ÉÍ
[éóí.] òèá. Ãàí äþâðàíûíûí ïî-
çóëìàñû íÿòèúÿñèíäÿ òîõóìà âÿ éà áÿäÿíèí
áèð éåðèíèí ÷öðöéÿðÿê þëìÿñè. Àéàüû ãàíãðåí
îëìàã.
ÃÀÍÃÐÅÍËÈ
ñèô. òèá. Ãàíãðåí îëìóø. Ãàí-
ãðåíëè áàðìàã.
ÃÀÍÃÑÒÅÐ
èñ. [èíý.] Ãóëäóð, ñîéüóí÷ó,
áàíäèò.
ÃÀÍÃÓÐÓÄÀÍ
1. èñ. áîò. Ãàí äàéàí-
äûðìàã ö÷öí õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èøëÿäèëÿí áèð
áèòêè.
2. ñèô. Àõàí ãàíû ãóðóäàí, äàéàíäûðàí. Ãàí-
ãóðóäàí äÿðìàí.
ÃÀÍËÛ
ñèô. 1. Ãàíà áàòìûø, ãàíà áóëàøìûø.
Ãàíëû ïàëòàð. Ãàíëû ñèëàù. – Ôÿùëÿëÿðäÿí áèð
íå÷ÿ íÿôÿðè Ãóðáàíûí ãàíëû úÿíàçÿñèíè êà-
çàðìàéà ýÿòèðèðëÿð. Ì.Èáðàùèìîâ.
2. Ãàíëà äîëó, ãàíëà ãàðûøûã, è÷èíäÿ ãàí
îëàí. Ãàíëû èðèí. Ãàíëû èñùàë. Ãàíëû, éàðà.
3. ×îõëó ãóðáàíëàðà, ÷îõëó àäàì ãûðûëìà-
ñûíà, ÷îõëó ãàí àõûäûëìàñûíà ñÿáÿá îëàí.
Ãàíëû òîããóøìà. Ãàíëû âóðóøìà. – Ãàíëû ìö-
ùàðèáÿëÿðèí øàùèäè îëàí È÷ÿðèøÿùÿð ùÿð éàí-
äàí ãàëûí áàðû âÿ áöðúëÿðëÿ ÿùàòÿ åäèëìèøäè.
À.Øàèã. À÷ûëìàñûí ãàíëû ùÿðáèí áèð äÿ ãàðà
ãàíàäëàðû. Ì.Äèëáàçè. // ìÿú. Þëäöðöúö, úàí-
àëûúû. Êþíöë äîñò êóéèíÿ åòäèêúÿ ýöçÿð; Ãàíëû
ãÿìçÿñèíÿ åòìÿçìè ùÿçÿð? Ì.Â.Âèäàäè.
4. Þç âÿùøèëèêëÿðè èëÿ, àäàì þëäöðìÿêëÿ
þçöíö ëÿêÿëÿìèø, âÿùøè, éûðòûúû. Ôàøèçìèí ãàíëû
úÿëëàäëàðû.
5. èñ. Ãàòèë. Ãàíëûäàí ãàäà ÿñêèê îëìàç.
(Àòà. ñþçö). Ýÿù ýþçäÿ, ýÿù êþíöëäÿ õÿäÿí-
ýèí ìÿêàí òóòàð; Ùÿð ãàíäà îëñà ãàíëûíû, ÿë-
áÿòòÿ, ãàí òóòàð. Ôöçóëè. ßçðàéûëû ãàíëû òóòìà-
ñûí àíàì; Ìÿíè áèð êèðïèéè ïåéêàí þëäöðöð...
Àøûã ßëÿñýÿð. Äîüðóäóð, õàëãûí ñþçö: Ãàí-
ëûíû ãàí òóòàðìûø; Áÿçÿí äÿ áèð è÷èì ñó ÿæäà-
ùàíû áîüàðìûø. Ù.Úàâèä. // Äöøìÿí, ãàí äöø-
ìÿíè. [ßñÿä áÿé:] Ùÿð áèð ùàëäà ãàíëû ãàí-
ëûäàí ÿë ÷ÿêìÿç. Ú.Úàááàðëû. Áèð îõëà àéðûë-
ìûøäû Ñàðà íèøàíëûñûíäàí; Äöøöíäö: “Èíòèãàì
àë, ýÿë, îíóí ãàíëûñûíäàí”. ß.Úàâàä. Áóðàäà
[Ýþéòÿïÿäÿ] ÷îõ àäàìëàð ÿëèíè Ãóðàíà áàñûá
ýöíàùñûç îëäóüóíà àíä è÷ìèø, ÷îõ ãàíëûëàð
áàðûøäûðûëìûøäû. È.Øûõëû.
6. ×îõ áèøìÿìèø, ÷èéùàë, àëàáèøìèø. Èýèä
úàíëû, êàáàá ãàíëû (ýÿðÿê). (Ìÿñÿë).
7. ìÿú. äàí. Ãåéðÿò÷ÿêÿí, òÿÿññöá÷ÿêÿí;
þç õàëãûíûí âÿ âÿòÿíèíèí òÿÿññöáöíö, ãåéðÿ-
òèíè ÷ÿêÿí. Î, ÷îõ ãàíëû àäàìäûð.
◊ Ãàíëû ýþç éàøëàðû – àúû-àúû àüëàìà, éà-
íûãëû-éàíûãëû àüëàìà. Äèçè öñòÿ ÿçÿë àëûá áàøû-
ìû; Ñèëäè ëöòô èëÿ ãàíëû ýþç éàøûìû. À.Ñÿùùÿò.
ãàíëû-ãàíëû çÿðô Äöøìÿíúÿñèíÿ, ãåéçëÿ,
àúûãëû-àúûãëû. Óñòà éåíÿ àðàáèð Òàùèðÿ ãàíëû-
ãàíëû áàõûð, íàðàçû ùàëäà áàøûíû áóëàéûðäû.
Ì.Ùöñåéí.
ÃÀÍËÛÁÛ×ÀÃ
èñ. äàí. Äöøìÿí. Àììà
Ìóðòóçà Ãóëó õàíëà àðàëàðû éîõäóð, ãàíëû-
áû÷àãäûðëàð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Àíúàã î ÷îõ ñà-
äÿäèð, òÿðèôè-çàäû ñåâìÿç; Åëÿ áèë êè, øþùðÿòëÿ
ãàíëûáû÷àã êèìèäèð. Ð.Ðçà.
Ãàíëûáû÷àã îë-
ìàã – áèð-áèðèëÿ äöøìÿí îëìàã; àðàëàðû áÿðê
äÿéìÿê.
ÃÀÍËÛ-ÃÀ×ÀÃ
çÿðô Äöøìÿí, ãàí äöø-
ìÿíè. [Áàéðàì:] ..Þëäöðìÿêäÿí íÿ ùàñèë? Ìÿí
þçöì äÿ ãàíëû-ãà÷àã îëëàì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.
ÃÀÍËÛ-ÃÀÄÀËÛ
ñèô. Õàòàëû, ãîðõóëó, ãàíà
áàèñ îëà áèëÿí.
ÃÀÍËÛËÛÃ
èñ. 1. Ãàíëû, ãàíà áóëàøìûø øå-
éèí ùàëû.
2. Áÿäÿíäÿ ãàí ÷îõëóüó; äîëüóíëóã.
3. Ãàòèëëèê, úàíèëèê, àäàì þëäöðìÿ.
4. Êþùíÿ ìÿèøÿòäÿ: äöøìÿí÷èëèê, ãàí ÿäà-
âÿòè. Úàìààò àðàñûíà ãàíëûëûã äöøöðäö.
Ù.Ñàðàáñêè. [Ñÿòòàð:] Ìÿí êöðäëÿðèí àðàñûíäà
ùþêì ñöðÿí íèôàãà, ãàíëûëûüà òÿÿññöôëÿíèðÿì.
Ï.Ìàêóëó.
ÃÀÍÌÀ
“Ãàíìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÍÌÀÃ
ô. Àíëàìàã, áàøà äöøìÿê. [Øàù-
áàç áÿé:] ßìè, ãàíìûðàì êè, ñèç íåúÿ Ïàðèæ
ÿùëèíèí àäÿò âÿ õÿâàñûíäàí õÿáÿðäàðñûíûç?
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ñÿôäÿðãóëó:] Âàëëàù, ìÿí
áèëìèðÿì ñÿí ìÿíäÿí íÿ èñòÿéèðñÿí, ãàíà
áèëìèðÿì, íÿ ãÿäÿð ôèêèð åëÿéèðÿì, ãàíà áèë-
ìèðÿì. Í.Âÿçèðîâ.
37
ÃÀÍÃÛÌÀÃ
ÃÀÍÌÀÃ
ãàíà-ãàíà çÿðô Áèëÿ-áèëÿ, ãÿñäÿí. Ñþçö
ãàíà-ãàíà äóð; ×ÿêèí, éàíà-éàíà äóð; Äàùà
ìÿíè ýþðìÿçñÿí; Ñûçëà, éàíà-éàíà äóð! (Áà-
éàòû).
ÃÀÍÌÀÇ
ñèô. Àíëàìàç, àíëàãñûç, äöøöí-
úÿñèç, ãàíàúàãñûç; ÿäÿáñèç, òÿðáèéÿñèç. ..Áèð
ïàðà ãàíìàç àäàìëàð ýåäèá þçýÿñèíèí éàõà-
ñûíäàí éàïûøàð, î äà ýÿëèá ñèçèí éàõàíûçäàí
éàïûøàð, ñèç äÿ ìÿíèì, ìÿí äÿ ñèçèí, àõûðäà
ãàëìàãàë ÷ûõàð. “Ìîë. Íÿñð.”.
ÃÀÍÌÀÇÚÀÑÛÍÀ
çÿðô ßäÿáñèçúÿñèíÿ,
ùåéâàíúàñûíà.
ÃÀÍÌÀÇËÛÃ
èñ. Àíëàìàçëûã, äöøöíúÿñèç-
ëèê, ãàíàúàãñûçëûã, òÿðáèéÿñèçëèê. [Êîñàîüëó:]
Þçöíö íèéÿ ãàíìàçëûüà ãîéóðñàí? Ñÿíè ÿñ-
ýÿðëèêäÿí ñàõëàäûì, êîëõîçóí éåðèíè âåðäèì,
áîñòàí ÿêäèí. È.Øûõëû.
ÃÀÍÎÒÓ
èñ. áîò. Íÿì éåðëÿðäÿ, ñó êÿ-
íàðëàðûíäà, ÿêèíëÿðèí àðàñûíäà âÿ çèáèëëè éåð-
ëÿðäÿ áèòÿí áèðèëëèê áèòêè.
ÃÀÍÎÂ
[ðóñ. êàíàâà] Àðõ. Ãàðëàð ÿðèäèêúÿ
ÿìÿëÿ ýÿëÿí ñóëàð ãàíîâëàðà ýåäÿ áèëìèð, éî-
ëóí îðòàñûíäà ãàëûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÃÀÍÎÂÓÇ
èñ. [ôàðñ.] ßêñÿðÿí àë-ÿëâàí
îëàí çÿðèô èïÿê ïàð÷à. // Áó ïàð÷àäàí òèêèëìèø.
Ãàíîâóç êþéíÿê. Ãàíîâóç éîðüàí. – Ñó ýþ-
òöðäöì ùîâóçäàí; Ñå÷èëìÿðÿì òîâóçäàí;
Ìÿíÿ áèð õÿáÿð äåéèí; Êþéíÿéè ãàíîâóçäàí.
(Áàéàòû). [Ýöëéàç] àíàñûíûí áþéöê àüàú ñàí-
äûüûíäà ÷îõäàí áÿðè áöêöá ñàõëàäûüû òÿçÿ
ãàíîâóç ïàëòàðûíû ýåéèíÿð, òîéëàðà ýåäÿð, ..
ìÿùàðÿòëÿ îéíàðäû. Ì.Ùöñåéí.
ÃÀÍÎÂÓÇÓ
ñèô. Òöíä, ïöððÿíý. Øàìàìà
äÿìäÿ îëàí àü ñàìîâàðäàí, ãÿäèìëÿðäÿ äå-
éèëäèéè êèìè, ãàíîâóçó áèð ÷àé òþêöá ýèëÿíàð
ìöðÿááÿñè èëÿ ìÿíèì ãàáàüûìà ãîéóð.
È.ßôÿíäèéåâ.
ÃÀÍÐÛËÌÀÃ
ô. ×åâðèëìÿê, äþíìÿê, öçö-
íö ÷åâèðìÿê. Ôÿðùàä àðàáèð ãàíðûëûá ýåðè
áàõûð âÿ äþéöø÷öëÿðèí íÿ úöð ýÿëäèéèíè éîõ-
ëàéûðäû. ß.Âÿëèéåâ. Ìîëëà ãàíðûëûá áàõäû. Î,
ÿëè øàùèíëè õàíûí ýÿëäèéèíè ýþðöá, éîëà òÿðÿô
÷åâðèëäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ãóëàì ýöúëÿ ãàíðûëàí
áîéíóíó äþíäÿðèá Êÿéàíà áàõìàüà ÷àëûøäû..
ß.ßáöëùÿñÿí.
ÃÀÍÑÛÇ
1. ñèô. Ãàíû àç îëàí, çÿèô, úàíñûç.
// Ãàíû ãà÷ìûø, ðÿíýè ãà÷ìûø, ñîëüóí. Ãàí-
ñûç äîäàãëàðû òÿðïÿíäèñÿ äÿ, ñÿñ ýÿëìÿäè.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
2. çÿðô Ãàí òþêöëìÿäÿí, ãóðáàí âåðèëìÿ-
äÿí. [Çåéíÿá:] Àçàäëûã ãàíñûç âÿ ãóðáàíñûç
ãàçàíûëìàç. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
3. ìÿú. Ðÿùìñèç, ìÿðùÿìÿòñèç, èíñàôñûç,
ìöðöââÿòñèç, àìàíñûç, ãÿääàð. Íÿ ãàíñûç
àäàìñàí, à êèøè! Ìèð Úÿëàë. // Ãåéðÿòñèç, øÿ-
ðÿôñèç, âèúäàíñûç. [Ñàëìàí:] Áèçè, þç éîëäàø-
ëàðûíû, ëàï à÷ûüû, þç ãàðäàøûíû òÿùëöêÿäÿ ãîéóá
ãà÷àð ãÿäÿð ãàíñûç çÿíí åäèðñÿí? Ú.Úàááàðëû.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÄÛÐÛËÌÀ
“Ãàíñûçëàøäûðûë-
ìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ
ìÿúù. Ãàíû àçàë-
äûëìàã, ãàíñûç ùàëà ñàëûíìàã.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÄÛÐÌÀ
“Ãàíñûçëàøäûðìàã”-
äàí ô.èñ.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÄÛÐÌÀÃ
ô. Ãàíûíû àçàëòìàã,
ãàíñûç áèð ùàëà ýÿòèðìÿê; éåìÿéèíè àçàëòìàã
âÿ éà ÷îõ éîðìàã íÿòèúÿñèíäÿ çÿèôëÿòìÿê.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÌÀ
“Ãàíñûçëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÍÑÛÇËÀØÌÀÃ
ô. Ãàíû àçàëìàã, ãàíñûç
áèð ùàëà ýÿëìÿê, éåìÿìÿê âÿ éà éîðüóíëóã
íÿòèúÿñèíäÿ ãàíñûç îëìàã, çÿèôëÿøìÿê. // Àüàð-
ìàã, ñîëìàã, ãûðìûçûëûüûíû èòèðìÿê. Äîäàã-
ëàðû ãàíñûçëàøìàã.
