ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÐ

èñ.  Áèð ëèòðèíäÿ ùÿëë îëóíìóø

ìàääÿíèí áèð ãðàì ìîëåêóëó îëàí ìÿùëóë.

ÌÎËÉÓÑÊ

èñ.  [ðóñ.] Éóìøàã áÿäÿíëè

îíóðüàñûç äÿíèç ùåéâàíû.

ÌÎÌÅÍÒ

èñ. [ëàò.] 1. Ìåõàíèêà âÿ åùòè-

ìàëëàð íÿçÿðèééÿñèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàéàí

ðèéàçè àíëàéûø.

2. Àí, ëÿùçÿ.

ÌÎÍ

ÁÄÀ

èñ. [éóí.] ôÿëñ. Âàðëûüûí ñòðóêòóð

âàùèäèíè èôàäÿ åäÿí ôÿëñÿôè òåðìèí. Ìîíàäà

Ëåéáíèòñ ôÿëñÿôÿñèíèí ÿñàñ àíëàéûøëàðûíäàí áè-

ðèäèð.

ÌÎÍ

ÁÐÕÈÑÒ

[éóí.] Ìîíàðõèçì òÿðÿôäàðû;

ïàäøàùïÿðÿñò.

ÌÎÍÀÐÕÈÉÀ

[éóí. ìîíàðúùà – òÿêùàêè-

ìèééÿòëèëèê] Äþâëÿòèí áàøûíäà áèð íÿôÿðèí –

ïàäøàùûí äóðäóüó èäàðÿ öñóëó, ùàáåëÿ áó

öñóëëà èäàðÿ îëóíàí äþâëÿò; ïàäøàùëûã, ìöò-

ëÿãèééÿò. Êîíñòèòóñèéàëû ìîíàðõèéà.

ÌÎÍÀÐÕÈÉÀËÛ

ñèô.  Ìîíàðõèéà (ìöòëÿ-

ãèééÿò) öñóëè-èäàðÿñè îëàí, ïàäøàùà òàáå îëàí.

Ìîíàðõèéàëû äþâëÿò.

ÌÎÍÀÐÕÈ´ÇÌ

[éóí.] Ìîíàðõèéàíû (ïàäøàù-

ëûüû) áÿðãÿðàð åäèá ñàõëàìàã ìÿãñÿäèíè äàøû-

éàí ìöðòÿúå ñèéàñè úÿðÿéàí; ïàäøàùïÿðÿñòëèê.

ÌÎÍÀÑÒÛÐ

[éóí.] 1. Ðàùèá âÿ éà ðàùèáÿ-

ëÿðèí, òîðïàã âÿ êàïèòàëà ìàëèê êèëñÿ – òÿñÿð-

ðöôàò òÿøêèëàòûíäàí èáàðÿò äèíè èúìàñû. Êèøè

ìîíàñòûðû. Ãàäûí ìîíàñòûðû. – ×öíêè ùÿï áÿùñ

åäÿð ìàíàñòûðäàí; ßðÿ ýåòìÿê þëöìäöð îíúà,

èíàí!.. Ù.Úàâèä.

2. Áó èúìàéà ìÿõñóñ êèëñÿ, éàøàéûø áèíà-

ëàðû âÿ ÿðàçè.

ÌÎÍÈÑÒ

[éóí.] Ìîíèçì òÿðÿôäàðû.

ÌÎÍÈÑÒÈÊ

ñèô. [éóí.] Ìîíèçìÿ àèä îëàí,

ìîíèçìëÿ ÿëàãÿäàð îëàí. Ìîíèñòèê ôÿëñÿôÿ.

ÌÎÍÈÒÎÐ

1

èñ. [èíý.] Îðòà âÿ àëè ìÿêòÿá-

ëÿðäÿ ñèíèô áàø÷ûñû, ñèíèô íöìàéÿíäÿñè, ãðóï

áàø÷ûñû.

ÌÎÍÈÒÎÐ

2

èñ. [èíý.] Çèðåùëè äþéöø ýÿìè-

ëÿðèíèí èëê òèïëÿðèíäÿí áèðè.

ÌÎÍÈÒÎÐ

3

èñ. [èíý.] Âèäåî íÿçàðÿò ãóð-

üóñó.

ÌÎÍÈÒÎÐÈÍÃ

èñ. [èíý.] Íÿçàðÿò, íÿçàðÿò

åòìÿê.

ÌÎÍÈ´ÇÌ

[éóí. ìîíîñ – áèð] Áöòöí âàð-

ëûüûí ÿñàñûíû éàëíûç áèð øåé – éà ìàòåðèéà âÿ

éàõóä äà ðóù òÿøêèë åòäèéèíè ãÿáóë åäÿí ôÿë-

ñÿôè íÿçÿðèééÿ (äóàëèçì çèääè).

