ÒzMU Biologiya fakulteti 404-guruh talabasi Toymurodova Fazilatning òzbek tilining sohada qòllanilishi fanidan tayyorlagan taqdimoti
Mavzu:Soha bòyicha belgilangan mavzu asosida ilmiy taqiqot olib borish jarayoni
Ilmiy tadqiqot - yangi bilimlarni ishlab chiqish jarayoni, bilish faoliyati turlaridan biri. Unga obʼyektivlik, ishonchlilik, aniqlik xos. Ilmiy tadqiqot hamma shartlarga amal qilib takrorlanganda hamisha birdek natija berishi, bahs etilayotgan masalani isbotlashi lozim. Ilmiy tadqiqot bir-biri bilan bog‘langan ikki kiyim — tajriba va nazariyadan iborat. Ilmiy tadqiqotning asosiy komponentlari: mavzuni belgilash, mavjud axborotni, tadqiqot sohasidagi shart-sharoit va metodlarni, ilmiy farazlarni oldindan tahlil etish, tajriba oʻtkazish, olingan natijalarni taxlil etish va umumlashtirish, kelib chiqqan farazlarni olingan dalillar asosida tekshirish, yangi fakt va qonunlarni ifodalab berish, ilmiy bashorat yuritish.
Ilmiy tadqiqotlarni fundamental va amaliy, miqdoriy va sifatiy, noyob va kompleks tadqiqotlarga ajratish keng tarqalgan. Ilmiy tadqiqotlarning metod va tajribalari fanning oʻzidagina emas, balki koʻpgina iqtisodiy va ijtimoiy masalalarni hal qilishda ham keng qoʻllaniladi
Bu har qanday fanning mavjudligi va rivojlanishining bir shakli. Tadqiqot faoliyati - bu yangi bilimlarni olishga va uni amalda qo'llashga qaratilgan faoliyat. Ilmlar bilim sohasi, predmeti va asosiga qarab tasniflanganiga qaramay ilmiy tadqiqotlar har qanday fanning ajralmas qismini tashkil qiladi. "Ilmiy tadqiqot" tushunchasi - bu o'rganilayotgan ob'ekt, hodisa yoki jarayonni, ularning ichki tuzilishi va aloqalarini har tomonlama o'rganishga va shu asosda inson hayoti uchun foydali natijalarni joriy etishga qaratilgan faoliyat. Ilmiy mutaxassislar fanni o'rganishda kerakli ilmiy tadqiqotlarni to'g'ri olib bora olishlari uchun deyarli barcha oliy o'quv yurtlarida "ilmiy tadqiqotlar asoslari" fani o'rganiladi.
Eksperimental tadqiqotlar – ilmiy asosida qo‘yilgan tajribadir. Eksperimental tadqiqotlardan ko‘zlangan maqsad ilmiy muammo (masala) yechimining to‘g‘riligini tekshirib ko‘rish bo‘lib, uning natijasini tasdiqlashi yoki inkor etishi mumkin. Tadqiqot olib borilayotgan obyekt (muammo yoki masala) bo‘yicha fundamental izlanishlar olib borilmagan yoki nazariy asoslari yetarli bo‘lmagan hollarda eksperimental tadqiqotlar natijalari muammoni nazariy yechimlarini shakllantirishga (topishga) asos yaratadi.Ilmiy tadqiqotning navbatdagi bosqichi eksperimental va nazariy tadqiqotlar natijalarini solishtirib (taqqoslab) ko‘rib ularni bir biriga mos kelishi (to‘g‘ri kelishi) haqida, hamda ilgari surilgan ilmiy gipotezani tasdiqlashi haqida uzul-kesil xulosa qilinadi
Sohaga oid ilmiy taqiqot olib borish
Biologiya - bu tirik organizmlar va ularning tabiiy muhitdagi o'zaro ta'sirini o'rganadigan fan. Tirik organizmlarni o'rganish uchun biologlar turli xil ilmiy usullar va texnologiyalardan foydalanadilar. Mana ulardan ba'zilari:
Kuzatish: Bu biologik jarayonlarni o'rganishning eng oddiy usuli bo'lib, u tirik organizmlar va ularning xatti-harakatlarini bevosita kuzatishdan iborat. Masalan, qushlar, hayvonlar, o‘simliklarni tabiiy muhitda kuzatish.
Tajriba: Bu tirik organizmlarni maxsus yaratilgan sharoitlarda nazorat ostida o'rganish. Tajriba gipotezalarni sinab ko'rish va sabab-oqibat munosabatlarini o'rnatish imkonini beradi. Masalan, turli moddalar va sharoitlarning organizmga ta'sirini aniqlash uchun tajribalar.
Intervensiya: Bu usul tirik organizmlarning hayot aylanishiga aralashish orqali ularni o'rganish uchun ishlatiladi. Masalan, biologik jarayonlarni mutatsiyalar, gen injeneriyasi va boshqa usullar yordamida o‘rganish.
Vaqt bo'yicha kuzatish: Bu usul ko'p yillar davom etishi mumkin bo'lgan uzoq muddatli jarayonlarni o'rganishdan iborat. Masalan, evolyutsiya jarayonlari va populyatsiyalarning genetik oʻzgaruvchanligini oʻrganish.
Kompyuter simulyatsiyasi: Bu usul murakkab jarayonlarni o'rganish va ularning natijalarini bashorat qilish uchun ishlatiladi. Masalan, biologik jarayonlarni modellashtirish, masalan, genetik ma'lumotni tarjima qilish, metabolik yo'llar va boshqalar.
Ma'lumotlarni tahlil qilish: Bu usul tirik organizmlarning miqdoriy va sifat xususiyatlarini o'rganish uchun ishlatiladi. Masalan, genetik ma'lumotlarni tahlil qilish va tirik organizmlarning kimyoviy tarkibiy qismlarini aniqlash.
Ushbu usullarning barchasi biologlar tomonidan tirik organizmlarni o'rganish va ularning tabiiy muhitda ishlash qonuniyatlarini aniqlash uchun qo'llaniladi.
Koronovirus haqida ilmiy taqiqot olib borish
Koronovirus haqida ilmiy taqiqot olib borish uchun avvalo dolzarb va hali òrganilmagan tamonini ochish kerak korona virusning shtamlarini òrganamiz va ularning odam organizmiga qanday tasir qilishini òrganib ular haqida bor malumotni yiģib olamiz . Koronavirus shtamlari haqida òrganganimizdan keyin ularga qarshi vaksina ishlab chiqamiz
Shunday qilib, ilmiy tadqiqotlar qanday maqsadga qaratilganligi va ilmiy chuqurligi bo‘yicha uch asosiy turga tasniflanadi: fundamental (nazariy), amaliy va tajriba, konstruktorlik ishlanmalari. Fundamental va amaliy ITI larning bajarilish jarayoni olti asosiy bosqichni, tajriba konstruktorlik ishlanmalari esa yetti bosqichni o‘z ichiga oladi. Ilmiy tadqiqotning barcha turlari joriy etish bilan yakunlanadi.
Shunday qilib, ilmiy tadqiqotlar qanday maqsadga qaratilganligi va ilmiy chuqurligi bo‘yicha uch asosiy turga tasniflanadi: fundamental (nazariy), amaliy va tajriba, konstruktorlik ishlanmalari. Fundamental va amaliy ITI larning bajarilish jarayoni olti asosiy bosqichni, tajriba konstruktorlik ishlanmalari esa yetti bosqichni o‘z ichiga oladi. Ilmiy tadqiqotning barcha turlari joriy etish bilan yakunlanadi.