ÃÀÍÑÛÇËÛÃ
èñ. 1. Ãàíû àçàëìà, ãàí àçëûüû;
ãàíäà ãûðìûçû êöðÿúèêëÿðèí àçëûüû íÿòèúÿñèíäÿ
ÿìÿëÿ ýÿëÿí ùàë. Èýèä áèð âÿãò ãàíñûçëàðà ãàí
âåðÿð; Áèð âÿãò þçö ãàíñûçëûãäàí úàí âåðÿð.
Øÿùðèéàð.
2. ìÿú. Ðÿùìñèçëèê, èíñàôñûçëûã, âèúäàíñûç-
ëûã; ñÿðòëèê, ùå÷ êÿñÿ öðÿéè éàíìàìà.
ÃÀÍÑÎÐÀÍ
èñ. âÿ ñèô. Þçýÿëÿðèí ùåñàáûíà
éàøàéàí; èñòèñìàð÷û; çàëûì, ãàíè÷ÿí. Ìÿíèì
àçàäëûüûì ãàíñîðàíëàðûí; Úûíäûð ìàñêàñûíû
éûðòìàã ö÷öíäöð! Õ.Ðçà.
ÃÀÍÒÀÐ
èñ. êþùí. 1. Á à õ ãàïàí
1
.
2. Ãÿäèìäÿ èøëÿíìèø þë÷ö âàùèäè.
ÃÀÍÒÀÐ×Û
èñ. êþùí. á à õ ãàïàí÷û.
ÃÀÍÒÀÐ×ÛËÛÃ
èñ. êþùí. á à õ ãàïàí÷ûëûã.
ÃÀÍÒÀÐÜÀ
èñ. Éöéÿíèí, àòûí àüçûíà êå÷èð-
äèëÿí ãîøà äÿìèð ùèññÿñè, úèëîâó. Äÿëèãàíëûëàð
äÿñòÿñèíäÿí àéðûëûá ýÿëÿí áèð íÿôÿð Ñàäûüà éà-
íàøäû, àòûíûí ãàíòàðüàñûíäàí òóòäó. Ì.Ùöñåéí.
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÌÀ
“Ãàíòàðüàëàìàã”äàí
ô.èñ.
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÌÀÃ
ô. 1. Àòûí àüçûíà éö-
éÿí âóðìàã, éöéÿíëÿìÿê.
2. ìÿú. Ãàáàüûíû àëìàã, úèëîâëàìàã. Ñÿí
äÿ åé.. Àçüûí ñóëàðû ãàíòàðüàëàéàí, äóð! Äà-
éàí! Ð.Ðçà.
38
ÃÀÍÌÀÇ
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÌÀÃ
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÍÌÀ
“Ãàíòàðüàëàíìàã”-
äàí ô.èñ.
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Éöéÿí âó-
ðóëìàã, éöéÿíëÿíìÿê, úèëîâëàíìàã.
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÒÌÀÃ
èúá. Éöéÿíëÿòìÿê,
éöéÿí âóðäóðìàã, úèëîâëàòìàã.
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÛ
ñèô. Àüçû éöéÿíëè, éöéÿí-
ëÿíìèø, úèëîâëó.
ÃÀÍÒÀÐÜÀÑÛÇ
ñèô. Àüçû éöéÿíñèç, éö-
éÿíëÿíìÿìèø, úèëîâñóç.
ÃÀÍÒßÏßÐ
èñ. áîò. Õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èø-
ëÿíÿí àü ÷è÷ÿêëè äàü áèòêèñè. Êÿíäèí ãàðûëàðû
Ãÿùðÿìàíà ãàíòÿïÿð äåéèëÿí ÷è÷ÿéèí ÷àéûíû
è÷èðäèëÿð. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÃÀÍ-ÒßÐ
èñ. ×îõ àüûð, ÿçèééÿòëè, éîðóúó,
ýÿðýèí èø íÿòèúÿñèíäÿ áÿðê òÿðëÿìÿ. Ñó ýÿëèð
ëöëÿ-ëöëÿ; Éàð ýÿëèð ýöëÿ-ýöëÿ; ßëèíäÿ ýöëëö
äÿñìàë; Ãàí-òÿðèí ñèëÿ-ñèëÿ. (Áàéàòû).
Ãàí-
òÿð è÷èíäÿ – çÿùìÿòëÿ, ìÿøÿããÿòëÿ, ÷îõ áþ-
éöê çÿùìÿò ÷ÿêÿðÿê, òÿð òþêÿ-òþêÿ. Êÿíäëè
äåäè: – Äöçöíö àõòàðñàíûç, ùþêóìÿòèí ñöòóíó
áèç êÿíäëèëÿðëÿ î ãàí-òÿð è÷èíäÿ éöê äàøûéàí
ôÿùëÿëÿðäèð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Ãîúà Ôèðóç] ãàí-
òÿð è÷èíäÿ èøëÿéèðäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû. Ãàí-
òÿð òþêìÿê – á à õ ãàí-òÿðÿ áàòìàã 2-úè
ìÿíàäà. Ãàí-òÿðäÿ – á à õ ãàí-òÿð è÷èíäÿ.
Ýÿçèðëÿð ùàâàëû àüàëàð, áÿéëÿð; ×àëûøûð ãàí-
òÿðäÿ íàõûð÷û, íþêÿð. Àøûã ßëÿñýÿð. Ãàí-
òÿðÿ áàòìàã – 1) ÷îõ òÿðëÿìÿê; 2) ÷îõ èø-
ëÿìÿêäÿí éîðóëìàã, ÿëäÿí äöøìÿê, ÷îõ ÷à-
ëûøìàã. Ýþçÿëäèð áèð óúà ÿìÿë áÿñëÿéèá; Áó
ÿìÿë óüðóíäà ãàí-òÿðÿ áàòìàã. Ì.Ìöøôèã.
ÃÀÍÒÞÊßÍ
èñ. Ãàòèë, àäàì þëäöðÿí, úàíè.
[Îäàáàøû:] Ùÿð áèð úàíè, ãàíòþêÿí, éîëêÿñÿí
êè äèâàí ÿëèíäÿí ãà÷ûá îíóí [ßùìÿä àüàíûí]
åâèíÿ ýèðìÿéè .. þçöíÿ ìöìêöí åëÿðäè, äàùà
ùÿð áèð äèâàí ñèéàñÿòèíäÿí þçöíö [àçàä] ùå-
ñàá åäÿðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ãàíòþêÿí þç òþê-
äöéö ãàíà úàâàá âåðìÿäè; Úàâàá âåðìÿê áèð
éàíà, “Éîõ, ìÿí ùàãëûéàì”, – äåäè. Á.Âà-
ùàáçàäÿ.
ÃÀÍÓÍ
1
èñ. [ÿð. ÿñëè éóí.] 1. Èúòèìàè âÿ
ùöãóãè ìöíàñèáÿòëÿðèí ùÿð ùàíñû áèð ñàùÿ-
ñèíè íèçàìà ñàëìàã ö÷öí äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí
ìöÿééÿí åäèëÿí ãÿðàð, íèçàìíàìÿ. Ñå÷êè ãà-
íóíó. ßìÿê ùàããûíäà ãàíóíëàð. Úÿçà ãà-
íóíó. Ãàíóí öçðÿ ùÿðÿêÿò åòìÿê. Ãàíóíó
ïîçàíëàð ìÿñóëèééÿòÿ úÿëá îëóíóðëàð. Âåðýè
ùàããûíäà ãàíóí.
Ãàíóí õàðèúèíäÿ ðÿñ.
ùöã. – ãàíóíëàðûí ùèìàéÿ âÿ ìöùàôèçÿñè õà-
ðèúèíäÿ. Ãàíóíà ñàëìàã – áèð øåéÿ ãàíóíè,
ðÿñìè áèð øÿêèë âåðìÿê. Ãàíóíè-ÿñàñè êþùí. –
ÿñàñ ãàíóí, êîíñòèòóñèéà. [Ìåùìàí] ãàíóíè-
ÿñàñèäÿí áàøëàéàðàã .. âÿòÿíäàøëàðà âåðèëÿí
áþéöê ùöãóãëàðäàí äàíûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
// Úèääè ÿìð, ùþêì, áóéóðóã. Øàä îëìàéûí,
åé ñåâýèëè ìèëëÿò âöêÿëàñè; Îñìàíëûäà úàðè îëà
ãàíóíè-ÿñàñè! Ì.ß.Ñàáèð.
2. Ùàìû ö÷öí ìÿúáóðè îëàí öñóë, íèçàì,
ãàéäà. ßõëàã ãàíóíëàðû. Èìëà ãàíóíëàðû.
3. Îáéåêòèâ àëÿìèí ùàäèñÿëÿðè àðàñûíäà ìö-
ÿééÿí ãàéäàäà òÿçàùöð åäÿí çÿðóðè ÿëàãÿ âÿ
ãàðøûëûãëû àñûëûëûã, ñÿáÿá âÿ íÿòèúÿ àðàñûíäà
ìþâúóä îëàí äàõèëè ÿëàãÿ. Èúòèìàè èíêèøàô ãà-
íóíëàðû. Òÿáèÿò ãàíóíëàðû. Òÿôÿêêöð ãàíóíó. –
Àììà òÿáèÿò þç ãàíóíóíó ÿââÿë-àõûð éåðèòäè.
Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
ÃÀÍÓÍ
2
èñ. [ÿð.] Éàõûí âÿ Îðòà Øÿðã þë-
êÿëÿðèíäÿ ýåíèø éàéûëìûø óçóíñîâ äþðäáóúàã
òàõòà öçÿðèíäÿ ýÿðèëìèø ñèìëÿðäÿí èáàðÿò ìó-
ñèãè àëÿòè.
ÃÀÍÓÍÀÓÉÜÓÍ
ñèô. Ãàíóíà ìöâàôèã,
ãàíóí èëÿ äöç ýÿëÿí; òÿñàäöôè äåéèë, îáéåêòèâ
ãàíóí öçðÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí, ãàíóíà òàáå îëàí.
Ãàíóíàóéüóí ùÿðÿêÿò. Ùàäèñÿëÿðèí ãàíóíà-
óéüóí (ç.) èíêèøàô åòìÿñè.
ÃÀÍÓÍÀÓÉÜÓÍËÓÃ
èñ. Ùàäèñÿëÿð àðà-
ñûíäà ìþâúóä îëàí çÿðóðè ÿëàãÿ, îáéåêòèâ
ãàíóíëàðäàí àñûëûëûã. Ùàäèñÿëÿðèí ãàíóíàóé-
üóíëóüó. Èíêèøàôûí ãàíóíàóéüóíëóãëàðû.
ÃÀÍÓÍ×Ó
èñ. á à õ ãàíóíøöíàñ.
ÃÀÍÓÍ×ÓËÓÃ
èñ. 1. Á à õ ãàíóíøöíàñëûã.
2. Á à õ ãàíóíèééÿò 2-úè ìÿíàäà.
ÃÀÍÓÍßÍ
çÿðô [ÿð.] Ãàíóíà óéüóí îëà-
ðàã, ãàíóí öçðÿ, ãàíóíà ýþðÿ. Ãàíóíÿí ðÿô-
òàð åòìÿê. Ãàíóíÿí äöç äåéèë. – Øÿðãè þéðÿò-
ìÿê ãàíóí ìóúèáèíúÿ ëàçûì îëäóüóíó áöòöí
ìöÿëëèìëÿð áèëèð. Ùÿð÷ÿíä êè, ãàíóíÿí øÿðãè
ìöÿëëèìè ìöòÿõÿññèñè áèð çàò îëñà ýÿðÿêäèð.
À.Ñÿùùÿò.
ÃÀÍÓÍÈ
ñèô. [ÿð.] Ãàíóíà ìöâàôèã, ãà-
íóíà óéüóí, ãàíóíà ÿñàñëàíàí, ãàíóíóí éîë
âåðäèéè. Ãàíóíè ðÿôòàð. Ãàíóíè ùÿðÿêÿò. Ãà-
íóíè èø. Ãàíóíè òÿëÿá.
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÈËÌß
“Ãàíóíèëÿøäèðèë-
ìÿê”äÿí ô.èñ.
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÈËÌßÊ
ìÿúù. Ãàíóíà
óéüóíëàøäûðûëìàã, ãàíóíà ìöâàôèã áèð ùàëà
39
ÃÀÍÒÀÐÜÀËÀÍÌÀ
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÈËÌßÊ
ñàëûíìàã, ãàíóíè øÿêëÿ ñàëûíìàã, ãàíóíè
ãöââÿ âåðèëìÿê.
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÌß
“Ãàíóíèëÿøäèðìÿê”-
äÿí ô.èñ.
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÌßÊ
ô. Ãàíóíà óéüóí
áèð ùàëà ñàëìàã, ãàíóíè øÿêëÿ ñàëìàã, ãàíóí
ãöââÿñè âåðìÿê.
ÃÀÍÓÍÈËÈÊ
èñ. Ãàíóíà óéüóíëóã, ãàíó-
íà ìöâàôèãëèê. Ìÿùêÿìÿ ùþêìöíöí ãàíóíè-
ëèéè.
ÃÀÍÓÍÈÉÉßÒ
èñ. [ÿð.] 1. Ãàíóíèëèê, ãà-
íóíà óéüóíëóã, ãàíóíè îëìà.
2. Èúòèìàè ùÿéàò âÿ ôÿàëèééÿòèí ãàíóíëàðëà
òÿìèí îëóíäóüó âÿçèééÿò.
ÃÀÍÓÍ-ÃÀÉÄÀ
á à õ ãàéäà-ãàíóí. Äÿ-
éèøèð ñîíóíó ùÿð øåé, äèããÿò åò; Äÿéèøèð àäÿò-
ëÿð, ãàíóí-ãàéäàëàð. Á.Âàùàáçàäÿ.
ÃÀÍÓÍËÀØÄÛÐÛËÌÀ
“Ãàíóíëàøäûðûë-
ìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÍÓÍËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ
á à õ ãàíóíèëÿø-
äèðèëìÿê.
ÃÀÍÓÍËÀØÄÛÐÌÀ
“Ãàíóíëàøäûðìàã”-
äàí ô.èñ.
ÃÀÍÓÍËÀØÄÛÐÌÀÃ
á à õ ãàíóíèëÿø-
äèðìÿê.
ÃÀÍÓÍÍÀÌß
èñ. [ÿð. ãàíóí âÿ ôàðñ.
íàìÿ] Ãàíóíëàð ìÿúÿëëÿñè (êèòàá÷àñû), ãà-
íóíëàð òîïëóñó, ãàíóíëàð òîïëàíìûø êèòàá÷à.
// Ãàíóí, ãàíóí ëàéèùÿñè. Ãÿçåòëÿð éàçûðëàð êè,
äóìà âÿçèðèí ãàíóííàìÿñèíè òÿñäèã åëÿéèð.
Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [ßñýÿð áÿé Ôèðèäóí
áÿéÿ:] Éàõøû, éàõøû, îòóð éåðèíäÿ. Èíäè, éîë-
äàøëàð, ìÿí èñòÿéèðÿì ñèçèíëÿ áèçèì áèíà ãîé-
äóüóìóç úÿìèééÿòèí ãàíóííàìÿñè âÿ îíóí
ìÿäàõèë éîëëàðû áàðÿñèíäÿ ñþùáÿò åäèì.
ß.Ùàãâåðäèéåâ.
ÃÀÍÓÍÏßÐßÑÒ
ñèô. âÿ èñ. [ÿð. ãàíóí âÿ
ôàðñ. ...ïÿðÿñò] Ãàíóíà úèääè ðèàéÿò åäÿí, ãà-
íóíäàí êÿíàð ÷ûõìàéàí.
ÃÀÍÓÍÏßÐßÑÒËÈÊ
èñ. Ãàíóíà úèääè ñó-
ðÿòäÿ ðèàéÿò åòìÿ, ãàíóíäàí êÿíàð ÷ûõìàìà.
ÃÀÍÓÍÑÓÇ
ñèô. Ãåéðè-ãàíóíè, ãàíóíà çèää,
ãàíóíà ìöâàôèã îëìàéàí, ãàíóíó ïîçàí.