ÌÎÍÃÎËËÀÐ

èñ. Ìîíãîëóñòàí Õàëã Ðåñ-

ïóáëèêàñûíûí âÿ ×èí Õàëã Ðåñïóáëèêàñûíäà

383

ÌÎËËÀÝÓÍß

ÌÎÍÃÎËËÀÐ

Äàõèëè Ìîíãîëèéà Ìóõòàð Âèëàéÿòèíèí ÿñàñ

ÿùàëèñèíè òÿøêèë åäÿí õàëã âÿ ùÿìèí õàëãà

ìÿíñóá àäàì. Êþùíÿ ìîíãîë ÿëèôáàñû. ÕÂÛ

ÿñð – ÕÂÛÛ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ ìîíãîëëàð ëà-

ìàèçìè ãÿáóë åòìèøäèëÿð. ×èíýèç õàíûí ùàêè-

ìèééÿòè àëòûíäà éàðàäûëìûø âàùèä äþâëÿò ÷ÿð-

÷èâÿñèíäÿ ìîíãîë õàëãûíûí òÿøÿêêöëö áàøà

÷àòìûøäûð.

ÌÎÍÃÎËÚÀ

ñèô. âÿ çÿðô Ìîíãîë äèëèíäÿ.

Ìîíãîëúà-ðóñúà ëöüÿò. Ìîíãîëúà éàçìàã.

ÌÎÍÃÎËØÖÍÀÑ

èñ. Ìîíãîëøöíàñëûã ìö-

òÿõÿññèñè.

ÌÎÍÃÎËØÖÍÀÑËÛÃ

èñ. Ìîíãîëëàðûí äèë,

éàçû, ìÿäÿíèééÿò âÿ òàðèõèíè þéðÿíÿí åëì-

ëÿðèí ìÿúìóñó.

ÌÎÍ

ÓÊË

[ôð. ÿñëè éóí. ìîíîñ – òÿê âÿ ëàò.

îúóëóñ – ýþç] Åéíÿê âÿ éà ïåíñíå ÿâÿçèíÿ

ýþç ÷óõóðóíà ãîéóëàí áèð ýþç ö÷öí äàèðÿâè

îïòèê øöøÿ – òÿê ýþçëöê.

ÌÎÍÎÃÐ

ÁÌ

[éóí.  ìîíîñ – òÿê âÿ

ýðàììà – ùÿðô] Áèð íå÷ÿ ùÿðôèí áèð-áèðèíÿ

êå÷èðèëìÿñèíäÿí èáàðÿò ùÿðô ùþðýöñö. Ïîðòôåë

öçÿðèíäÿ ìîíîãðàì.

ÌÎÍÎÃÐÀÔÈÊ

ñèô.  [éóí.] Ìîíîãðàôèéà

ìàùèééÿòè äàøûéàí, ìîíîãðàôèéà øÿêëèíäÿ éà-

çûëìûø. Ìîíîãðàôèê òÿäãèãàò.

ÌÎÍÎÃÐ

ÁÔÈÉÀ

[éóí.  ìîíîñ – òÿê âÿ

ýðàïùî – éàçû] Áèð ìþâçóíóí, áèð ìÿñÿëÿíèí

þéðÿíèëìÿñèíÿ ùÿñð îëóíìóø òÿäãèãàò ÿñÿðè.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ ùàããûíäà ìîíîãðàôèéà.

ÌÎÍÎËÈ´Ò

[éóí. ìîíîñ – òÿê âÿ ëèòùîñ –

äàø] 1. Áöòþâ âÿ áþéöê äàø ãàéà, áöòþâ äàø.

// Áöòöí äàøäàí éîíóëìóø ùÿð ùàíñû áèð øåé.

2. Ñèô. ìÿíàñûíäà. ìÿú. Ñàðñûëìàç, áöòþâ,

ìþùêÿì, éåêïàðÿ. Õàëãûí ìîíîëèò áèðëèéè.

ÌÎÍÎËÈÒËÈÊ

èñ. Ñàðñûëìàçëûã, ìþùêÿì-

ëèê, áöòþâëöê, éåêïàðÿëèê.

ÌÎÍÎË

ÓÃ

[éóí. ìîíîñ – òÿê âÿ ëîýîñ –

íèòã] Áàøëûúà îëàðàã äðàìàäà àêòéîðóí þçöíÿ,

éàõóä òàìàøà÷ûëàðà õèòàáÿí ñþéëÿäèéè ñþçëÿð –

íèòã. “Þëöëÿð” ÿñÿðèíäÿ Èñêÿíäÿðèí ìîíîëîãó.

– Ñàëîí ñÿññèç áèð ùàë àëäû, ùÿðÿêÿòäÿí ÿñÿð

éîõ; Ñÿùíÿäÿêè îéíàã áèð ýÿíú ñþéëÿéèðäè ìî-

íîëîã. Ñ.Âóðüóí. [Ù.ßðÿáëèíñêè] ãàëõûá .. ñÿ-

ìèìè ñÿñëÿ þç ìîíîëîãóíó äåìÿéÿ áàøëàäû.

