bu iki ifadə praktiki baxımdan ekvivalent hesab edilə bilər.
Bu sənəddə ölkədəki vəziyyətə dair qısa məlumat (burada nəticələri məzmuna daxil etməyə kömək eləmək üçün kəmiyyətlə bağlı məlumata diqqət yetirilir), habelə geniş mövzuları əhatə edən dörd bölmə yer alır. Dörd tematik bölmə daha sonra bərabər çıxış imkanını yaxşılaşdırmaq üçün görülən tədbirlərə diqqət yetirilən Fəaliyyət Sahələrinə bölünür.
. Mümkün olarsa, kəmiyyətlə bağlı məlumatların mənbəyi rəsmi statistik məlumatlar olmalıdır. Maliyyə resurslarına dair məlumat verilərkən, xahiş edirik valyutanı göstərin.
•
Hər bir Fəaliyyət Sahəsi altında irəliləyiş keyfiyyətlə bağlı suallar vasitəsilə müəyyənləşdirilir. Sualların sayı 2 – 6 arasında dəyişir.
•
Hər bir suala bir cavab tələb olunur. (Dörd mümkün cavab vardır: Yox / Məhdud dərəcədə / Xeyli dərəcədə / Bəli). Aşağıdakı cədvəldə hər bir mümkün cavabın necə şərh edilməsinə dair istiqamət verilir. Bütün cavabları “Məhdud dərəcədə” və “Xeyli dərəcədə” kateqoriyaları altında qruplaşdırılmasına yol verməmək üçün re- spondentlər cavabları dörd mümkün qiymət boyu yerləşdirməyə çağırılır.
• Hər bir cavab əsaslandırılmalıdır. Bunu etmək üçün respondentlər hüquqi sənədlərdən, təlimatlardan, təhlil hesabatlardan, icmallardan və ya oxşar mənbələrdən əldə edilmiş kəmiyyət və ya keyfiyyətlə bağlı məlumatdan istifadə edə bilərlər. Respondentlər cavabları yazarkən ehtiyac duyulduğu qədər çox sahədən istifadə etməyə çağırılır.
• Hər bir cavabın etibarlılığının özü-özünə qiymətləndirmə imkanı olmalıdır. (bax, aşağıda).
•
Hər bir Fəaliyyət Sahəsi üçün ümumi qiymət hesablanmalıdır. Bu qiymət hər bir sual üzrə qiyməti, habelə hər bir Fəaliyyət Sahəsi altında sualların sayı nəzərə alınmaqla hesablanmalıdır. Ümumi qiyməti hesablayarkən yalnız yüksək və ya orta etibarlılıq dərəcəsi olan cavablar nəzərə alınmalıdır.
• Ümumi qiymət icmal vərəqdə hazırlanmalıdır.
Yox
Milli və ya yerli səviyyədə, müsbət cavabı təsdiq edən dəlillər yoxdur və ya çox məhduddur. Məhdud dərəcədə Yerli səviyyədə, müsbət cavabı təsdiq edən müəyyənqədər məhdud informasiya vardır. Milli səviyyədə, müsbət cavabı təsdiq edən müəyyən qədər məhdud in- formasiya vardır. Xeyli dərəcədə Yerli səviyyədə müsbət cavabı təsdiqləyən geniş informasiya vardır və beynəlxalq səviyyədə isə müəyyən qədər informasiya vardır. Bəli
Milli səviyyədə müsbət cavabı tam şəkildə təsdiqləyən kifayət qədər dəlillər vardır. Qeyd:Bu cədvəldəki “informasiya” və “dəlillər” ifadələri suala cavabı dəstəkləyən hər hansı müvafiq keyfiyyət və ya kəmiyyətlə bağlı informasiya kimi təfsir olunmalıdır.
Respondentlərin özləri məlumatı toplama və bildirmə prosesi baxımından cavablar- dan hər birinin nə qədər etibarlı olduğunu özləri qiymətləndirməlidirlər.
• Etibarlılığın üç səviyyəsi: yüksək (çox etibarlı), orta (etibarlı), az (etibarsız).
•
Etibarlılıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün meyarlar: prosedurlar, izlənilə bilmə və təsdiqlənmə.
• Aşağıdakı cədvəldə, bu meyarlara uyğun olaraq, etibarlılıq dərəcəsinin necə müəyyənləşdirilməsi üçün istiqamət verilir.
Hər bir Fəaliyyət Sahəsi üçün yekun etibarlılıq səviyyəsi aşağıdakı kimi müəyyənləşdiriləcəkdir: yüksək - əgər Fəaliyyət Sahəsində bütün cavablar Yüksək kateqoriyasına aiddirsə.
Orta–Əgər heç bir cavab Az kateqoriyasına aid deyildirsə və ən azı bir cavab Orta kateqoriyasına aiddirsə. Az-Əgər ən azı bir cavab Az kateqoriyasına aid edilirsə. •
Hər bir Fəaliyyət Sahəsi üçün yekun etibarlılıq dərəcəsi icmal vərəqdə hazırlanmalıdır. .
Məlumatların toplanmasına, işlənməsinə və keyfiyyətə nəzarətə görə öhdəlikləri müəyyənləşdirən əlaqəli və asan əlçatan bir sıra sənədlər mövcuddur. Məlumatı istənilən maraqlı şəxs üçün əlçatan olan formal mənbədən izləmək mümkündür. Məlumatlar rəsmi təsdiq olunmuşdur.
Məlumatların toplanmasına, işlənməsinə və keyfiyyətə nəzarətə görə öhdəliklər müəyyənləşdirilmişdir. Məlumatlar mənbədən izlənilə bilər. Məlumatlar təsdiqlənmişdir.