Ãàíóíñóç ùÿðÿêÿò. Ãàíóíñóç (ç.) èø ýþðìÿê. –
Ìÿí îíäàí ãàíóíñóç òàõòà àëàíäà; Áèëÿéäèì,
áó ýöíäÿí ìÿíèì÷öí äÿ âàð! Á.Âàùàáçàäÿ.
ÃÀÍÓÍÑÓÇËÓÃ
èñ. 1. Ãåéðè-ãàíóíèëèê,
ãàíóíà óéüóí îëìàìà, ãàíóíà çèää îëìà;
ãàíóíñóç ùÿðÿêÿò.
2. Íèçàìñûçëûã, øóëóãëóã, áàøëû-áàøûíàëûã,
ùÿðú-ìÿðúëèê. [Íèçàìè:] Ìèíëÿðúÿ àçÿðáàé-
úàíëûíû ãàì÷û âÿ àüàú ýöúöíÿ ñÿôÿðáÿðëèéÿ
àëàðàã òÿçÿ Àòàáÿéÿ ìàëèêàíÿ äöçÿëòìÿê,
êÿíäëÿð, áàçàðëàð òèêìÿê ãàíóíñóçëóã, çöëì
âÿ èíñàôñûçëûãäûð êè, áóíó äà õàëãà àíëàòìàã
ëàçûìäûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÃÀÍÓÍØÖÍÀÑ
èñ. [ÿð. ãàíóí âÿ ôàðñ.
...øöíàñ] 1. Ãàíóíëàðû éàõøû áèëÿí, ãàíóíëàð
ìöòÿõÿññèñè; ùöãóãøöíàñ.
2. Ãàíóíëàðà, íèçàì âÿ ãàéäàëàðà äÿãèã
ñóðÿòäÿ ðèàéÿò åäÿí, îíëàðû ëàçûìûíúà éåðèíÿ
éåòèðÿí (àäàì).
ÃÀÍÓÍØÖÍÀÑËÛÃ
èñ. 1. Ùþêóìÿò ãàíóí-
ëàðûíû éàõøû áèëìÿ; ùöãóãøöíàñëûã.
2. Ãàíóíëàðà, íèçàì âÿ ãàéäàëàðà òàáå
îëìà, îíëàðû ëàçûìûíúà éåðèíÿ éåòèðìÿ.
ÃÀÍÓÍÂÅÐÈÚÈ
ñèô. Ãàíóí âåðÿí, ãàíóí
âåðìÿéÿ èõòèéàðû îëàí. Ãàíóíâåðèúè îðãàí.
ÃÀÍÓÍÂÅÐÈÚÈËÈÊ
èñ. Ãàíóí âåðìÿ èøè.
Ãàíóíâåðèúèëèê ùàêèìèééÿòè.
ÃÀÍ-ÉÀØ
èñ. Ýþç éàøû, àüëàìà, éàñ.
Ãàí-éàø àõûòìàã (òþêìÿê) – ÷îõ àüëà-
ìàã, ÷îõ êÿäÿðëè îëìàã, ÷îõ òÿÿññöôëÿíìÿê,
éàñà áàòìàã. Ïàðëàã ýöíÿøèì, ùÿñðÿòè-ðóéèíëÿ
ýþçöìäÿí; Ãàí-éàø àõûäûá Äÿúëÿëÿð èúàä
åäÿðÿì ìÿí. Ùåéðàí õàíûì. Ãîéìàéûí êè,
ãàí-éàø òþêöá àüëàñûí; Áó éàðàëû àíà âÿòÿí,
äóðíàëàð! Ñ.Ðöñòÿì. // Ìöñèáÿò ÷ÿêìÿê, àüûð,
ìÿøÿããÿòëè ùÿéàò êå÷èðìÿê, çöëì ÷ÿêìÿê.
Áÿéëèê îëàí çàìàíäà; Áèçèì Àçÿðáàéúàíäà;
Ãàí-éàø òþêÿí ÷îõ èìèø; Äàäÿ éåòÿí éîõ èìèø.
Ù.Ê.Ñàíûëû. Ãàí-éàø è÷èíäÿ îëìàã – àüëà-
ìàã, éàñà áàòìàã, éàñëû îëìàã.
ÃÀÏÀÄÛËÌÀ
“Ãàïàäûëìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÄÛËÌÀÃ
ìÿúù. 1. Ãàïàüû þðòöëìÿê,
àüçû ãàïàãëà ãàïàíìàã.
2. Áàüëàíìàã, þðòöëìÿê, ãûôûëëàíìàã. Ãàïû
ãàïàäûëäû.
3. Þðòöëìÿê, ãàïëàíìàã. Äåìÿê îëàð êè,
áöòöí äàü, äàø, äÿðÿ ùàìûñû ãàðëà, äóìàíëà
ãàïàäûëìûø âÿ òóòóëìóøäó. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÃÀÏÀÜÀÍ
ñèô. á à õ ãàïàí
2
.
ÃÀÏÀÃ
èñ. 1. Ùÿð ùàíñû áèð øåéèí (ãàáûí âÿ
ñ.-íèí) öñòöíö þðòÿí ùèññÿñè. Ñàíäûã ãàïàüû.
Ãóòó ãàïàüû. ×àéíèêèí ãàïàüû.
2. Áÿçè áÿäÿí öçâëÿðèíè þðòÿí ïÿðäÿ. Ýþç
ãàïàüû. Äèç ãàïàüû. – Ãîúà ýþç ãàïàãëàðûíû
àüûð-àüûð ãàëäûðäû. È.ßôÿíäèéåâ.
40
ÃÀÍÓÍÈËßØÄÈÐÌß
ÃÀÏÀÃ
ÃÀÏÀÃÀÏ
èñ. Áèð-áèðèíèí ÿëèíäÿí, ùÿðÿ
áèð òÿðÿôäÿí äàðòûøäûðìà, áèð-áèðèíèí ÿëèíäÿí
ãàïìà; ãàïûøäûðìà. [Ñÿôÿð áÿé:] Ãàïàãàï
éàâûãëàøàíäà, éàðàã-ÿñáàá áèëìèðñÿí êè ùà-
ðàäàí òàïûëäû? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.
Ãàïàãàï
äöøìÿê – áèð-áèðèíèí ÿëèíäÿí ãàïìàã, ùÿðÿ
áèð òÿðÿôäÿí ãàïûøäûðìàã.
ÃÀÏÀÃÚÛÃ
èñ. Êè÷èê ãàïàã.
ÃÀÏÀÃËÀÌÀ
“Ãàïàãëàìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÃËÀÌÀÃ
ô. Ãàïàüûíû þðòìÿê, ãà-
ïàüûíû áàüëàìàã, ãàïàüûíû ãîéóá áÿðêèòìÿê,
öñòöíÿ ãàïàã ãîéìàã. Ñàìîâàðû ãàïàãëà-
ìàã. Ãàçàíû ãàïàãëàìàã.
ÃÀÏÀÃËÀÍÌÀ
“Ãàïàãëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÃËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Ãàïàãëà þðòöë-
ìÿê, ãàïàüû áàüëàíìàã, áÿðêèäèëìÿê.
ÃÀÏÀÃËÀÒÌÀÃ
èúá. Ãàïàãëà þðòäöðìÿê,
áàüëàòìàã, öñòöíÿ ãàïàã ãîéäóðìàã.
ÃÀÏÀÃËÛ
ñèô. Ãàïàüû îëàí, ãàïàãëà þðòöëö,
ãàïàãëà áàüëû îëàí. Ãàïàãëû ãàçàí. Ãàïàãëû
÷àéäàí. Ãàïàãëû ãÿíääàí.
ÃÀÏÀÃËÛÃ
èñ. Ãàïàüà éàðàðëû, ãàïàã ãàé-
ðûëà áèëÿí ùÿð øåé. // Ãàïàã âÿçèôÿñèíè ýþðÿí
øåé.
ÃÀÏÀÃÑÛÇ
ñèô. Ãàïàüû îëìàéàí, öñòö þð-
òöëìÿéÿí. Ãàïàãñûç ãàçàí. Ãàïàãñûç ãÿùâÿ-
äàí. Ãàïàãñûç ãóòó.
ÃÀÏÀËÛ
ñèô. 1. Ãàïàíìûø, áàüëû; ãàïûñû âÿ
éà ãàïàüû þðòöëìöø. Ãàïàëû åâ. Ãàïàëû ãóòó.
Ãàïàëû ãàïû. – Êö÷ÿ äöêàíëàðûíäàí áàøãà
ùÿð éåð ãàïàëû èäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. [Ñöáùàí-
âåðäèçàäÿ] àüçû ãàïàëû ãàáëàðà áàõäû âÿ éà-
õûíëàøûá ãàïàãëàðû áèð-áèð ãàëäûðäû. Ñ.Ðÿ-
ùèìîâ.
2. Þðòöëö. Ãàïàëû ýþç. – Ãàïàëû àüûçà ìèë-
÷ÿê ýèðìÿç. (Àòà. ñþçö). Èøûãñûç, ãàïàëû áèð
ýþç, äå, ýþçìö?.. Á.Âàùàáçàäÿ.
3. Èøëÿê îëìàéàí, ãàáàüûíà ñÿää ÷ÿêèëìèø,
áàüëû. Ãàïàëû éîë.
4. Óúëàðû, êÿíàðëàðû áèðëÿøäèðèëìèø. Ãàïàëû
õÿòò. Ãàïàëû ñÿòù.
5. ìÿú. Êÿíàð àäàìëàðûí ýèðìÿñèíÿ, èøòèðàê
åòìÿñèíÿ, èñòèôàäÿñèíÿ, áèëìÿñèíÿ èúàçÿ âåðèë-
ìÿéÿí; ýèçëè. Ãàïàëû èúëàñ. Ãàïàëû ìÿêòÿá.
Ãàïàëû ìÿêòóá.
6. Úÿìèééÿòäÿí àéðûëìûø, òÿúðèä îëóíìóø;
éàëíûç þç ìÿùäóä ìÿíàôåéè èëÿ ìÿøüóë.
Ãàïàëû ùÿéàò. Ãàïàëû ìöùèò. // Öíñèééÿòñèç,
àäàìäàí ãà÷àí, öðÿéèíè ùå÷ êÿñÿ à÷ìàéàí.
Ãàïàëû àäàì.
ÃÀÏÀËÛËÛÃ
èñ. 1. Ãàïàëû øåéèí ùàëû.
2. Ãàïàëû (6-úû ìÿíàäà) àäàìûí õàñèé-
éÿòè. Òÿáèÿòèìäÿêè ãàïàëûëûüà ðÿüìÿí, î ýÿíú
ãàäûí ùàããûíäà ñÿíÿ ùå÷ íÿ ñþéëÿìÿäèì.
È.ßôÿíäèéåâ.
3. Ýèçëèëèê.
ÃÀÏÀÌÀ
“Ãàïàìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÌÀÃ
ô. 1. Áàüëàìàã, þðòìÿê. Ñàíäûüû
ãàïàìàã. Éåøèéè ãàïàìàã. // Áàüëàìàã, ãûôûë
âÿ ñ. èëÿ áàüëàìàã. Ãàïûíû ãàïàìàã. Ïÿí-
úÿðÿíè ãàïàìàã. // À÷ûã øåéè þðòìÿê. Àüçûíû
ãàïàìàã. Êèðïèêëÿðèíè ãàïàìàã. – Ýþç éàøû
Áÿéèìè áîüäó. ßëëÿðè èëÿ ýþçëÿðèíè ãàïàéûá
ùþíêöðäö. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Áèðäÿí êèìèí ÿë-
ëÿðè èñÿ àðõàäàí Àéíàíûí ýþçëÿðèíè ãàïàäû.
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
2. Þðòìÿê, êå÷èëìÿç ùàëà ñàëìàã. Äÿðÿ-
ëÿðèí ñåë îéàí éåðëÿðèíäÿí áàøëàìûø òà ñèíÿ-
ëÿðèíÿ ãÿäÿð ñåéðÿê òèêàí êîëëàðû ãàïàìûøäû.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
3. Öñòöíÿ ïÿðäÿ, þðòö âÿ ñ. ÷ÿêìÿê; ýèç-
ëÿòìÿê, ýþðöíìÿç ùàëà ñàëìàã. [Ýÿëèí] áèð äÿ
ìÿúëèñèí îðòàñûíäà äóðóõóá, ÿëëÿðè èëÿ öçöíö
ãàïàäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Öçöëäö ÿëëÿðè ñöêàí-
äàí, àìàí; Ãàïàäû ùÿð øåéè ãàòû áèð äóìàí.
Ì.Ðàùèì.
4. Äåøèéè òóòìàã, òûõàìàã, êèï áàüëàìàã.
Øöøÿíèí (ãóéóíóí) àüçûíû ãàïàìàã.
5. Óúëàðûíû, êÿíàðëàðûíû, ñîí íþãòÿëÿðèíè áèð-
ëÿøäèðìÿê. Äàèðÿíè ãàïàìàã.
6. Áàüëàìàã, áèòèðìÿê, ôÿàëèééÿòèíè äàéàí-
äûðìàã. Èúëàñû ãàïàìàã.
ÃÀÏÀÍ
1
èñ. Àüûð øåéëÿðè ÷ÿêìÿê ö÷öí áþ-
éöê òÿðÿçè. Ýöëÿëèîüëó áþéöê êîîïåðàòèâ ãà-
ïàíûíû àðàáàéà ãîéóá àíáàðûí ÷àðäàüûíà
ýÿòèðèðäè. Ì.Ùöñåéí. ×àüûð òÿðÿçèíè, ÷àüûð ãà-
ïàíû; ×àüûð ÷àüðûøëàðëà øþùðÿò òàïàíû. Ì.Àðàç.
ÃÀÏÀÍ
2
ô.ñèô. Äèøëÿéÿí, òóòàí, ñÿðò. Ãàïàí
àò. – Ãàïàí èò äèøèíè ýþñòÿðìÿç. (Àòà. ñþçö).
ÃÀÏÀÍ×Û
èñ. Ãàïàíà áàõàí, ãàïàíäà øåé
÷ÿêÿí àäàì.
ÃÀÏÀÍ×ÛËÛÃ
èñ. Ãàïàí÷û âÿçèôÿñè, ïåøÿñè.
ÃÀÏÀÍÄÀÐ
á à õ ãàïàí÷û. Ãàïàíäàð éû-
üûëìûø ïàìáûüû ãàïàíäà ÷ÿêäè.
ÃÀÏÀÍÄÀÐËÛÃ
á à õ ãàïàí÷ûëûã.
ÃÀÏÀÍÌÀ
“Ãàïàíìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÍÌÀÃ
ô. 1. Áàüëàíìàã, êèëèäëÿíìÿê.
Ïÿíúÿðÿëÿðèí ùàìûñû ãàïàíìûøäûð. – Ãàïûëàð
þðòöëöá ãàïàíìûøäûð. À.Ñÿùùÿò.
41
ÃÀÏÀÃÀÏ
ÃÀÏÀÍÌÀÃ
2. Þðòöëìÿê (à÷ûã øåé ùàããûíäà). Åëÿ áèë
äöøäöéö áÿëàíû ãàíûð; Éåíèäÿí ýþçëÿðè éåíÿ
ãàïàíûð. À.Ñÿùùÿò.
3. Áóëóäëà þðòöëìÿê, òóòóëìàã, ÷óëüàëàí-
ìàã. Ùàâà ñîéóäó, ýþéöí ùÿð òÿðÿôè ãàïàíäû.
4. Òûõàíìàã, êèï áàüëàíìàã, òóòóëìàã. Øö-
øÿíèí àüçû ãàïàíìûøäûð. Ãàïû-ïÿíúÿðÿ éàìàí
ãàïàíìûøäûð, íÿôÿñ àëìàã îëìóð.