Ñ.Ðÿùìàí. // Òÿêëèêäÿ þç-þçöíÿ ñþéëÿíÿí

íèòã, éàõóä áèð àäàìûí äèíëÿéèúèëÿðÿ õèòàáÿí

ñþéëÿäèéè óçóí íèòã.

ÌÎÍÎÏË

ÁÍ

[ôð. ÿñëè éóí. ìîíîñ – òÿê âÿ

ëàò. ïëàíóì – ñÿòù] Áèð úöò ãàíàäû îëàí òÿé-

éàðÿ.

ÌÎÍÎÒÅÈÑÒ

[éóí.] Ìîíîòåèçì òÿðÿôäàðû.

ÌÎÍÎÒÅÈ´ÇÌ

[éóí. ìîíîñ – áèð âÿ òùåîñ –

Àëëàù] Äöíéàíûí áèð Àëëàù òÿðÿôèíäÿí éàðàí-

äûüûíû ãÿáóë åäÿí äèí; òÿêàëëàùëûëûã.

ÌÎÍÎÒÈÏ

[éóí. ìîíîñ – áèð âÿ òéïîñ –

÷àï] êþùí. Íàáîðó àéðû-àéðû ëèòåðëÿðäÿí èáà-

ðÿò ñÿòèðëÿð øÿêëèíäÿ òþêöá éûüàí ìÿòáÿÿ ìà-

øûíû.

ÌÎÍÎÒÈÏ×È

èñ. êþùí. Ìîíîòèïäÿ èøëÿéÿí

ìöðÿòòèá.

ÌÎÍÏÀÑÛ

[ôð.] Ìöõòÿëèô ðÿíýëè âÿ ôîðìàëû

õûðäà, áÿðê êîíôåò (íàáàò) íþâö. Áèð ãóòó ìîí-

ïàñû.

ÌÎÍÒ

ÁÆ

[ôð.] 1. Ìàøûíëàðûí, áèíàëàðûí,

ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðèíèí âÿ ñ.-íèí ìöÿééÿí

ïëàí âÿ ÷åðòéîæëàð ÿñàñûíäà ãóðàøäûðûëûá ãó-

ðóëìàñû. Ìèíýÿ÷åâèðëèëÿð èëëèê ìîíòàæ âÿ èí-

øààò èøëÿðè ïëàíëàðûíû ãóðòàðìàã öçðÿ èäèëÿð.

ß.Ñàäûã.

2. ×ÿêèëìèø ôèëìèí, éàõóä ÿäÿáè âÿ éà ìó-

ñèãè ÿñÿðëÿðèíèí àéðû-àéðû ïàð÷àëàðûíûí áÿäèè

âÿ ìÿíà úÿùÿòäÿí áèð òàì ùàëûíäà áèð àðàéà

òîïëàíìàñû. Ôèëìèí ìîíòàæû. // Áó éîëëà òÿð-

òèá îëóíìóø ôèëì, øÿêèë, ÿñÿð. ßäÿáè ìîíòàæ.

Ìóñèãè ìîíòàæû.

ÌÎÍÒÀÆ×Û

èñ.  Ìîíòàæ ìöòÿõÿññèñè; ãó-

ðàøäûðûúû.  Ìîíòàæ÷ûëàð áðèãàäàñû. –  ..Àòàëàð

äåéèá êè, åùòèéàò èýèäèí éàðàøûüûäûð. Áó ñþç,

áèçÿ, áèç ìîíòàæ÷ûëàðà äàùà ÷îõ àèääèð. Ìèð

Úÿëàë.

ÌÎÍÒÉ

ÓÐ

[ôð. ìîíòåóð] Åëåêòðèê àâà-

äàíëûüû èøëÿðè ìöòÿõÿññèñè; ìîíòàæ÷û. Åëåêòðèê

ìîíòéîðó. Ìàøûí ìîíòéîðó. – [Îüëàíûí] ñÿíÿ-

òèíÿ ùÿâÿñè âàð èäè. Î, ìîíòéîð èäè. Ìèð Úÿëàë.

Ãûç Àñòàðàäà ìîíòéîð èøëÿéèðäè. ß.Ñàäûã.

ÌÎÍÒÉÎÐËÓÃ

èñ. Ìîíòéîðóí ñÿíÿòè, ïå-

øÿñè. ..Äóðñóí ìîíòéîðëóüà äà ãûçëàðäàí øà-

ýèðä ãîéäó. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÌÎÍÓÌ

ÉÍÒ

[ëàò.]  á à õ àáèäÿ 1-úè ìÿ-

íàäà.

ÌÎÍÓÌÅÍÒ

ÁË

ñèô.  [ëàò.] 1. ßçÿìÿòëè,

ìþùòÿøÿì. Ìîíóìåíòàë áèíà. Ìîíóìåíòàë

àáèäÿ.

2. ìÿú. Ìÿçìóíúà äÿðèí, ÿñàñëû, ñàíáàëëû.