Məlumatların toplanmasına, işlənməsinə və keyfiyyətə nəzarətə görə öhdəliklər müəyyənləşdirilməmişdir. Heç də bütün məlumatlar mənbədən izlənilə bilməz. Heç də bütün məlumatlar təsdiqlənməmişdir.
Qeyd: Bu cədvəldə “məlumatlar” ifadəsi suala cavabı dəstəkləyən hər hansı keyfiyyət və ya kəmiyyətlə bağlı müvafiq informasiya kimi təfsir olunmalıdır. Qeyri-uyğun suallar. Hər bir fəaliyyət sahəsində heç də bütün suallar pan-Avropa regionundakı bütün ölkələr və ya regionlar üçün eyni dərəcədə uyğun deyildir. Əgər qiymətləndirmə vərəqinin müvafiq hissəsinin doldurulmasına görə cavabdeh olanlar hər hansı bir sualın uyğun olmadığı qənaətinə gələrlərsə, onlardan bunu əsaslandırmaq xahiş olunur.
20 Fəaliyyət Sahəsi üçün ümumi qiymətlər sənədin sonunda icmal vərəqdə verilir. Bu icmal vərəqi, ölkənin (re- gionun) geridə qaldığı Fəaliyyət Sahələrini, habelə mövcud informasiyanın etibarsız olduğu sahələri müəyyənləşdirməyə kömək edə bilər.
Ölkə / region üzrə məlumat
Əhali (sakinlər)
Uzanma(km2)
Adambaşına düşən (Avro / şəxs)
Milli yoxsulluq həddindən aşağı səviyyədə yaşayan əhalinin % nisbəti
İşsiz əhalinin % nisbəti
Şəhər ərazilərdə yaşayan əhalinin % nisbəti
Şəhərətrafı ərazilərdə yaşayan əhalinin %nisbəti (ƏGƏR bu kateqoriya sizin ölkəyə / regiona uyğundursa)
Kənd ərazilərdə yaşayan əhalinin % nisbəti
Bərpa olunan təmiz su ehtiyatları (adambaşına düşən milyon m3)
Təmiz içməli suya çıxış im- kanı olmayan əhalinin % nisbəti
Çirkab suların toplanması xidmətlərinə çıxış imkanı olmayan əhalinin % nisbəti access towastewater collec- tion
Çirkab suların təmizlənməsi xidmətlərinə (hər hansı bir səviyyədə) çıxış imkanı olma- yan əhalinin % nisbəti
Su və sanitar xidmətlər sektoruna sərf olunan dövlət maliyyə vəsaitləri
Su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanının təmin olunmasına sərf olunan dövlət maliyyə vəsaitləri
2-ci fəsildə veriləndən fərqli olduğu hal- da, xahiş edirik təmiz içməli suyun an- layışını verin.
Su və sanitar xidmətlərlə bağlı beynəlxalq öhdəliklər
Bəli
Sizin ölkəniz 1966-cı il İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakta qoşulmuşdurmu?
Sizin ölkəniz 1999-cu il Su və sağlamlıq haqqında Protokola qoşulmuşdurmu?
THESCORE-CARD Section 1
İçməli su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək üçün rəhbər tutulan idarəçilik çərçivələri
Heç kim geridə qalmır nəşrində müvafiq bölmə 1.1 Bərabər çıxış imkanına nail olmaq üçün strateji çərçivə 3.1-ci bölmə
Sektorun maliyyə siyasətləri 3.1-ci bölmə
İstifadəçilərin və digər hüquq sahiblərinin hüquqları və vəzifələri 3.2-ci bölmə
Əsas səbəb. Ayrı-ayrı təşəbbüslər vasitəsilə irəliləyişə nail olunsa da, bütöv su və sanitar xidmətlər sektorunun (və daha ümumi olaraq bütün dövlət idaərçiliyinin) bərabər çıxış imkanına nail olmağa şərait yaratması üçün strateji çərçivəyə ehtiyac duyulur.
Bəli Xeyli dərəcədə Məhdu d dərəcəd ə Yox 1.1.1 Ölkənin hüquqi rejimində su və sanitar xidmətlərə çıxış hüququ tətbiq edilmişdir.
Qiymətin əsaslandırılması: (qısaca izah edin və /və ya cavabı əsaslandırmaq üçün misallar göstərin )
(məsələn, rəsmi sənədlər, çoxtərəfli məsləhətləşmələr, ekspert rəyi)
(yüksək, orta və ya aşağı) 1.1.2 Su və sanitar xidmətlərə bərabər çıxış imkanını təmin etmək üçün strateji plan mövcuddurmu?
Qiymətin əsaslandırılması: (qısaca izah edin və /və ya cavabı əsaslandırmaq üçün misallar göstərin )
(məsələn, rəsmi sənədlər, çoxtərəfli məsləhətləşmələr, ekspert rəyi)
Kataloq: fileadmin -> DAM -> env fileadmin -> Azərbaycanın murdar ət bazarı Mehriban Əliyeva, "Şəki Region" qəzeti env -> Olunan Enerji Mənbələrindən env -> Strateji Ekoloji Qiymətləndirmə Protokolunun Tətbiqinə Dəstək üçün env -> Ətraf mühitə təhlükə yarada bilən madd env -> Dövlət orqanları və ictimai iştirakla əlaqədar env -> Ali bitki – 4500 növ (fəsilə -125; cins-930) env -> Dr. Leyla Tağızadə layihənin rəhbəri Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi env -> Palais des nations, geneva Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|