5. Óúëàðû, êÿíàðëàðû, ñîí íþãòÿëÿðè áèðëÿø-
äèðèëìÿê (ìÿôòèëèí, çÿíúèðèí âÿ ñ.-íèí).
6. Áèòèðèëìÿê, äàéàíäûðûëìàã, áàüëàíìàã.
Èúëàñ àõøàì ñààò 10-äà ãàïàíäû.
7. Ðÿñìÿí ëÿüâ åäèëìÿê, ãàäàüàí åäèëìÿê;
èøëÿìÿñèíÿ, ôÿàëèééÿòèíÿ, ÷ûõìàñûíà èúàçÿ âå-
ðèëìÿìÿê, áàüëàíìàã. Áÿøèð úÿíàáëàðû åëÿ
áèëèð êè, Áàëàõàíûäàêû ãûç ìÿêòÿáè ãàïàíäû,
àììà ãåéðè øÿùÿðëÿðäÿ íå÷ÿ-íå÷ÿ ãûç ìÿê-
òÿáëÿðè âàð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Áó ôèòâà
÷ûõàíäàí áèð íå÷ÿ ýöí ñîíðà [Òÿáðèçäÿ] êèíî-
òåàòðëàðûí áèð íå÷ÿñè ãàïàíäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
8. Áàéûðà ÷ûõìàìàã, è÷ÿðèäÿ îòóðóá ãàë-
ìàã. Îòàãëàðûí êèðàéÿñèíè âÿ ÿìÿê õÿðúèíè àõ-
øàìäàí âåðèá îòàüûìûçà ãàïàíäûã. Ì.Ñ.Îðäó-
áàäè. Éàðûì ñààò ÷ÿêìÿäè, àðàëûãäà áåø-îí
êþéíÿê úûðûëäû âÿ Ùöðçàä òÿðÿô äþéöëìöø, ñþ-
éöëìöø ýåðè ÷ÿêèëèá åâäÿ ãàïàíäûëàð. ×ÿìÿí-
çÿìèíëè. Àõøàìëàðû ãóøëàð âÿ áþúÿêëÿð èëÿ áÿ-
ðàáÿð èíñàíëàð äà äàõìàëàðûíà ãàïàíûð, ãÿñÿ-
áÿíè äÿðèí áèð ñöêóò áöðöéöðäö. Ù.Íÿçÿðëè.
// Ñûõûíìàã. [Äóðíà] äà áó áàëàúà ãóëàí êèìè
àíàñûíûí ñÿñèíè åøèäÿíäÿ ãà÷ûá äèçëÿðèíÿ ãà-
ïàíàðäû. È.ßôÿíäèéåâ.
9. Éûõûëìàã. ßìðàù àüçû öñòÿ ãàïàíäû,
éàëíûç èêèúÿ äÿôÿ ùþíêöðäö. Ì.Ùöñåéí.
10. Ùàãã-ùåñàá êÿñèëìÿê, òàìàìëàíìàã,
ëÿüâ åäèëìÿê. Êå÷ÿíèëêè ìöùàñèáàò äÿôòÿðëÿðè
ãàïàíäû.
ÃÀÏÀÍ-ÒßÐßÇÈ
á à õ ãàïàí
1
.
ÃÀÏÀÒÌÀ
“Ãàïàòìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÒÌÀÃ
èúá. Ãàïàìàüà, þðòìÿéÿ,
áàüëàìàüà ìÿúáóð åòìÿê.
ÃÀÏÀÉÛÚÛ
1. ñèô. Ãàïàéàí, þðòÿí. Èëáèç-
ëÿðèí áÿäÿíèíèí ãàïàéûúû ÿçÿëÿëÿðè.
2. èñ. Äÿñòÿäÿ, ñûðàäà ÿí àõûðûíúû ýåäÿí
øÿõñ.
ÃÀÏÀÇ
èñ. 1. ßë àéàñû èëÿ áàøà âóðìà.
Àììà áóðàäà éåíÿ áèð àç ôèêèðëÿøèðÿì, ôèêèð-
ëÿøèðÿì êè, Ùàúû ÿìè ìöõáèðèí áàøûíà ãàïàçû
íÿ ö÷öí èëèøäèðèðäè. Ì.ß.Ñàáèð. Ãîé íàüûë åëÿ-
éèì, ñÿíèí ùàããûíäà îëìàñà, äóðóá ìÿíèì
áàøûìà áèð ãàïàç âóð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Äîüðó-
äóð, Ìàùìóä àðâàäûíû ÷îõ ñåâèðäè, .. àììà
áóíóíëà áåëÿ äàèìà àëäûüû ãàïàçëàðäàí ÷îõ
äà ìÿìíóí îëìàçäû. Á.Òàëûáëû.
Ãàïàç
âóðìàã (ñàëìàã) – ÿë àéàñû èëÿ áèðèíèí áà-
øûíà âóðìàã. Ýþð éàüû îüóðëàéûá ùàðàñûíäà
ýèçëÿéèá, – äåéÿ [àíàñû] Õàíìÿììÿäèí áàøûíà
áèð úöò ãàïàç ñàëäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
2. ìÿú. Çöëì, òÿùãèð ìÿíàñûíäà. Îíà öìèä,
ìÿíÿ çîð, àììà äåìèð êèìÿ ùàãã? ßë-àéàã
çÿíúèðäÿäèð, áàø ãàïàçëû, ñèíÿ äàü. Á.Âàùàá-
çàäÿ.
ÃÀÏÀÇÀËÒÛ
èñ. äàí. Ùÿð êÿñ òÿðÿôèíäÿí
òÿùãèð îëóíàí, èíúèäèëÿí àúèç, ìÿçëóì, ùöãóã-
ñóç àäàì.
ÃÀÏÀÇËÀÌÀ
“Ãàïàçëàìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÇËÀÌÀÃ
ô. äàí. Ãàïàçëà âóðìàã,
áàøûíà âóðìàã. [Øàùãóëó:] Ñèç þëÿñèç, þçö ìÿíè
ýöíäÿ ìèí ãàïàçëàéûð. Í.Âÿçèðîâ.
ÃÀÏÀÇËÀÍÌÀ
“Ãàïàçëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÇËÀÍÌÀÃ
ìÿúù. Ãàïàçëà âóðóë-
ìàã.
ÃÀÏÀÇËÀØÌÀ
“Ãàïàçëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÀÇËÀØÌÀÃ
ãàðø. äàí. Áèð-áèðèíè ãà-
ïàçëà âóðìàã.
ÃÀÏ×ÀÃ
èñ. 1. Òàõòàäàí ãàéðûëìûø ñó âÿ
éà øÿðàá ãàáû; ÷ÿëëÿê. Ãàï÷àã ñó èëÿ äîëóäóð.
2. Úîä ùÿñèðäÿí, êÿíäèðäÿí òîõóíìóø, éà
òèêèëìèø áþéöê êèñÿ. Áèð ãàï÷àã êàðòîô.
ÃÀÏÄÛÐÌÀ
“Ãàïäûðìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÄÛÐÌÀÃ
1. èúá. Ãàïìàüà òÿùðèê åò-
ìÿê, ãàïìàüà ìÿúáóð åòìÿê. Èòè ãûñãûðäûá
éîëäàí êå÷ÿíè ãàïäûðûðäû.
2. ô. Ãàïûøäûðìàã, ãàïûá àëìàã, îüóðëàìàã.
Áîø äàíûøìà, áóðà ñàé ãàïäûðûá àëäûãëàðûíû!
Ì.ß.Ñàáèð.
ÃÀÏÛ
èñ. 1. Ýèðèá-÷ûõìàã ö÷öí åâèí, éàõóä
áàðûíûí âÿ ñ.-íèí äèâàðûíäà à÷ûã éåð, äåøèê,
ùàáåëÿ áó äåøèéè ãàïàìàã ö÷öí òàõòàäàí, äÿ-
ìèðäÿí âÿ ñ.-äÿí äöçÿëäèëÿí ãóðüó. Äèâàðà
ãàïû à÷ìàã. Åâ ãàïûñû. Ãàïûíû þðòìÿê. Àðà
ãàïû (èêè îòàüûí àðàñûíäàêû ãàïû). Ãàïû àüçû
(ãàïûíûí ãàáàüû, ãàïû þíö). Ãàïû è÷è (àñòàíà).
// ìÿú. Åâ ìÿíàñûíäà. [Ýöëçàð:] Ùå÷ êÿñ úöðÿò
åäèá áó ãàïûéà ýÿëÿ áèëìÿç. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
2. Åâèí, áèíàíûí ãàáàüû, ýèðÿúÿéè; ùÿéÿò.
Åëÿ êÿñ âàð êè, òàïûëìàç ãàïûñûíäà áèð èíÿê.
Ñ.ß.Øèðâàíè. Ìàë ãàïûéà ýÿëÿíäÿ àõøàì-
42
ÃÀÏÀÍ-ÒßÐßÇÈ
ÃÀÏÛ
ñÿùÿð; Ãîéóí ìÿëÿð, ãóçó ìÿëÿð, äàü ìÿëÿð.
À.Øàèã. Ùÿäèééÿ íàùàðûíû òÿçÿúÿ áèòèðìèøäè êè,
ãàïûäà ìàøûí ñÿñëÿíäè. Ìèð Úÿëàë.
Ãàïû-
áàúà – åâ, ùÿéÿò, åâèí éàí-éþðÿñè. Ãàïû-
áàúàäàí ìóüàéàò îë. Èò ãàïû-áàúàíû ãîðó-
éóð. – [Õûðäà õàíûì:] Áó ñààò îòàãëàðû òÿìèç
ñöïöðÿðñÿí, ãàïû-áàúàíû ýöë êèìè åëÿéÿðñÿí.
Í.Âÿçèðîâ. Çöëåéõà õåéëè âàõò, ùÿéÿúàí è÷èíäÿ
ãàïû-áàúàäà äîëàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ãàïûäà
òþðÿìÿ – ñàùèáèíèí þç ùÿéÿòèíäÿ äîüóëìóø
âÿ éà áþéöìöø (ùåéâàí ùàããûíäà). // Åâèí
äèâàðëàðû, åâÿ éàïûøûã îëàí éåðëÿð. Ãàïû-
áàúàíû ÿùÿíýëÿ àüàðòìàã .. öìóìè áèð ùÿâÿñ
èäè. Ù.Ñàðàáñêè.
3. Áèð øåéèí àüçûíû, äåøèéèíè, ýèðÿúÿéèíè þð-
òöá áàüëàìàã ö÷öí äÿìèðäÿí, òàõòàäàí, øöøÿ-
äÿí âÿ ñ.-äÿí äöçÿëäèëìèø þðòö. Øêàôûí ãà-
ïûëàðû. Áóõàðûíûí ãàïûñû. Àâòîìîáèëèí ãàïûñû.
4. Íÿðä îéóíóíäà: èêè äàøëà òóòóëàí õàíà.
◊ À÷ûã ãàïû – ùÿð êÿñèí ýèðÿ áèëäèéè éåð.
..Ãà÷àé àðõàñûíû äèâàðà ñþéêÿéèá à÷ûã ãàïû-
äàí ùÿéÿòÿ áàõûðäû. È.Ìÿëèêçàäÿ. [ßìèð:] Ìÿí
áàüëû ãàïûíû éîõ, à÷ûã ãàïûíû êèëèäëÿìÿêëÿ ãà-
ïûíû áèð àç à÷ûã ãîéìóøäóì. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
Áàüëû ãàïû äàëûíäà – ýèçëè, õÿëâÿòè, êÿíàð
àäàìûí èøòèðàêû îëìàäàí. Ãàïû äàëûíäà ãàë-
ìàã (ãîéìàã) – 1) áàéûðäà ãàëìàã, è÷ÿðè
áóðàõûëìàìàã; 2) ñûõûíòûäà ãàëìàã, ÷ÿòèíëèéÿ
äöøìÿê, àüûð âÿçèééÿòÿ äö÷àð îëìàã. Áÿñ
àíà äåéèëìè, þçöí ñþéëÿ áèð; Î ãàïû äàëûíäà
ãîéäóüóí àíà? Á.Âàùàáçàäÿ. Ãàïûäà äóð-
ìàã – ìöíòÿçèð îëìàã, ýþçëÿìÿê. [Ìèðçÿ
Úÿôÿð õàí:] ßëè õàí .. èíäè, áóäóð, þçö äÿ, ñÿð-
êÿðäÿëÿðè äÿ ýÿëèá ãàïûäà äóðóá, ùöçóðè-àëèéÿ
ìöøÿððÿô îëìàüà èçèí èñòÿéèðëÿð. ß.Ùàãâåð-
äèéåâ. Ãàïûäàí ãîâìàã – ðÿää åòìÿê, ãÿ-
áóë åòìÿìÿê, öç ýþñòÿðìÿìÿê. [Äÿðâèø:] Àé
úàìààò, Àëëàù õàòèðèíÿ, ýÿëèíèç ìÿíè áó çàëû-
ìûí ÿëèíäÿí õèëàñ åäèíèç. Ãàðäàø, êþìÿéÿ ýÿ-
ëÿí îëìàäû. Éöéöðäöì äèâàí ãàïûñûíà, “áèçÿ
äÿõëè èø äåéèë” – äåéèá, ìÿíè ãàïûäàí ãîâäó-
ëàð. Í.Âÿçèðîâ. Ãàïû-ãàïû ýÿçìÿê (äîëàø-
ìàã, äöøìÿê) – 1) ùÿð òÿðÿôÿ ìöðàúèÿò åò-
ìÿê, ùÿð òÿðÿôè äîëàíìàã, ùÿéÿòáÿùÿéÿò ýÿç-
ìÿê (áèð øåé ö÷öí). [Éàñÿìÿíèí] ÿðè Éóñèô äÿ
ãàïû-ãàïû ýÿçèá àéû îéíàäàðäû. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Éàçûðñûíûç êè, ñóäàí þòðö ãàïû-ãàïû äèëÿíèð-
ñèíèç âÿ áóíäàí ñàâàéû ÷îõ àðòûã-ÿñêèê ñþç-
ëÿð éàçûðñûíûç. “Ìîë. Íÿñð.” Ãàäûíëàð áåëÿ
àäàìû ãàïû-ãàïû àõòàðûá òàïûðëàð. Ì.Ñ.Îðäó-
áàäè. Ãîúà Ìÿøÿäè Ìÿììÿäâÿëè ãàïû-ãàïû
äöøöá áÿéëÿðÿ, ìîëëàëàðà éàëâàðûá áèð íå÷ÿ
ýöíöí ìöääÿòèíäÿ ùÿìèí êàüûçû äöçÿëòäè.
ß.Ùàãâåðäèéåâ; 2) äèëÿíìÿê, äèëÿí÷èëèê åò-
ìÿê. Ùÿéàò ãàéüûñû, åùòèéàú àíàíû ãàïû-ãàïû
ýÿçäèðäè. Ìèð Úÿëàë. Ãàïû-ãàïûéà – ëàï éà-
õûí, öç-öçÿ. Ãàïû-ãàïûéà ãîíøóëàð. – [Äö-
êàí÷û Ùöììÿòÿëè:] Áÿé, ìÿíè òàíûìûðñàí?
Áàùàëûã èëè ñèç èëÿ ãàïû-ãàïûéà îëìóðäóãìó?
Ö.Ùàúûáÿéîâ. Ãàïûëàðà äöøìÿê – ãàïû-ãàïû
ýÿçèá äèëÿíìÿê, äèëÿí÷èëèê åòìÿê. [Ãóðáàí
Ïÿðè úàäóéà:] Íèéÿ äþâëÿòëè àäàìëàðû òîâëàéûá
ïóëäàí-çàääàí àëìûðñàí, ÷èéíèíÿ áèð òîðáà
ñàëûá ãàïûëàðà äöøöðñÿí? ß.Ùàãâåðäèéåâ.