Ìîíóìåíòàë ÿñÿð. Ìîíóìåíòàë îïåðà. – Îðà-

òîðèéà – ñèìôîíèê îðêåñòð, õîð âÿ ñîëèñòëÿð

384

ÌÎÍÃÎËÚÀ

ÌÎÍÓÌÅÍÒÀË

ö÷öí áÿñòÿëÿíÿí ÷îõùèññÿëè ìîíóìåíòàë âÿ

ñàíáàëëû ìóñèãè ÿñÿðèäèð. ß.Áÿäÿëáÿéëè.

ÌÎÍÓÌÅÍÒÀËËÛÃ

èñ. ßçÿìÿòëèëèê, ìþù-

òÿøÿìëèê. Áèíàíûí ìîíóìåíòàëëûüû.

ÌÎÏ

ÉÄ

èñ. Ìîòîðëó âåëîñèïåä.

ÌÎÐ

1

ñèô. Áÿíþâøÿéè ðÿíý. Ìîð ïàð÷à.

– Àøèãÿì áó ìîð äàüëàðûí; Áàùàðûíà, éàçûíà

ìÿí. Ñ.Ðöñòÿì. Îíóí ìîð ðÿíýëè ýþçÿë ýþç-

ëÿðèíèí ýöëöøöíäÿ íÿ èñÿ ñèðàéÿòåäèúè äÿðèí âÿ

õîø áèð èôàäÿ âàð èäè. È.ßôÿíäèéåâ. Ýöíäîüàí

òÿðÿôäÿêè .. áóëóäëàð ìîð, ïÿíáÿ, ëàúèâÿðä

ðÿíýëÿðÿ áîéàíûð(äû). Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÌÎÐ

2

èñ. êþùí. Õûøûí áèð ùèññÿñè.

ÌÎÐ

3

ñèô.  Êöë èëÿ êþìöðöí ãàðûøûüûíäàí

àëûíàí òöíä áîç ðÿíý.

ÌÎÐÀÒ

ÓÐÈÓÌ

[ëàò. ìîðàòîðèóñ – éóáà-

äàí] èãò. Ùÿð ùàíñû ôþâãÿëàäÿ âÿçèééÿò (ìö-

ùàðèáÿ, áþùðàí, òÿáèè ôÿëàêÿò âÿ ñ.) èëÿ ÿëàãÿ-

äàð îëàðàã ùþêóìÿòèí ýþñòÿðèøè èëÿ áîðúëàðû

þäÿíèëìÿñèíèí òÿõèðÿ ñàëûíìàñû.

ÌÎÐÄÂÀ

Ìîðäîâèéà Ðåñïóáëèêàñûíûí

ÿñàñ ÿùàëèñèíè òÿøêèë åäÿí õàëã âÿ áó õàëãà

ìÿíñóá îëàí àäàì. Ìîðäâàëàðûí àäëàðû èëê

äÿôÿ ÂÛ ÿñð ìÿíáÿéèíäÿ ÷ÿêèëèð.

ÌÎÐÄÂÀÚÀ

ñèô.  âÿ çÿðô  Ìîðäâà äèëè,

ìîðäâà äèëèíäÿ. Ìîðäâàúà êèòàá. Ìîðäâàúà

äàíûøìàã.

ÌÎÐÔ

ÉÌ

[éóí. ìîðïùå – ôîðìà] äèë÷. Ñþ-

çöí ëåêñèê âÿ éà ãðàììàòèê ìÿíàñû îëàí ùèñ-

ñÿñè (êþê, øÿêèë÷è, éàõóä þíøÿêèë÷è).

Ì

ÓÐÔÈ

[éóíàí ÿñàòèðèíäÿ éóõó àëëàùû

Ìîðïùåèîñ-óí àäûíäàí] Õàøõàø øèðÿñèíäÿí

ùàçûðëàíàí àüðûêÿñÿí âÿ éóõóýÿòèðÿí íàðêî-

òèê ìàääÿ (äîçàäàí àðòûã ãÿáóë åòäèêäÿ çÿùÿð

êèìè òÿñèð åäèð). Õàí õöñóñè îòàüûíäàí ÷ûõäû,

.. õÿñòÿ îëäóüóíó, ùàçûðäà äîêòîð îíà ìîðôè

âóðäóüóíó ñþéëÿäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÌÎÐÔÈÍÈÑÒ

[éóí.] Ìîðôè äöøêöíö, ìîð-

ôèíèçìÿ ìöáòÿëà îëìóø àäàì.

ÌÎÐÔÈÍÈ´ÇÌ

[éóí.] Ìîðôè äöøêöíëöéö,

ìîðôè ìöáòÿëàëûëûüû (íàðêîìàíèéà íþâëÿðèí-

äÿí áèðè).

ÌÎÐÔÎË

ÓÝÈÉÀ

[éóí.  ìîðïùå – ôîðìà

âÿ ëîýîñ – òÿëèì] 1. Îðãàíèçìëÿðèí, ìèíåðàë

ìàääÿëÿðèí, òîðïàãëàðûí ãóðóëóøó ùàããûíäà

åëì.

2. äèë÷. Ùÿð ùàíñû áèð äèëäÿ ñþç ôîðìàëàðû-

íûí äÿéèøìÿñè ñèñòåìè, ùàáåëÿ ãðàììàòèêàíûí

ñþçëÿðèí ôîðìàëàðûíû þéðÿíÿí øþáÿñè. Ãðàì-

ìàòèêàíûí ìîðôîëîýèéà áÿùñè.

ÌÎÐÔÎËÎÆÈ

ñèô.  [éóí.] Ìîðôîëîýèéàéà

àèä îëàí. Ìîðôîëîæè òÿùëèë. Ñþçöí ìîðôîëîæè

ãóðóëóøó.

ÌÎÐÔ

ÓËÎÃ

[éóí.] Ìîðôîëîýèéà ìöòÿ-

õÿññèñè.

ÌÎÐÔÎÍÎË

ÓÝÈÉÀ

[éóí. ìîðïùå – ôîð-

ìà, ïùîíå – ñÿñ âÿ ëîýîñ – òÿëèì] äèë÷. Äèë-

÷èëèéèí ôîíîëîýèéà èëÿ ìîðôîëîýèéàíûí ÿëàãÿ-

ñèíè, ìîðôåìëÿðèí ôîíåì òÿðêèáèíè, îíëàðûí

ñûðàëàíìà ãàíóíëàðûíû þéðÿíÿí áÿùñè. Ìîð-

ôîíîëîýèéàíûí îáéåêòè âÿ òÿùëèë ìåòîäó. Òöðê

äèëëÿðèíèí ìîðôîíîëîýèéàñû.

ÌÎÐÔÎÍÎËÎÆÈ

ñèô. [éóí.]  äèë÷. Ìîðôî-

íîëîýèéàéà àèä îëàí. Ñþçöí ìîðôîíîëîæè òÿð-

êèáè. Ìîðôîíîëîæè ïðèíñèïÿ ýþðÿ éàçûëàí ñþç-

ëÿð. – Àçÿðáàéúàí äèëèíèí ìîðôîíîëîæè þë÷ö-

ëÿðè ÷îõ ýöúëöäöð âÿ áó ýöú ãàðøûñûíäà ãîí-

äàðìà ãàéäàëàð òàá ýÿòèðÿ áèëìèð. Ô.Àüàñû-

îüëó.

ÌÎÐÎÆÍ

Á

[ðóñ. ìîðîæåíîå]  á à õ äîí-

äóðìà.

ÌÎÐÑ

[ðóñ.] Ìåéâÿ âÿ ýèëÿìåéâÿ øèðÿ-

ñèíäÿí ùàçûðëàíàí ñÿðèíëÿäèúè è÷êè. Àëìà ìîðñó.

ÌÎÐÒÈ´ÐÀ

[ùîëë.] Ýþäÿêëöëÿëè òîï. Ñàùèë

ìîðòèðàñû.

ÌÎÐÓÃ

èñ. áîò. Ýèëÿìåéâÿëè êîë-áèòêè âÿ

îíóí ÿòèðëè, øèðèí, àü âÿ éà ãûðìûçû ìåéâÿñè.

Îüóë-óøàã çîüàë, ôûíäûã, ìîðóã äÿðìÿéÿ ýå-

äÿðêÿí, Êÿðèì áàáà äà ñûðàäàí ãàëìàçäû.

À.Øàèã. Ìÿíÿ, ãûçûë ñþéöä ÷óáóüóíäàí ùþðöë-

ìöø ñÿáÿòäÿ; Ìîðóã ýÿòèðèí! Ð.Ðçà. // Ìî-

ðóãäàí ùàçûðëàíìûø. Ìîðóã ìöðÿááÿñè. Ìî-

ðóã øèðÿñè.

ÌÎÐÓÃÊÈÌÈËßÐ

úÿì, áîò. Ìîðóã âÿ

áÿçè áàøãà áèòêèëÿðèí äàõèë îëäóüó úèíñ.

ÌÎÐÓÃËÓÃ

èñ.  Ìîðóã áèòÿí éåð, ÷îõëó

ìîðóã êîëëàðû îëàí éåð.

Ì

ÓÐÇÅ

[èõòèðà÷ûñûíûí àäûíäàí]: Ìîðçå

àïàðàòû – Ìîðçå ÿëèôáàñû âàñèòÿñèëÿ ñèãíàëëàð

âåðìÿê ö÷öí ñàäÿ òåëåãðàô àïàðàòû. Ìîðçå

ÿëèôáàñû – ùÿðô âÿ ðÿãÿìëÿðè òåëåãðàì àïàðàòû

èëÿ âåðìÿê ö÷öí øÿðòè èøàðÿëÿð ñèñòåìè.