Ãàïûíû äàáàíûíäàí ÷ûõàðìàã – ýåäèá-
ýÿëìÿêëÿ áèðèíè òÿíýÿ ýÿòèðìÿê, áèð éåðÿ, áèð
àäàìûí éàíûíà ÷îõ ýÿëèá-ýåòìÿê, èñðàð åò-
ìÿê. [Îüëàíëàð] ãàïûíû äþéäöëÿð. À÷ìàäû.
Éóìðóãëà äþéÿúëÿäèëÿð, ùÿòòà òÿïèêëÿ òàããûë-
äàòäûëàð. Ãûç ãàïûíûí àç ãàëà äàáàíûíäàí ÷û-
õàúàüûíû ýþðöá ãîðõäó. È.Øûõëû. Ãàïûíû äþé-
ìÿê ìÿú. – ëàï éàõûíëàøìàã. Ãûø ãàïûíû
äþéöð. – Àõû, úÿñàðÿòñèç, àõû, öðÿêñèç; Ãàïûíû
äþéìÿìèø ùÿëÿ áèð çÿôÿð. Á.Âàùàáçàäÿ. Ãà-
ïûíû öçöíÿ ÷ûðïìàã – ÷îõ ïèñ ãàðøûëàìàã,
ãÿáóë åòìÿìÿê, ãîâìàã. Ãàïûñû à÷ûã – ãî-
íàãïÿðÿñò, úîìÿðä, ñÿõàâÿòëè, ÷þðÿê âåðÿí
àäàì ùàããûíäà. Ãàïûñû à÷ûã àäàìäûð. – Öðÿéè,
ñöôðÿñè, ãàïûñû à÷ûã; Êèìñÿ áó ãàïûäàí ñÿíÿ
äåìÿç, ÷ûõ. Øÿùðèéàð. Ãàïûñû áàüëàíìàã (÷ûð-
ïûëìàã) ìÿú. – åâè-åøèéè äàüûëìàã, àèëÿñè
ìÿùâ îëìàã. ×àòìàäû ÿââÿëúÿ áó õÿáÿð îíà;
Èíàíà áèëìÿäè ãóëàãëàðûíà; Åëÿ êè, èíàíäû... î,
ëàë êÿñèëäè; .. Àíëàäû, áèëäè: Ãàïûñû áàüëàíäû,
îúàüû ñþíäö. Á.Âàùàáçàäÿ. Ãàïûñûíû äþé-
ìÿê ìÿú. – ñàòàøìàã, äîëàøìàã. Ãóäóç äöø-
ìÿí, þçöíö áèð áó ãÿäÿð þéìÿ, ýÿë; Áó ãàð-
òàëëàð éóðäóíóí ãàïûñûíû äþéìÿ, ýÿë. Ñ.Ðöñ-
òÿì. Äþéìÿ ãàïûìû, äþéìÿéèì ãàïûíû. (Ìÿ-
ñÿë). Ãàïûñûíûí à÷àðû äàìà àòûëìàã – á à õ
ãàïûñû áàüëàíìàã.
ÃÀÏÛÁÈÐ
ñèô. ×îõ éàõûí, ëàï éàõûí, ãàïû-
ãàïûéà. Ãàïûáèð ãîíøó. – Éîõñà ùÿãèãÿòäÿ áè-
çèì ñöäöìöçöí áÿðÿêÿòè ùÿìèí ãàïûáèð ãîí-
øóëàðûìûçûí ïàìáûüûíûí áÿðÿêÿòèíÿ áàüëûäûð.
Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ëÿòèôÿýèëèí ãàïûáèð ãîí-
øóñó ìöùÿíäèñ Òàïäûãîâ äàëäàí ýÿëèð, ãûç-
ëàðûí ñþùáÿòèíè àéäûí åøèäèðäè. Ì.Ùöñåéí.
43
ÃÀÏÛ
ÃÀÏÛÁÈÐ
ÃÀÏÛÚÛÃ
èñ. Êè÷èê ãàïû.
ÃÀÏÛ×Û
èñ. 1. Áèíàíûí ãàïûñûíäà äóðóá ýþ-
çÿò÷èëèê åäÿí õèäìÿò÷è. Êëóá àüçûíäà äóðàí
ãàïû÷û ãîðõóá äèâàð äèáèíÿ ÷ÿêèëäè. À.Øàèã.
Ìÿùáóñè ùÿëÿ áó âàõòà ãÿäÿð îðàäà ãîúà ãà-
ïû÷ûäàí áàøãà áèð èíñ-úèíñÿ ðàñò ýÿëìÿìèøäè.
Ì.Èáðàùèìîâ.
2. èäì. Ôóòáîë, õîêêåé îéóíëàðûíäà: ãàïûíû
ìöäàôèÿ åäÿí îéóí÷ó. “Íåôò÷è”íèí ãàïû÷ûñû.
ÃÀÏÛ×ÛËÛÃ
èñ. Ãàïû÷ûíûí èøè, âÿçèôÿñè. [Ñà-
äûã êèøè:] À êèøè, Àëëàù ñÿíÿ ãàïû÷ûëûãäàí àðòûã
ãóëëóã ãèñìÿò åëÿìÿñèí, ãûðàðñàí õàëãû! Ìèð
Úÿëàë.
ÃÀÏÛËÌÀ
“Ãàïûëìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÛËÌÀÃ
1
“Ãàïìàã”äàí ìÿúù. ßëèí-
äÿí ãàïûëìàã. Ïàïàüû áàøûíäàí ãàïûëäû.
ÃÀÏÛËÌÀÃ
2
ò-ñèç. Áèð øåéÿ ùÿääèíäÿí àð-
òûã àëóäÿ îëìàã, óéìàã, áöòöí ôèêðèíè, þçöíö
òàìàìèëÿ áèð øåéÿ ùÿñð åòìÿê. Åëìÿ ãàïûë-
ìàã. Êèòàáà ãàïûëìàã. – Ëàêèí Òöòöí÷öîüëó,
ýÿíú îëäóüóíà áàõìàéàðàã, áàøãàëàðû êèìè
ùÿëëè ìöøêöë îëàí àðçóëàðà ãàïûëìàçäû.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. ..Ëàêèí áóíà áàõìàéàðàã, î
ùÿð àí ùèññÿ ãàïûëìàéàúàüûíà ñþç âåðèð.
Ì.Ùöñåéí. // Áèð øåéÿ ùÿääÿí àðòûã áàøû ãû-
çûøàðàã, áàøãà øåéëÿðè óíóäóá, éàëíûç îíóí
ùàããûíäà äöøöíìÿê. Ùÿð ýöí ãàïûëûð áèð éåíè
õöëéàéà áèçèì ãûç! ß.Íÿçìè. [Êÿðèìõàí] áö-
òöí âàðëûüû èëÿ áàøëàäûãëàðû èøèí øþâãöíÿ ãà-
ïûëìûøäû. Ì.Èáðàùèìîâ.
ÃÀÏÛÑÛÇ
ñèô. Ãàïûñû îëìàéàí. Ãàïûñûç âÿ
ýåúÿëÿð èøñèç îëàí ùöúðÿëÿðèí äþøÿíÿêëÿðè ÷ö-
ðöê ùÿñèð ãûðûãëàðûíäàí èáàðÿòäè. ß.Ìÿììÿä-
õàíëû.
ÃÀÏÛØÄÛÐÛËÌÀÃ
ìÿúù. Òåç-òÿëÿñèê ýþ-
òöðöëìÿê, áèð-áèðèíèí ÿëèíäÿí ãàïûëûá àëûíìàã,
äàðòûøäûðûëìàã.
ÃÀÏÛØÄÛÐÌÀ
“Ãàïûøäûðìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÛØÄÛÐÌÀÃ
ô. 1. Òåç-òåç, òÿëÿñèê ýþ-
òöðìÿê, áèð-áèðèíèí ÿëèíäÿí ãàïûá àëìàã, äàð-
òûøäûðìàã.
2. ×ûðïûøäûðìàã, îðàäàí-áóðàäàí ýþòöðìÿê.
3. èúá. Èòëÿðè áèð-áèðèíèí öçÿðèíÿ ñàëäûðìàã,
áîüóøäóðìàã.
ÃÀÏÛØ-ÃÓÏÓØ
èñ. äàí. Ùÿðÿ áèð éàíäàí
òåç, òÿëÿñèê ýþòöðìÿ, ãàïûøäûðìà, áèð-áèðèíèí
ÿëèíäÿí ãàïûá àëìà, äàðòûøäûðìà.
Ãàïûø-
ãóïóø åòìÿê – ãàïûøäûðìàã. Àëà÷èé áèøÿí ÿòè
àäàìëàð òöñòöëö-òöñòöëö, àëîâëó-àëîâëó ãàïûø-
ãóïóø åëÿäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÃÀÏÛØÌÀ
“Ãàïûøìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÛØÌÀÃ
ãàðø. Áèð-áèðèíè ãàïìàã, áèð-
áèðèíè äèøëÿìÿê; áîüóøìàã.
ÃÀÏÃÀÐÀ
ñèô. Òöíä ãàðà, çèë ãàðà. Ãàï-
ãàðà êþìöð. Ãàïãàðà ñà÷. Ãàïãàðà ðÿíý. –
[Ñöäàáÿíèí] ãàïãàðà ýþçëÿðè éåíÿ øàì êèìè
éàíäû. Ì.Èáðàùèìîâ. Ãàïãàðà òöñòöëÿð ãàë-
õûð éóõàðû. Ì.Ðàùèì.
Ãàïãàðà ãàðàë-
ìàã – òàìàìèëÿ ãàðà îëìàã. Êîñàíûí ãûðûøûã
ñèôÿòè ñàðàëìûø, äîäàãëàðû ñàëëàíìûø, äèøëÿðè-
íèí ãóðä éåéÿí éåðëÿðè ãàïãàðà ãàðàëìûøäû.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÃÀÏÃÀÐÀÍËÛÃ
ñèô. Òàìàìèëÿ ãàðàíëûã,
çöëìÿò. Ãàïãàðàíëûã ýåúÿ.
ÃÀÏËÀÌÀ
1. “Ãàïëàìàã”äàí ô.èñ.
2. èñ. Ìåòàë âÿ ñ. öçÿðèíÿ ÷ÿêèëÿí òÿáÿãÿ.
ÃÀÏËÀÌÀ×Û
èñ. Ìåòàë âÿ ñ. öçÿðèíÿ ãûçûë-
äàí, ýöìöøäÿí âÿ ñ.-äÿí òÿáÿãÿ ÷ÿêÿí óñòà.
ÃÀÏËÀÌÀÃ
ô. Ùÿð òÿðÿôèíè ÿùàòÿ åòìÿê,
áöðöìÿê, ÷óëüàìàã, þðòìÿê, áàñìàã, òóò-
ìàã. Äóìàí ÿòðàôû ãàïëàäû. – Çöëìÿò éåíÿ
ãàïëàìûø úàùàíû; Éîõ íóðè-ùÿéàòäàí ÿëàìÿò.
À.Ñÿùùÿò. Áóëóäëàð áèð-áèðèíèí öçÿðèíÿ éû-
üûëìûø, îðòàëûüû äÿðèí áèð çöëìÿò ãàïëàìûøäû.
À.Øàèã. Òÿíòÿíÿëè áèð ñöêóò ãàïëàìûøäû îòàüû.
Ð.Ðçà.
ÃÀÏËÀÍ
èñ. çîîë. Èñòè þëêÿëÿðäÿ éàøàéàí,
ïèøèê úèíñèíäÿí ÷îõ éûðòûúû âÿ ÷åâèê ùåéâàí;
áåíãàë ïèøèéè, áÿáèð. [Øàèð:] Ãàïëàí éûðòûúû-
ëàðûí ÿí âÿùøèñèäèð, ôÿãÿò ãàïëàíëàðû ïàð÷àëà-
éàúàã äàùà áþéöê âÿùøèëÿð âàð êè, î äà èíñàí-
ëàðäûð. Ù.Úàâèä. Ùÿð êÿñ .. øàøãûí áèð ùÿéÿúàí
è÷èíäÿ èêÿí, îí áåø éàøëàðûíäà áèð îüëàí áèð
ãàïëàí ÷åâèêëèéè èëÿ ìåéäàíà àòûëûá äöç áóüà-
íûí öñòöíÿ úóìäó. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÃÀÏÌÀ
“Ãàïìàã”äàí ô.èñ.
ÃÀÏÌÀÃ
ô. 1. Áèðäÿí ÿëèíè óçàäûá úÿëä
ýþòöðìÿê, äàðòûá àëìàã, ãàìàðëàìàã. Ìÿ-
ùÿððÿì èéíÿíè ÿëèíäÿí áóðàõûá áóúàãäàêû
àüûðáàøëû ÷ÿêèúè ãàïàðàã ãàïûíû à÷ûá êÿíàðà
÷ûõäû. Ù.Íÿçÿðëè. [Øàýèðä ãûçûí] áó ñþçëÿðèí-
äÿí ìîëëà áàúû åëÿ àúûäû êè, ÷óáóüó ãàïûá ãûçû
äþéÿúëÿìÿéÿ áàøëàäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. // Ýþ-
òöðìÿê, ãàëäûðìàã. ..Ãà÷äûì éåðäÿêè äàø-
ëàðà òÿðÿô âÿ ãàáàüûìà ýÿëÿí äàøëàðû éåðäÿí
ãàïûá, áàøëàäûì Øèðÿëèéÿ òÿðÿô òóëëàìàüà.
Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Áèð òèêàíëû àüàú ãàïûá
éåðäÿí; Ýþçëÿäèì ãîâüàíûí çÿìàíûíû ìÿí.
À.Ñÿùùÿò. [Èìàìâåðäè:] Äÿéÿíÿê äàâàñûäûð
44
ÃÀÏÛÚÛÃ
ÃÀÏÌÀÃ
ìÿýÿð, ãàïûì äÿéÿíÿéè, èéèðìè ñîëäàòû õóðä-
õÿøèë åäÿì. Ú.Úàááàðëû. // Úÿëä òóòìàã (àòû-
ëàí, éàõóä ó÷àí øåéè). Ñÿìÿä .. Ìèðêàçûìûí
àòäûüû ãûçûëû ýþéäÿúÿ ãàïàðàã, ýþé æèëåòèíèí
êè÷èê úèáèíÿ éåðëÿøäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Éà-
ïûøìàã, éàïûøûá òóòìàã. Ìÿí îíó äåéèðÿì êè,
áó àõûð çàìàíäà áèð íàõîøëóã ÿìÿëÿ ýÿëèá-
äèð, àäûíà “ìèíåíýèò” .. äåéèðëÿð, ìÿðèçëÿðèí
ãàïûð ïåéñÿðèíäÿí, ïåéñÿð äþíöð áèð îäóíà.
Í.Âÿçèðîâ.
2. ×àëìàã, îüóðëàìàã, àïàðìàã, ýþòöðöá
ãà÷ìàã. Äåäè: – Éîðüàí ö÷öí èìèø áó òÿëàø;
Éîðüàíû ãàïäûëàð, êÿñèëäè ñàâàø. Ì.ß.Ñàáèð.
3. Äèøëÿìÿê, äèøëÿðèíè áàòûðûá éàðàëàìàã.
Èò óøàüû ãàïäû.
ÃÀÏÑÀÌÀÃ, ÃÀÏÑÛÌÀÃ
ô. ìÿù. Çîðëà
àëìàã, òóòìàã, çÿáò åòìÿê. Ãàïñàéûáëàð éå-
òèìëÿðèí îáàñûí; Åâ ñàùèáèí ãîâàð çîð îëñà
ãîíàã. Ã.Çàêèð.
ÃÀÏÑÀÍÌÀÃ, ÃÀÏÑÛÍÌÀÃ
ô. Ãàïàí-
ìàã, òûõàíìàã, ïÿð÷èì îëìàã.