ÌÎÐÇÅ×È

èñ. êþùí. Ìîðçå àïàðàòûíäà èø-

ëÿéÿí òåëåãðàô÷û.

ÌÎÑÈ

èñ. Àôðèêàäà éàøàéàí õàëãëàðäàí áèðè-

íèí àäû. Ìîñèëÿðèí áèð ùèññÿñè ìöñÿëìàíäûð.

ÌÎÒÀË

èñ. 1. Ïåíäèð, øîð âÿ ñ. ñàõëàìàã

ö÷öí õöñóñè ñóðÿòäÿ ùàçûðëàíìûø ãîéóí âÿ éà

êå÷è äÿðèñè. Ìîòàëäàí øîð ÷ûõàðìàã. – Ìÿñ-

385

ÌÎÍÓÌÅÍÒÀËËÛÃ

ÌÎÒÀË

úèäèí àë÷àã ãàïûñûíäàí ùàìáàëëàð äàëûíäà

ìîòàë âÿ ãåéðè áàããàë øåéëÿðè ÷ûõàðäûðäûëàð.

×ÿìÿíçÿìèíëè. Ïàéûçãàáàüû [Ìóðàä áÿéèí]

åâèíäÿ ìîòàë ìîòàëà ñþéêÿíèðäè. Ãàíòÿìèð.

Ìîòàë ïàïàã – ãîéóí äÿðèñèíäÿí åâäÿ

òèêèëÿí èðè ïàïàã. [Ðÿèééÿòèí] èñòè-ñîéóãäàí

ñàõëàéàí ìîòàë ïàïàüû, ÿòÿéè áöçìÿëè àðõàëûüû

âàð èäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. ..Àðàáàíûí ÷àüëàðû àðà-

ñûíäàí ßëëÿçîüëóíóí ìîòàë ïàïàüû ãàðàëûðäû.

È.Ùöñåéíîâ. Ìîòàë ïåíäèðè – ìîòàëäà ñàõ-

ëàíûëàí ïåíäèð. Ñöôðÿäÿ ùÿð øåé âàðäû: úàìûø

ãàéìàüû, áå÷ÿ áàëû, èíÿê éàüû, öçëö ìîòàë ïåí-

äèðè, òÿíäèð ÷þðÿéè, ãÿíä, øÿêÿð. ß.Âÿëèéåâ.

Ìîòàë òóòìàã – ñàõëàìàã ö÷öí ïåíäèðè, øîðó

äóçëàéûá ìîòàëà äîëäóðìàã. [Ãóðáàíÿëè:] Áèð-

èêè ìîòàë òóòìóøäóì, îíó äà ñàòûá þçöìÿ éà-

ïûíúû àëìûøàì. Í.Âÿçèðîâ.

2. äàí. Èðè, øèøìàí, ïèéëè (ãàðûí ùàããûíäà).

ÌÎÒÀËÃÀÐÛÍ

ñèô. äàí. Èðè, øèøìàí ãàðíû

îëàí, ãàðíû ìîòàëà îõøàéàí. Ìîòàëãàðûí àäàì.

ÌÎÒÀËÏÀÏÀÃ(ËÛ)

1. ñèô. Ìîòàë ïàïàã ýå-

éèíìèø, áàøûíäà ìîòàë ïàïàã îëàí. Ìîòàëïà-

ïàãëû êÿíäëè áèð ñþç äåìÿéèá, âàãîí áèëåò-

÷èñèíèí ýþñòÿðäèéè ñêàìéàäà .. éåð òóòäó.

Ò.Ø.Ñèìóðã.  ..Ìîòàëïàïàã èêè êÿíä÷è ÷èéèí-

ëÿðèíäÿ õóðúóí, ýÿëèá ìÿíèì éàíûìäà äàéàí-

äûëàð. Ãàíòÿìèð. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Êîñòéóìëó,

ãàëñòóêëó, öçö òÿìèç ãûðõûëìûø àäàìëàðëà éà-

íàøû, ìîòàëïàïàãëûëàð, öçöíö òöê áàñìûø, ñà÷-

ñàããàëû áèð-áèðèíÿ ãàðûøìûøëàð äà âàðäû.

Ì.Èáðàùèìîâ.

2. èñ. 1920-úè èë àïðåë èíãèëàáûíäàí ÿââÿë

êÿíäëèéÿ âåðèëÿí òÿùãèðàìèç àä. [Íà÷àëíèê:]

Ìàùìóä áÿé, íÿ êþìÿê? Èýèäëÿðÿ áàõ! Áÿé-

ëÿðÿ ìîòàëïàïàã? Ñ.Ðöñòÿì.

ÌÎÒ

ÉË

èñ.  [èíý.] Àâòîòóðèñòëÿð ö÷öí ùÿð

úöð õèäìÿò ýþñòÿðÿí ìåùìàíõàíà.

ÌÎÒÈ´Â

[ôð. ìîòèô] Ìóñèãè âÿ éà áàøãà ñÿ-

íÿò ÿñÿðè ìþâçóñóíóí ÿñàñ öíñöðö. Ïîâåñòèí

ÿñàñ ìîòèâè. – Èíòèì ëèðèêà éåíÿ ãöââÿòëè âÿòÿí-

ïÿðâÿðëèê ìîòèâëÿðèëÿ ÷àðïàçëàøûð. Ì.Ùöñåéí.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿíèí èñòÿð æóðíàëèñòëèê, èñ-

òÿðñÿ ÿäÿáè-äðàìàòóðæè éàðàäûúûëûüûíûí ÿñàñ

ìîòèâëÿðè ýåðèëèéÿ, ìþâùóìàòà ãàðøû ìöáà-

ðèçÿäèð. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÎÒÌÎÒÓ

èñ. áîò. Òóðøàøèðèí ìåéâÿñè

îëàí êîë-áèòêè âÿ áó áèòêèíèí ìåéâÿñè.

ÌÎÒÎÄÐ

ÓÌ

[ëàò. ìîòîð âÿ éóí. äðîìîñ]

Ìîòîñèêëåò éàðûøû âÿ ñûíàüû ö÷öí éåð – ìåéäàí.

ÌÎÒ

ÓÐ

[ëàò. ìîòîð – ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðÿí]

Ùÿð ùàíñû åíåðæèíè ìåõàíèêè åíåðæèéÿ ÷åâèðÿí

ìàøûí; ìöùÿððèê. Òÿééàðÿ ìîòîðó. Ìîòîðà

éàü òþêìÿê. – [Ìóðàä] þìðöíöí áèð ãèñìèíè

Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ ìåõàíèêëèêëÿ êå÷èðäèéè ö÷öí

ìîòîð èøëÿòìÿéè áèëèðäè. Ñ.Ùöñåéí. Øîôåð ìà-

øûíû èøÿ ñàëàíäà ìîòîðóí ýóðóëòóñó òîï ýöë-

ëÿñè êèìè Ðöñòÿìèí áàøûíäà ïàðòëàäû. Ì.Èáðà-

ùèìîâ.

ÌÎÒÎÐ×Ó

èñ. Ìîòîð èøëÿäÿí, ìîòîðà áà-

õàí ôÿùëÿ. [Òàéàâóðàíû] áèð íÿôÿð ìîòîð÷ó

èäàðÿ åäèð. (Ãÿçåòëÿðäÿí).

ÌÎÒÎÐ×ÓËÓÃ

èñ. Ìîòîð÷ó èøè, ìîòîð÷ó

ñÿíÿòè. Ìîòîð÷óëóã êóðñó.

ÌÎÒÎÐÕÀÍÀ

èñ.  [ëàò. ìîòîð âÿ ôàðñ.

...õàíÿ] Ìîòîðëàðûí éåðëÿøäèðèëäèéè éåð, áèíà.

ßëè àíè îëàðàã äöøöíöð âÿ ìîòîðõàíàéà äîüðó

éîëëàíûð. Ì.Èáðàùèìîâ.  Îïåðàòîð îòàüûíûí

àøàüû ìÿðòÿáÿñè ìîòîðõàíà èäè. Ù.Ñåéèäáÿéëè.

ÌÎÒÎÐÈÑÒ

[ëàò.]  á à õ ìîòîð÷ó.

ÌÎÒÎÐÃÀÉÛÐÀÍ

ñèô. Ìîòîð èñòåùñàë åäÿí.

Ìîòîðãàéûðàí çàâîä.

ÌÎÒÎÐËÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ìîòîðëàøäûðûë-

ìàã”äàí ô.èñ.

ÌÎÒÎÐËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. Ìîòîðëàðëà

òÿúùèç åäèëìÿê, ìîòîð òÿòáèã îëóíìàã.

ÌÎÒÎÐËÀØÄÛÐÛËÌÛØ

ô.ñèô.  Ìîòîðëàðëà

òÿúùèç åäèëìèø. Ìîòîðëàøäûðûëìûø äèâèçèéà. Ìî-

òîðëàøäûðûëìûø àëàé.

ÌÎÒÎÐËÀØÄÛÐÌÀ

“Ìîòîðëàøäûðìàã”-

äàí ô.èñ.  Õàëã òÿñÿððöôàòûíäà ìöùÿððèêëÿðèí

ýåíèø ñóðÿòäÿ òÿòáèãè âÿ èñòèôàäÿ îëóíìàñû,

ùåéâàí ãöââÿñèíèí ìöùÿððèêëÿðëÿ – àâòîìî-

áèëëÿðëÿ, òðàêòîðëàðëà âÿ ñ. èëÿ ÿâÿç åäèëìÿñè.

ÌÎÒÎÐËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô. Ìîòîðëàðëà òÿúùèç

åòìÿê, ìîòîð òÿòáèã åòìÿê (á à õ ìîòîðëàø-

äûðìà).