ÃÀÐ
èñ. Ãûøäà ìöõòÿëèô øÿêèëëÿðäÿ, ÿí ÷îõ
óëäóç øÿêëèíäÿ éàüàí âÿ ùÿð òÿðÿôè þðòÿí äîí-
ìóø àüàïïàã ñó êðèñòàëúûãëàðû. Ãàð éàüûð. Éóì-
øàã ãàð. Ñóëó ãàð. Ãàð êèìè àü. Ãàð éûüûíû.
– Ãàð éåðèí éîðüàíûäûð. (Àòà. ñþçö). Ýþéöí
öçöíö ãàð ùàâàñûíà ìÿõñóñ áèð òóòãóíëóã áö-
ðöìöø, øèääÿòëè êöëÿêëÿ ãàð éàüûðäû. Ñ.Ùöñåéí.
Ãàð àíáàðû – éàéäà èøëÿíìÿê ö÷öí ãàð
ñàõëàíûëàí éåðàëòû àíáàð. Ãàð ÷îâüóíó – áÿðê
êöëÿêëè ãàð. Äîíäóì ùåéðÿò è÷èíäÿ èêè àé ÿð-
çèíäÿ ñèç; Ìèí ôÿðéàäû äèíëÿéèá áèð àù äà ÷ÿê-
ìÿäèíèç! Áàêûäà ãàð ÷îâüóíó... ïÿíúÿðÿ áóç,
øöøÿ áóç; Ýþçëÿðèíèç ìàâè áóç. Õ.Ðçà. Ãàð
êèìè – àüàïïàã, äöìàü, ñöä êèìè àü. Àüàð-
ìûø ñà÷ëàðû äàüäà ãàð êèìè; Öðÿêäÿ ùÿñðÿòè,
äÿðäè âàð êèìè.. Ñ.Âóðüóí. Ñàëàòûí èñÿ ýåíèø
à÷ûëìûø ýþçëÿðè èëÿ ãàðøûñûíäàêû ãîúàíûí àé
èøûüûíäà ãàð êèìè àüàðàí àü ñàããàëûíà áà-
õàðàã, äîíóá ãàëìûø, ñàíêè ãûçûí íèòãè òóòóë-
ìóøäó. ß.Ìÿììÿäõàíëû. Ãàð îëìàã – àüàð-
ìàã. Äàüëàð áàøû ãàð îëäó; Áóëóä ýÿëäè, òàð
îëäó; Äöíéà ìÿíèì áàøûìà; Íÿäÿí áåëÿ äàð
îëäó? (Áàéàòû). Âàõòñûç àéðûëûüà äþçìÿäè ãÿëáè;
Àüàðäû ñàããàëû, ñà÷û ãàð îëäó. Ñ.Âóðüóí. Ãàð
ó÷ãóíó – óúà äàüëàðäà ãàð éûüûíûíûí àëòû ÿðè-
äèéè çàìàí, áèðäÿí àøàüûéà äîüðó ñöðöøöá
åíÿí ãàð éûüûíû. Ãàðëû äàüëàð äóìàíëàðà áö-
ðöíöð; Ïàðëàéûð, ñèñëÿð è÷ðÿ õîø ýþðöíöð; Áèð-
äÿí îðäàí ãàð ó÷ãóíó ó÷äó; Áÿðê ñÿñ èëÿ ýó-
ðóëäàéûá äöøäö. À.Ñÿùùÿò. ßáÿäè ãàð – óúà
äàüëàðûí áàøûíäàêû ÿðèìÿéÿí ãàð.
ÃÀÐÀ
1
1. ñèô. Áöòöí ðÿíýëÿðèí ÿí òöíäö,
ÿí òóòãóíó; ùèñ, êþìöð ðÿíýè (àü çèääè). // ñèô.
Áó ðÿíýäÿ îëàí. Ãàðà áîéà. Ãàðà ñà÷. Ãàðà
àò. Ãàðà êîñòéóì. – [Ìóñàíûí íÿâÿñè] ãàðà
ïàïàüûíû ãîéäó, ÿëèíèí ïÿíúÿñè èëÿ áèð àç ãà-
áàüà áàñäû. Ãàíòÿìèð. // ñèô. ×îõ òóòãóí (à÷ûã
çèääè). Ãàðà ÷þðÿê. – Ùÿìèí ýåúÿ ýþé öçöíö
ãàðà áóëóäëàð òóòóá, øèääÿòëè éàüìóð éàüìàüà
áàøëàéûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ñàëàì .. ãàðà òîðïàã-
äàí áèð õûøìà ýþòöðäö, áàõäû. Ìèð Úÿëàë.
// Îáðàçëû òÿøáåùëÿðäÿ: ãàðàíëûã, òóòãóíëóã
(àäÿòÿí òÿðêèáëÿðäÿ èøëÿíèð). Ýåúÿ ãàðà ïÿð-
äÿñèíè ýþòöðäöêäÿ Úàâàä éóõóäàí àéûëäû.
ß.Âÿëèéåâ. // Ãàðàäÿðèëè, äÿðèñèíèí ðÿíýè ãàðà
îëàí. Ãàðà èðã. // Èñ. ìÿíàñûíäà: úÿì øÿê-
ëèíäÿ: ãàðàëàð – ãàðà äÿðèëèëÿð, ãàðà èðãÿ ìÿí-
ñóá îëàíëàð. Àíãîëà – ãàðàëàð þëêÿñè, çÿíúè-
ëÿðèí ãÿäèì òîðïàüû; Îäëàð, àëîâëàð è÷èíäÿ
éàíûð. Ð.Ðçà.
2. Èñ. ìÿíàñûíäà; úÿì øÿêëèíäÿ: ãàðàëàð –
øàùìàò, äàìà îéóíëàðûíäà ãàðà ðÿíýëè ôèãóð-
ëàð, äàøëàð. Ãàðàëàðëà îéíàìàã.
3. ñèô. ×èðêëè, êèðëè, òöíä áèð øåéÿ áîéàí-
ìûø, éàõóä àäè ðÿíýèíÿ íèñáÿòÿí äàùà òöíä,
äàùà òóòãóí. Öç-ýþçö ÷èðêäÿí ãàðà îëóá. Êþ-
ìöð÷öíöí ãàðà ÿëëÿðè. Áþéöðòêÿíäÿí äèøëÿðèì
ãàðà îëìóøäóð.
4. èñ. Éàçû, õÿòò, ùÿðô. Ãàðà òàíûìàã. Ãà-
ðàéà áàõìàã (îõóìàã). – Àüëûí àïàðûá, áÿñ
êè áàõûð ýöíäÿ ãàðàéÿ. Ì.ß.Ñàáèð. [Ìîëëà:]
Ùÿ, ùÿ, ùå÷ áèëìèðñèíèç êè, îíóí öñòöíäÿ ìÿí
íÿ çÿùìÿò ÷ÿêìèøÿì, ãàðàëàðû áèð-áèð îíà
òàíûòìûøàì. Ù.Ñàðàáñêè.
5. èñ. Áèð éàçûíûí ãàðàëàìàñû, èëê ìÿòíè, ëà-
éèùÿñè. [ßáöëùÿñÿíáÿé:] Èíäè ìÿíÿ äå ýþðöì,
ðóñúà éàçäûüûí î èíòèáàùíàìÿíèí ãàðàñûíû
ùàðàäà ñàõëàéûðñàí? Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
Ãà-
ðàñûíû òþêìÿê (éàçìàã) – èëê ìÿòíèí ëà-
éèùÿñèíè éàçìàã, òÿðòèá åòìÿê. Îíëàðà ýþí-
äÿðèëÿúÿê ìÿêòóáóí ãàðàñûíû òþêöá êàòèáÿ
âåðäèêäÿí ñîíðà, àíúàã Ìàðàë åâÿ ãàéûòäû.
ß.ßáöëùÿñÿí.
6. ñèô. ìÿú. Àüûð, ìÿíùóñ, ïèñ, êÿäÿð äî-
üóðàí, ãÿì ýÿòèðÿí, ãîðõóëó. Ôÿðìàí áèð éàí-
äàí áåëÿ ñþéëÿéèðäè, áèð éàíäàí äà öðÿéèíÿ
ãàðà ôèêèðëÿð ýÿëèðäè.
ß.Ùàãâåðäèéåâ.
45
ÃÀÏÑÀÌÀÃ
ÃÀÐÀ
[Ìÿùÿððÿì] ñàéûã èäè. Ïðèñòàâûí âÿ Ñÿëèì áÿéèí
þç ùàããûíäà áÿñëÿäèêëÿðè íèôðÿò âÿ ãàðà ôèêèð-
ëÿðè áèëèðäè. Ù.Íÿçÿðëè. // ìÿú. Ñÿôàëÿòëè, ôÿ-
ðÿùñèç, ñåâèíúñèç, òàëåñèç, áÿäáÿõò, ôàúèÿëè. Íÿ
áÿëàäûð áèçÿ, éà ðÿá, íÿ ãàðà ýöíäöð áó? Ôö-
çóëè. [Ïÿðçàä:] ..Áàéðàì, ìÿíèì äÿõè áÿõòÿâÿð
îëìàüûì ýåòäè; ãàðà ýöí ÷îõ éàõûíëàøûáäûð.
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ñÿáÿá áóäóð êè, îðóúëóã
ñþùáÿòè äöøÿíäÿ ìÿíèì éàäûìà óøàãëûüûìûí
ãàðà ýöíëÿðè äöøöð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
// ìÿú. ßçèééÿòëè, ìÿøÿããÿòëè, ÷îõ àüûð, ìÿí-
ùóñ. Ðóçèýàðûì ãàðà (ç.) êå÷äèéèí ìÿýÿð; Ñþé-
ëÿìÿéèá çöëôè-ïÿðèøàí ñÿíÿ? Ã.Çàêèð. Ãàðà ãûø
öñòöìÿ òþêÿð ãàðûíû; Íÿðýèç ýþçëÿðèíäÿí ìÿíè
àéûðñàí. Ì.Ìöøôèã. Íÿùàéÿò, î ãàðà ãûø ÷ûõ-
ìûø, éåíÿ äÿ éàç ýÿëìèøäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
7. ñèô. ìÿú. Úèíàéÿòêàð, ìÿíôóð, ìöðòÿúå,
ôèòíÿêàð. Èðòèúàíûí ãàðà ãöââÿëÿðè. – Áèç ÿäè-
áèí [Íÿðèìàíîâóí] ùÿð úöð ãàðà ãöââÿëÿðÿ,
èðòèúàéà, çöëìÿ, úÿùàëÿòÿ ãàðøû ãÿçÿáëÿ úîøàí
ãÿëáèíè, íèôðÿòëÿð éàüäûðàí ãÿëÿìèíè äóéóðóã.
Ì.Àðèô.
8. èñ. Éàñ, ìàòÿì ìÿíàñûíäà. Ôÿëÿê ãîé-
ìàç ãàðàäàí ÷ûõñûí îë ñÿðâè-ýöëÿíäàìû.
Ñ.ß.Øèðâàíè. Êþíëöì éàñäàí ÷ûõäû, ãÿëáèì
ãàðàäàí; Ýöëÿ-ýöëÿ áó ùÿâÿñäÿ õîø ýÿëäèí!
Àøûã ßëÿñýÿð.
Ãàðà áàéðàì – áèð øÿõñèí
þëöìöíöí èëê áàéðàìà òÿñàäöô åòäèéè ýöí.
Ãàðà ýåéìÿê, ãàðà áàüëàìàã – éàñëû îë-
ìàã, éàñ ñàõëàìàã. Ãàðÿ ýåéäèì, äàüÿ áàò-
äûì, ñàõëàðàì ìàòÿì ùÿíóç. Ñ.ß.Øèðâàíè.
Áó ýöí Òÿáðèç øÿùÿðè èêè áþéöê ìàòÿì ö÷öí
ãàðà ýåéèíìèøäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ãàðà õÿ-
áÿð – ñÿôÿðäÿ îëàí áèð àäàìûí þëöì õÿáÿðè.
Ãàðà õÿáÿð åë-îáàíû äîëàíäû; ßñýÿðàíäà
Ãî÷ Íÿáèíè âóðäóëàð. Á.Âàùàáçàäÿ. Ãàðà
êàüûç – þëöì õÿáÿðè ýÿòèðÿí ìÿêòóá. Áó ýöí-
ëÿð ãàðà êàüûçû ýÿëäè ãîíøóìóçóí; Àíàñûíà
îõóéàíäà êàüûçû; àðâàä áèðäÿí ãîúàëäû; àüàðäû
ãàøëàðû äà. Ð.Ðçà.
9. Ãîøóëäóüó ñþçëÿðÿ ìÿíôèëèê, ìÿíùóñ-
ëóã, ìÿøóìëóã ìÿíàñû âåðèð. Ãàðà ãàéüû.
Ãàðà äÿðä. – [Ìÿäèíÿ] øàèð, – äåäè, – öçöí-
äÿí áèð äóìàí êå÷äè, ãàø-ãàáàüûí áóëóä êèìè
ñàëëàíäû... Úàíûìû ãàðà ãåéä àëäû... Àììà
àõûðû éàõøû îëäó, öçöíÿ éåíÿ ýöí äîüäó.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
10. ñèô. êþùí. Úÿìèééÿòèí éóõàðû ñèíèôëÿðèíÿ
ìÿíñóá îëìàéàí, èñòèñìàð îëóíàí; àäè, àâàì.
Äÿëè Îçàí ãîáóçóíó ÷îìàã êèìè ÿëèíÿ àëûá ..
áÿéëÿð úÿðýÿñèíäÿí êå÷èá ãàðà úàìààòûí è÷èíÿ
ãàðûøäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. [ßáäöëÿëè áÿé:]
Äîüðóäóð, øÿðèÿò àíúàã àâàì àäàìëàð ö÷öí-
äöð, ãàðà úàìààò ö÷öíäöð. Ú.Úàááàðëû. [Ãÿ-
äèð] þçöíö êöòëÿäÿí, éÿíè ãàðà úàìààòäàí
àéûðìàã ö÷öí ùÿìèøÿ ùàìû äåéÿíèí çèääèíÿ
ýåòäè. Ìèð Úÿëàë.
11. ñèô. Ãÿäèì Ðóñèéàäà: äþâëÿòÿ ìÿõñóñ
îëàí, äþâëÿòèí èõòèéàðûíäà îëàí, þç õöñóñè ìöë-
êèééÿòè îëìàéàí. Äþâëÿòÿ ìÿõñóñ .. òîðïàã-
ëàðäà éàøàéàí êÿíäëèëÿðÿ “ãàðà êÿíäëèëÿð”
âÿ éà “ãàðà õûøëûëàð” äåéèðäèëÿð.
12. ñèô. êþùí. Èõòèñàñû îëìàéàí, èõòèñàñ òÿ-
ëÿá åòìÿéÿí, àüûð èøäÿ èøëÿéÿí; àäè. [Íàäèð]
ùàìàí éåðäÿ 15 èë èðÿëè ãàðà èø÷è èäè. Á.Òà-
ëûáëû. [Áàéðàì] ÿââÿëëÿð íåôò ìÿäÿíèíäÿ ãàðà
ôÿùëÿ èäè. Ì.Ùöñåéí.
13. èñ. Äÿéÿðñèçëèê, ÿùÿìèééÿòñèçëèê, ùå÷-
ëèê ìÿíàñûíäà. [Ùàúû Áàéðàì:] ßðç åëÿäèì êè,
áèð ãàðà ãÿïèê äÿ âåðìÿéÿúÿéÿì. ß.Ùàã-
âåðäèéåâ.
14. èñ. Áÿçè áèòêè âÿ ùåéâàí àäëàðûíûí òÿð-
êèá ùèññÿñè êèìè. Ãàðà äàðû. Ãàðà èñòèîò. Ãàðà
ýàâàëû. Ãàðà ãàðûøãà.
◊ Ãàðà áàñìàã – ãîðõóëó éóõó ýþðìÿê,
éàõóä ýþçöíÿ ãîðõóëó øåéëÿð ýþðöíìÿê, õÿ-
éàëûíà ãîðõóëó øåéëÿð ýÿëìÿê, âàùèìÿ áàñ-
ìàã. Ìÿíè ãàðà áàñûðäû. Ñàíêè áàëêîíà áàõàí
úàìëàðûí äàëûñûíäà éöçëÿðúÿ àäàì äóðìóøäó.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ìöÿëëèì îí éàøûíäà ñàäÿ öðÿêëè
âÿ ùå÷ øåéäÿí õÿáÿðè îëìàéàí áèð óøàüûí ñþ-
çöíÿ èíàíìàéàðàã, “ñÿíè ãàðà áàñûá”, – äåéÿ
úàâàá âåðäè. Á.Òàëûáëû. Ãàðà áàéðàã ÷ÿê-
ìÿê (à÷ìàã) – ìàòÿì ÿëàìÿòè îëàðàã ãàðà
áàéðàã ãàëäûðìàã, àñìàã. Êè íàýàù áèð ãàðà
áàéðàã à÷ûëäû äàð àüàúûíäà; Éàçûëìûø îíäà
áèð õÿòòè-ìöñèáÿòçàéè-ùöððèééÿò. Ì.ß.Ñàáèð.
Ãàðà áèðæà – ãåéðè ðÿñìè, ýèçëè áèðæà. Ãàðà
ýöðóù – èôðàò èðòèúà÷û, òàëàí÷û òÿøêèëàò âÿ áó
òÿøêèëàòûí öçâëÿðè. [Ñàðàí:] Î ãàðà ýöðóùóí
è÷èíäÿ èò éèéÿñèíè òàíûìûð. Ì.Ùöñåéí. Ãàðà
ãàðûøãà êèìè – ùÿääÿí ÷îõ, ñàéñûç-ùåñàáñûç.
Õàëã ãàðà ãàðûøãà êèìè êö÷ÿëÿðäÿ ýÿçèð. Ãàðà
ãûçûë ìÿú. – íåôò. Ãàðà ãûçûë ÷ûõàðòäû éåðèí
éåääè ãàòûíäàí; “Íÿäèð áóíóí ãèéìÿòè?” ñîð-
ìàäûëàð ùå÷ îíäàí. Á.Âàùàáçàäÿ. Ãàðà ïóë –
ìèñ ïóë. ßââÿë ýöìöø èäèì ñÿððàô ÿëèíäÿ;
Ñÿððàôäàí àéðûëäûì, ãàðà ïóë îëäóì. Ìîëëà
46
ÃÀÐÀ
ÃÀÐÀ
Úöìÿ. [Êèøè:] Ìÿí ñÿíÿ ùàìàì ïóëó âåðìÿê-
äÿí éîðóëäóì, – äåéÿ ïóë êèñÿñèíè ÷ûõàðûð,
[èéèðìè ãÿïèê] ãàðà ïóë ÷ûõàðäûá àðâàäûíà
âåðÿðäè. Ù.Ñàðàáñêè. Ãàðà ñó – 1) è÷ìÿéÿ
éàðàìàéàí, è÷ìÿëè îëìàéàí ñÿðò ñó. Áåëÿ äà-
éàçäàí ÷ûõàí ñóéà êÿíä àðàñûíäà “ãàðà ñó”
äåéèðëÿð. Ùàìûíûç áèëèðñèíèç êè, ãàðà ñó îëàí
éåðäÿí íàõîøëóã ÿñêèê îëìàç. ß.Ùàãâåðäèéåâ;
2) äàí. ýþçöí òóòóëìàñû èëÿ íÿòèúÿëÿíÿí ýþç
õÿñòÿëèéè. [Ñîíà õàíûì:] Ìÿíèì äÿ ýöúöì þç
úàíûìà ýÿëèð, áàøûìà âóðìàãäàí àç ãàëûá
ýþçëÿðèìÿ ãàðà ñó åíñèí. ß.Ùàãâåðäèéåâ;
3) àëìàç âÿ áðèëéàíòûí ãàðàìòûë øþëÿ âåðÿí
íþâö. Ãàðà âåðìÿê – 1) þçöíö ýþçÿ ÷àðï-
äûðìàã, ýþñòÿðìÿê, îëäóüóíó ùèññ åòäèðìÿê.
Ñÿí áóðàäà ãàðà âåð, ìÿí áó ñààò ýÿëèðÿì. –
ßââÿëúÿ îíëàðäàí áèð íÿôÿðè èòëÿðÿ ãàðà âåð-
ìèø, èêè íÿôÿðè ýèðÿâÿëÿðäÿ äàéàíìûø, .. õàí äà
äÿðÿ éóõàðû ñöðöéÿ ñöðöíìöøäöð. Ñ.Ðÿùèìîâ;
2) þçöíö èøëÿéÿí êèìè ýþñòÿðìÿê. Ãàðà éàõ-
ìàã – áþùòàí àòìàã, ëÿêÿëÿìÿê. ßëà îõó-
éàí, ùþðìÿò ãàçàíàí áèð òÿëÿáÿéÿ íÿ àä ãî-
éóá, íÿ ãàðà éàõàñàí? Ìèð Úÿëàë. Ãàðà éóõó
îëìàã – 1) áÿðê éóõóëàìàã, àéûëìàìàã;
2) þëìÿê.
ÃÀÐÀ
2
èñ. Éåð êöðÿñèíèí òîðïàãëà þðòöëö
ùèññÿñè; òîðïàã (ñó ãàðøûëûüû). Ãàðàäà âÿ ñóäà.
Ãàðà ãöââÿëÿðè.
ÃÀÐÀ
3
èñ. Ïëîâ öçÿðèíÿ, éàíûíà ãîéóëàí
õóðóø. Àøûí ãàðàñû àçäûð.
ãàðà... – áÿçè ìöðÿêêÿá ñþçëÿðèí áèðèíúè
òÿðêèá ùèññÿñè; ìÿñ.: ãàðàñà÷, ãàðàýþç, ãàðàýöí.
ÃÀÐÀÀÜÛÇ
èñ. ìÿù. 1. Úàíàâàðûí, ãóðäóí
ëÿãÿáè.
2. Ãîéóí ñöðöñöíöí ãàáàüûíà äöøÿí åðêÿê
êå÷è, äûáûð.
ÃÀÐÀÀÉÀÃ
ñèô. Áÿäÿíè áàøãà ðÿíý, àéàã-
ëàðû èñÿ ãàðà îëàí. Ãàðààéàã àò. Ãàðààéàã èò.
ÃÀÐÀÀÇÀÐ
èñ. áàéò. ×îõ éîëóõóúó ìàë-
ãàðà àçàðû.
ÃÀÐÀÁÀÃÀÐÀ
çÿðô 1. Èçèíúÿ, òÿãèá åäÿ-
ðÿê, àðäûíúà äöøÿðÿê, þçöíö ýþñòÿðìÿäÿí,
èçëÿéÿðÿê. [Ôÿðùàä:] Íÿ ãàðàáàãàðà äöøöá-
ñÿí, äàëûìúà ýÿçèðñÿí! ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Õóð-
øóä:] Éîõ, éîõ, âÿçèð ãîøóí ýþòöðöá ãàðàáà-
ãàðà îíóí äàëûíúà ýåòìÿëèäèð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
Ùåéäÿð ìåøÿéÿ ýèðúÿê, îíëàð ãàðàáàãàðà îíó
èçëÿäèëÿð. Ñ.Ðÿùèìîâ.
2. Äèããÿòëÿ, ùÿðô-ùÿðô. Ãàðàáàãàðà îõóìàã.
ÃÀÐÀÁÀÑÌÀ
èñ. Éóõóäà ýþðöëÿí, éàõóä
õÿéàëà ýÿëÿí ãîðõóíú øåéëÿð; âàùèìÿ, êàáóñ.
ÃÀÐÀÁÀØ
èñ. êþùí. Ãóëëóã÷ó ãàäûí (ãûç).
..Îíóí áàúûñû Ñÿêèíÿ õàíûì ïÿíúÿðÿ ãàáà-
üûíäà äóðóá ãàðàáàøû Ýöëñÿáàíû ÷àüûðûð.
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Àõûðû Õóäàéàð áÿéèí éàçûã
þâðÿòÿ áèð àç ðÿùìè ýÿëäè. Âÿëèãóëóíó þçöíÿ
úöò÷ö, Çèáàíû ãàðàáàø òóòäó êè, Çåéíÿáèí èøè
áèð àç éöíýöëëÿøñèí. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
ÃÀÐÀÁÀØÀÃ
èñ. áîò. Òîõóìóíäàí éàðìà,
óí ùàçûðëàíàí òàðëà áèòêèñè. Ãàðàáàøàã âÿ éó-
ëàôäà Á âèòàìèíè âàðäûð.
ÃÀÐÀÁÀØËÛÃ
èñ. êþùí. Ãóëëóã-÷óëóã, êÿ-
íèçëèê.
ÃÀÐÀÁÀÒÄÀÃ
èñ. çîîë. Áàëûãëà ãèäàëàíàí
óçóíáîüàç, ãûñààéàã, úÿëä öçÿí ñó ãóøó.
ÃÀÐÀÁßÕÒ
ñèô. Áÿõòñèç, áÿäáÿõò, òàëåñèç.
[Íàäèð] þçöíöí øÿõñè ùÿéàòäà ãàðàáÿõò îëäó-
üóíó àíëàäû. Á.Òàëûáëû.
ÃÀÐÀÁßÍÈÇ
ñèô. Ãàðàáóüäàéû, ãàðàøûí.
Ãàðàáÿíèç ãûç, îüëàí. – Ùÿãèãÿòäÿ áó ãàäûí-
ëàðûí ùå÷ áèðèñè òÿáðèçëèéÿ áÿíçÿìèðäè. Áóí-
ëàð ãàðàáÿíèç, .. óçóíñîâ ÷þùðÿëè ãàäûíëàðäû.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÃÀÐÀÁÛÜ(ËÛ)
ñèô. Áûüëàðû ãàðà. Ãàðàáûü
êèøè. – Ñàäÿäèë ìóçäóð èíäè àíëàäû êè, óçóí-
áîéëó, ãàðàáûüëû ìöñàôèð õîçåéèí äåéèëìèø,
îüðó èìèø. Ñ.Ì.Ãÿíèçàäÿ.
ÃÀÐÀÁÎÜÀÇ
1
ñèô. äàí. Ñîí äÿðÿúÿ ìö-
òÿÿññèá.
ÃÀÐÀÁÎÜÀÇ
2
èñ. çîîë. Òîðàüàé úèíñèíäÿí
äþøöíäÿ èðè ãàðà õàë îëàí áèð ãóø.
ÃÀÐÀÁÎÜÌÀ
èñ. Äèôòåðèòèí õàëã àðàñûíäà
àäû.
ÃÀÐÀÁÓÜÄÀ
èñ. ê.ò. ×îâäàð.
ÃÀÐÀÁÓÜÄÀÉÛ
ñèô. Äÿðèñèíèí ðÿíýè áóü-
äàéû îëàí, ãàðàáÿíèç. Ýöëïÿðè ãûñàáîéëó, äîëó
ÿíäàìëû, ãàðàáóüäàéû áèð ãûç èäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Áÿëè, Òöêÿçáàí õàëà îðòàáîéëó, îðòàéàøëû, ãà-
ðàáóüäàéû, íÿ àðûã, íÿ äÿ êþê áèð êÿíäëè àð-
âàäû èäè. Á.Òàëûáëû.
ÃÀÐÀÚÀ
1
ñèô. 1. Ãàðà ðÿíýëè, ãàðàìòûë.
2. ìÿú. Äÿéÿðñèç, ãèéìÿòñèç ìÿíàñûíäà.
Î ãàðàúà ãÿïèéÿ î ãÿäÿð ìÿùÿááÿòèìèç âàð êè,
ãåéðè èøëÿð éàäûìûçà äöøìÿéèð. Í.Âÿçèðîâ.
ÃÀÐÀÚÀ
2
èñ. ê.ò. 1. Äÿíè ãàðà òîç ùàëûíà
ñàëàí òàõûë õÿñòÿëèéè.
2. Òàõûë äÿíëÿðè àðàñûíäà îëàí éóìðó âÿ
õûðäà çÿðÿðëè áèòêè äÿíè. Áó òàõûëûí ãàðàúàñû
÷îõäóð.
47
ÃÀÐÀ
ÃÀÐÀÚÀ
ÃÀÐÀÚÀËÛ
ñèô. È÷èíäÿ ãàðàúà îëàí. Ãàðà-
úàëû áóüäà.
ÃÀÐÀ×ÀËÀ
èñ. ìÿù. Ãàðà íåôòëÿ äîëó ÷ó-
õóð, éà ãóéó.
ÃÀÐÀ×Û
èñ. 1. Àâðîïà, Àñèéà âÿ Àôðèêàäà
êþ÷ÿðè âÿ éàðûìêþ÷ÿðè ãðóïëàð ùàëûíäà éàøà-
éàí âÿ ÿñëÿí ùèíäèñòàíëû îëàí áèð õàëã. Ãàðà÷û
êþ÷ö. – Çÿëçÿëÿäÿí èêè ýöí ãàáàã áèð äÿñòÿ
ãàðà÷û áó øÿùÿðèí êÿíàðûíäà ÷àäûð ãóðóá äöø-
ìöøäö. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
2. ìÿú. äàí. Ãûøãûðûã÷û, êöé-êÿëÿê÷è, ùÿéà-
ñûç ìÿíàñûíäà.
3. ìÿú. äàí. Õÿñèñ ìÿíàñûíäà.
4. ìÿú. Éîë÷ó, äèëÿí÷è.
ÃÀÐÀ×ÛËÛÃ
èñ. 1. Ãàðà÷û ùÿéàòû, ãàðà÷û
ýöçÿðàíû, ãàðà÷û ìÿèøÿòè.
2. ìÿú. Ãûøãûðûã÷ûëûã, êöé-êÿëÿê÷èëèê; ùÿéà-
ñûçúà ãûøãûðûã ñàëìà, ùÿéàñûçëûã. [Íÿúÿô áÿé
Íàçëû õàíûìà:] Ãàðà÷ûëûã ëàçûì äåéèë. Ìÿí
ñÿíÿ äåäèì, àëÿì éûüûëà, ö÷ ãÿïèê âåðìÿéÿ-
úÿéÿì. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
3. ìÿú. Õÿñèñëèê.
4. ìÿú. Éîë÷óëóã, äèëÿí÷èëèê.
ÃÀÐÀ×ÛÐÀÃ
èñ. Ãàðà íåôòëÿ éàíàí ÷ûðàã.
Òåç ýåäèá Øÿðÿô õàëàíûí åâèíÿ ÷àòäûì, ýþðäöì
åâèí è÷èíäÿ áèð ãàðà÷ûðàã éàíûð. Ù.Ñàðàáñêè.
..Áîø êîíñåðâ ãàáûíà òöôÿíý éàüû òþêöá, úûí-
äûðäàí ôèòèë ñàëìàãëà äöçÿëäèëìèø ãàðà÷ûðàã
èñÿ, òöñòö ãàðûøûã îëñà äà, èøûãëàíäûðà áèëèðäè.
ß.ßáöëùÿñÿí.
ÃÀÐÀ×ÞÙÐß
èñ. áîò. Íåøòÿð øÿêëèíäÿ
éàðïàãëàðû îëàí áèð áèòêè. Ãàðà÷þùðÿíèí éàð-
ïàãëàðû åíñèç íåøòÿð øÿêëèíäÿ îëóá, èêè úÿðýÿéÿ
äöçöëìöøäöð. Ì.Ãàñûìîâ.
ÃÀÐÀ×ÞÐßÊÎÒÓ
èñ. áîò. Êöíúöò ôÿñè-
ëÿñèíäÿí áèð áèòêè îëóá, ãàðà âÿ ÿòèðëè òóìó
÷þðÿéèí öçöíÿ ñÿïèëèð.
ÃÀÐÀ×ÞÉÐÖÊÎÒÓ
èñ. áîò. Êöíúöòÿ îõ-
øàð, áèð ãÿäÿð ÿòèðëè òóì ìåéâÿ âåðÿí úÿíóá
áèòêèñè; èòîòó.
ÃÀÐÀÄÀÁÀÍ
ñèô. äàí. Óüóðñóç, áÿäøö-
êöì, àüûðàéàã. [Ýÿëèí:] Åëÿ Úàùàíäàð àüà-
íûí þçö äÿ ñîíðàäàí, – ãàðàäàáàíñàí, ýÿëÿí
êèìè åâèìÿ ãàí ñàëäûí, – äåéÿ ìÿíèì öñòöìÿ
àòûëìàçìû? Éîõ, ìÿí ãàíà áàèñ îëà áèëìÿðÿì.
È.Øûõëû.
ÃÀÐÀÄÀËÀÃ
: ãàðàäàëàã åòìÿê – 1) ÷îõ
ãîâàðàã ÿëäÿí ñàëìàã, öçìÿê. Áó âóðóøìà-
äà Íÿáè Ùàãâåðäè éöçáàøûíû ãîâóá ãàðàäà-
ëàã åòäè. “Ãà÷àã Íÿáè”; 2) ãîðõóäóá áàüðûíû
éàðìàã.
ÃÀÐÀÄßÐÈËÈ
1. ñèô. Äÿðèñèíèí ðÿíýè ãàðà
îëàí. Ãàðàäÿðèëè àäàì.
2. Èñ. ìÿíàñûíäà, úÿì øÿêëèíäÿ: ãàðàäÿðè-
ëèëÿð – çÿíúèëÿð.
ÃÀÐÀÄÛÐÍÀÃ(ËÛ)
ñèô. Äûðíàãëàðûíûí ðÿíýè
ãàðà îëàí. Õÿçÿð ñÿðêÿðäÿñèíèí ãàðàäûðíàãëû
àòû èíñàí ãàíûíà ùÿðèñäèð. Ì.Ùöñåéí.
ÃÀÐÀÄÈÍÌßÇ
ñèô. Äàèìà ñóñàí, ëàë-
äèíìÿç, äàíûøìàç. Ãàðàäèíìÿç àäàì. – Òÿ-
áèÿòÿí ãàðàäèíìÿç (ç.) âÿ ãàøãàáàãëû îëàí
Ðöñòÿì óçàãäàí Ðçà Ãÿùðÿìàíèíè ýþðÿí êèìè
áàøûíû òÿðïÿòäè. Ì.Èáðàùèìîâ. Õÿëèë ÿñëèíäÿ
ãàðàäèíìÿç àäàì èäè. Ìèð Úÿëàë. Óñòà ãàðà-
äèíìÿç áèð êèøè èäè, ùàðàéà èñÿ òÿëÿñèðäè. ß.Ñà-
äûã. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Ðÿùèì áÿé äåäè: – Óøàã
òàéôàñû Àüúà õàíûì êèìè îéíàìàüà, ýöëìÿéÿ
éàðàíìûøäûð.. Éîõñà ìÿíèì ãûçûì êèìè ãàðà-
äèíìÿçäÿí íÿ ôàéäà? Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÃÀÐÀÄÈÍÌßÇÚß
çÿðô Ñóñìóø ùàëäà,
êöñìöø êèìè. [Ñöëåéìàí:] Áàëàì, íÿ îëóá êè,
áåëÿ ãàðàäèíìÿçúÿ îòóðóáñàí, éîõñà äöíéàíûí
äÿðäè ñÿíÿ ãàëûáäûð? Ö.Ùàúûáÿéîâ.
ÃÀÐÀÄÈÍÌßÇËÈÊ
èñ. Ãàðàäèíìÿç àäà-
ìûí õàñèééÿòè; äàíûøìàìàçëûã. Àçàääà Úó-
ìàíûíêûíà îõøàéàí õàñèééÿò îíóí ãàðàäèí-
ìÿçëèéè èäè. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÃÀÐÀÄÎÂÎÉ
á à õ ãîðîäîâîé. Ñÿðâÿð
ôèò ÷àëûð, ãàðàäîâîé ÷àüûðûð. Ãî÷óëàð ùÿìÿí
ñààò ãîéóá ãà÷ûðëàð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
ÃÀÐÀÄÞØËÖ
ñèô. Äþøö ãàðà îëàí. Ãàðà-
äþøëö òîéóã.
ÃÀÐÀÄÓÂÀÃ
ñèô. êþùí. Ãàðüûø èôàäÿ åäÿí
ñþç (àäÿòÿí êþìÿê÷è ôåèëëÿðëÿ èøëÿíèð). [Àíà
ãûøãûðûð:] ßíäàìûí à÷ûëñûí, ãàðàäóâàã îëà-
ñàí, éàøûí ãàðà ýÿëñèí, àé Ýöëïÿðè, óøàüû éàí-
äûðäûí! Ù.Ñàðàáñêè.
ÃÀÐÀÔÀÒÌÀ
èñ. çîîë. Åâëÿðèí ñîáà âÿ
áóõàðûéà éàõûí èñòè äèâàð äÿëèêëÿðèíäÿ ýèçëÿ-
íÿí âÿ ýåúÿëÿð êÿñèê-êÿñèê úûðûëäàéàí ãàðàì-
òûë úöúö. Êöíúÿ-áóúàüà äîëìóø ãàðàôàòìà-
ëàðûí ãÿìëè úûðûëòûëàðû ÷þëäÿêè áþúÿêëÿðèí ñÿ-
ñèíÿ ãàðûøìûøäû. È.Øûõëû.
ÃÀÐÀÝÅÉÌÈØ
èñ. äàí. Áÿäáÿõò, éàçûã.
[Ìàìà÷à:] À, à, à! Ãàðàýåéìèø, .. ùå÷ õÿáÿ-
ðöâöç âàð êè, áèçèì êÿíääÿ Êÿáëÿ Ãàéõàíûì
äîüóá? Ù.Ñàðàáñêè.
ÃÀÐÀÝÈËß
1. ñèô. Äÿíÿñè, ýèëÿñè ãàðà îëàí.
Ãàðàýèëÿ öçöì.
48
ÃÀÐÀÚÀËÛ
ÃÀÐÀÝÈËß
2. èñ. Ñàëõûìëû ãàðà âÿ éà ãûðìûçû òóðø ìåé-
âÿñè îëàí êîë áèòêè âÿ áó áèòêèíèí ìåéâÿñè.
Ãàðàýèëÿ õûðäà êîë áèòêè îëóá, ñûðà èëÿ äöçöë-
ìöø éóìóðòàøÿêèëëè éàøûë éàðïàãëàðû âÿ òÿê-òÿê
éåðëÿøÿí ÷ÿùðàéû ÷è÷ÿêëÿðè âàðäûð. ßëèéåâ. Áó
ìåøÿëÿðäÿ ìèëéîíëàðëà þçö þçáàøûíà áèòÿí
àëìà, àðìóä, ãàðüûäàëû, ãàðàýèëÿ, àë÷à, çîüàë,
ùÿð íÿ äåñÿí, âàð. Ñ.Ðÿùèìîâ. – Éàíûð êÿïÿ-
íÿéèí çÿðèô ãàíàäû; Ãóðóéóð éåìøàíûí ãàðà-
ýèëÿñè. Õ.Ðçà.
3. ñèô. äàí. Ãàðàýþç ìÿíàñûíäà. // Àçÿð-
áàéúàí õàëã ùàâàëàðûíäàí áèðèíèí àäû.
ÃÀÐÀÝÞÇ(ËÖ)
ñèô. Ýþçëÿðè ãàðà. Ãàðàýþç
ãûç. Ãàðàýþç îüëàí. – Áþéöê ãûç óúàáîéëó,
èíúÿáåëëè, ãàðàýþçëö, óçóí ãàðàñà÷ëû, .. íÿ-
çàêÿòëè áèð .. ýþçÿë îëäóüóíó ñöáóò åäèðäè.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ãàðàýþçëö, øàùèí îüëàí; Àç
äàíûøàð, äöøöíÿðäè. Í.Ðÿôèáÿéëè. // èñ. Ãàðà-
ýþç ãûç ìÿíàñûíäà. Áó ãàðàýþçëöëÿðè áóíúà
ñåâìèøÿì, Âàùèä! Íÿ éàõøû îëìàìûøàì áÿõòè
ãàðÿ, øöêð îëñóí! ß.Âàùèä.
ÃÀÐÀÝÞÇËÖÊ:
ãàðàýþçëöê åòìÿê äàí. –
éàëàíäàí àüëàìàã, àëäàòìàã ö÷öí þçöíö àü-
ëàéàí êèìè ýþñòÿðìÿê.
ÃÀÐÀÝÖË
èñ. Îðòà Àñèéàäà éåòèøäèðèëÿí
ãèéìÿòëè, ãûâðûìòöêëö äÿðèñè îëàí ãîéóí úèíñè.
// Áó ãîéóíóí äÿðèñè; Áóõàðà äÿðèñè. [Ìèðçÿ
Ìóõòàðûí] ùÿìèøÿ äàìàüûíäà ÿéðè ãÿëéàí
îëàðäû, ñîéóã ùàâàäà áîéíó ãàðàýöë äÿðèëè
óçóí ïàëòîíó ÷èéíèíÿ ñàëàðäû. È.Øûõëû.
ÃÀÐÀÝÖÍ(ËÖ)
ñèô. Áÿäáÿõò, áàøûáÿëàëû,
éàçûã; ùÿéàòû, ýöçÿðàíû ÷îõ àüûð êå÷ÿí. [Ñÿ-
êèíÿ õàíûì:] Ñÿíèí àäûíà âÿ àáðûíà çÿðÿð éå-
òèøìÿñèí äåéÿí, ìÿí ýÿðÿê þìðöì îëäóãúà
þçöìö ãàðàýöíëö åäèì? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.
// Èñ. ìÿíàñûíäà. Êèì êè ñÿíèíëÿ îëìàäû ñöáùè-
ÿçÿëäÿ àøèíà; Òàÿáÿä îë ãàðàýöíöí áÿõòè ñÿ-
ùàá è÷èíäÿäèð. Íÿñèìè. Ùÿð éåðäÿ ãàðàýöíëö
õÿòàäàí óçàã îëìàç. Ã.Çàêèð.
ÃÀÐÀÝÖÍ×ÖËÖÊ
èñ. äàí. ßçèééÿò, ÷îõ
÷ÿòèíëèê, ìÿøÿããÿò, ìÿùðóìèééÿò. Ùÿð áèð
ìöñÿëìàí ãàðàýöí÷öëöê èëÿ áèð ÿëëè-àëòìûø
ìàíàò úèáèíäÿ ýþðÿí êèìè, ýåúÿ éàòûá ñÿùÿð
äóðóð, þâðÿòèíÿ õÿáÿð âåðèð êè, “àüàì ìÿíè
èñòÿéèá”. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
ÃÀÐÀÝÖÍËÖÊ:
ãàðàýöíëöéöíö ãàá-
ëàøäûðìàã äàí. – ùÿð úöð ìÿùðóìèééÿòè, ÷ÿ-
òèíëèéè, òÿùëöêÿíè âÿ ñ. àðçóîëóíìàç øåéëÿðè
ýþçö þíöíÿ àëìàã, îíà ùàçûð îëìàã. [Ýèëåé-
ýöçàðîâ] áó ãÿíàÿòÿ ýÿëÿíäÿí ñîíðà, ìÿí
áèíÿâà þç ãàðàýöíëöéöìö ãàáëàøäûðäûì.
Ñ.Ðöñòÿì.
ÃÀÐÀÝÖÐÓÙ×Ó
èñ. òàð. ×àð Ðóñèéàñûíäà:
ñèëàùëû òàëàí÷û áàíäàëàðûí èøòèðàê÷ûñû; èðòèúà÷û
ïàäøàùïÿðÿñò òÿøêèëàòëàðäàí áèðèíèí öçâö.
Ãàðàýöðóù÷ó äÿñòÿëÿð. Ãàðàýöðóù÷ó òÿøêè-
ëàòëàð. // Öìóìèééÿòëÿ, ãàòû èðòèúà÷û. Âÿçèé-
éÿòäÿí ÷ûõìàã ö÷öí éåíè èëäÿ óøàãëàðäàí òÿù-
ñèë ùàããû àëûíìàñû ãÿðàðà àëûíäû. Áåëÿ îëäóãäà
úàìààò àðàñûíäà íàðàçûëûã éàðàíäû. Áóíäàí
èñòèôàäÿ åäÿí ãàðàýöðóù÷óëàð Ñàáèðèí öçÿðèíÿ
äàùà øèääÿòëÿ ùöúóìà êå÷ìÿéÿ áàøëàäûëàð.
“Ùîïùîïíàìÿ”.
ÃÀÐÀÝÖÐÓÙ×ÓËÓÃ
èñ. Ãàðàýöðóù÷ó-
íóí ôèêèð âÿ çåùíèééÿòè, èøè, ÿìÿëè; ãàòû èðòè-
úà÷ûëûã.
ÃÀÐÀÜÀÚ
èñ. áîò. Ìåøÿ çîíàëàðûíäà òÿ-
ñàäöô åäèëÿí îäóíúàüû áÿðê, ãîë-áóäàãëû áþ-
éöê àüàú. Ãàðàüàú Àçÿðáàéúàíäà ãÿäèì çà-
ìàíëàðäàí áÿðè áåúÿðèëÿí, ñûõ êþëýÿëèê ÿìÿëÿ
ýÿòèðÿí áÿçÿêëè àüàúëàðäàí áèðèäèð. Ãÿäèðîâ.
ÃÀÐÀÜÀÒ
èñ. áîò. Õûðäà öçöì êèìè ñàë-
õûìëû, òóðøìÿçÿ, ãàðà âÿ ãûðìûçû ìåéâÿñè îëàí
êîë-áèòêè âÿ îíóí ýèëÿìåéâÿñè. Ýèëÿìåéâÿ-
äÿí ãàðàüàò, ÷èéÿëÿê, ìîðóã âÿ áàøãàëàðûíäà
“Ú” âèòàìèíè âàðäûð. – Êèøìèø èëÿ ùöúúÿò åäèð
ãàðàüàò. Ã.Çàêèð. [Ëà÷ûí] ÿââÿëúÿ Ýöëéàçëà
áÿðàáÿð äÿðÿéÿ åíèá ãàðàüàò éûüäûüûíû .. õà-
òûðëàéàíäà óøàã êèìè ñåâèíäè. Ì.Ùöñåéí.
ÃÀÐÀÙßËËß
èñ. Õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èø-
ëÿòìÿ äÿðìàíû êèìè èøëÿíÿí áèòêè âÿ îíóí
òîõóìó.
ÃÀÐÀÕßÁßÐ
èñ. äàí. Äàèì áÿä äàíûøàí,
ïèñ õÿáÿð âåðÿí àäàì.
ÃÀÐÀÕßÒ(ËÈ)
ñèô. Öçöíäÿ ãàðà õÿòò (öç-
äÿí âóðóëìóø ñàããàë) îëàí. [Ñÿíÿì õàíûì:]
Àðûã, ëàêèí ñàüëàì ÷þùðÿëè, ãàðàõÿòëè, ïàðëàã
âÿ úÿñóð ýþçëö áèð îüëàíûí äèâàí ãàáàüûíäà
ãöðóðëà äóðäóüóíó ýþðöð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÃÀÐ
Dostları ilə paylaş: |