ÌÎÒÎÐËÓ

ñèô. Ìîòîðó îëàí, ìîòîðëà èø-

ëÿéÿí, ìîòîðëà ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèëÿí. Ìîòîðëó

áàëûã÷û ýÿìèëÿðè. Ìîòîðëó âåëîñèïåä.

ÌÎÒÎÐ

ÓËËÅÐ

[èíý.] Äàùà êè÷èê ÷àðõëû

ìîòîñèêëåò íþâö.

ÌÎÒÎÐÑÓÇ

ñèô. Ìîòîðó îëìàéàí, ìîòîðëà

äåéèë, áàøãà âàñèòÿëÿðëÿ ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèëÿí.

Ìîòîðñóç ãàéûã.

ÌÎÒÎÑÈÊË, ÌÎÒÎÑÈÊËÅÒ

[ôð. ìîòî-

úéúëå] Äàõèëè éàíàúàã ìöùÿððèêè èëÿ ùÿðÿ-

êÿòÿ ýÿòèðèëÿí, âåëîñèïåäÿ îõøàéàí, ÿêñÿðÿí

éàíûíà ãîøóëàí àðàáàñû îëàí èêè÷àðõëû ìàøûí.

386

ÌÎÒÀËÃÀÐÛÍ

ÌÎÒÎÑÈÊË

×îõ ÷ÿêìÿäÿí ìîòîñèêë .. áÿðêäÿí ýóðóë-

äàéûá ñóñäó. Á.Áàéðàìîâ. Óçàãäàí ñöðÿòëÿ

ýÿëÿí áèð ìîòîñèêëåò áèðäÿí [ïàðòèçàíëàðûí]

ëàï éàõûíëûüûíäà äàéàíäû. Ñ.Âÿëèéåâ.

ÌÎÒÎÑÈÊËÅÒ×È

èñ.  Ìîòîñèêëåò ñöðÿí,

ìîòîñèêëåòäÿ ýåäÿí, ìîòîñèêëåò èäìàíû èëÿ

ìÿøüóë îëàí àäàì. Ìîòîñèêëåò÷èëÿðèí éàðûøû.

ÌÎÒÎÂ

ÓÇ

[ëàò. ìîòîð âÿ ðóñ. âîç] Äà-

õèëè éàíàúàã ìöùÿððèêè èëÿ ùÿðÿêÿò åäÿí êè÷èê

ëîêîìîòèâ. Ýåúÿëÿð ìàøûíëàðûí, ìîòîâîçëàðûí

ñÿñè; Óüóëäàéûð êþðïöëÿð öçÿðèíäÿ ñöáùÿäÿê.

ß.Úÿìèë.

ÌÎÒÎÉÖÐÖØ

èñ. Äÿðÿ-òÿïÿ éåðëÿðäÿ ìî-

òîñèêëåòëÿ ãà÷ûøìàäàí èáàðÿò èäìàí íþâö.

Ìîòîéöðöøäÿ ãàëèá ýÿëìÿê.

ÌÎÂÓËÄÀÌÀ

“Ìîâóëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÌÎÂÓËÄÀÌÀÃ

ô. Ìîâóëòó ñÿñè ÷ûõàðìàã

(ìàë-ãàðà ùàããûíäà). Èíÿê ìîâóëäàéûð.

ÌÎÂÓËÒÓ

èñ. Ìàë-ãàðàíûí ÷ûõàðäûüû ñÿñ.

Áóüàíûí ìîâóëòóñó.

ÌÎÉÂÀ

èñ. [ôèíúÿ] Óçóíñîâ áàëûã úèíñè.

ÌÎÇÀÈÊ

ñèô.  Ìîçàèêàäàí äöçÿëäèëìèø,

ìîçàèêàñû îëàí, ìîçàèêà èëÿ áÿçÿäèëìèø. Ìî-

çàèê øÿêèë. Ìîçàèê äþøÿìÿ.

ÌÎÇ

ÁÈÊÀ

[ôð. ìîñàèãóå] 1. Ñåìåíò âÿ éà

ìàñòèêà òÿáÿãÿñè öçÿðèíÿ éàïûøäûðûëìûø ÿëâàí

øöøÿ, ìÿðìÿð, ìèíà, äàø âÿ ñ. ïàð÷àëàðûíäàí

äöçÿëäèëìèø øÿêèë âÿ éà íàõûø. // òîï. Áåëÿ øÿ-

êèë âÿ éà íàõûø ö÷öí èøëÿäèëÿí øöøÿ, ìÿðìÿð,

ðÿíýëè äàø âÿ ñ. ïàð÷àëàðû.

2. Áåëÿ øÿêèë âÿ éà íàõûø äöçÿëòìÿ ñÿíÿòè.

Ìîçàèêà èëÿ ìÿøüóë îëìà.

ÌÎÇÀÈÊÀ×Û

èñ. Ìîçàèêà óñòàñû.

ÌÎÇÀËÀÍ

èñ. çîîë. Ñöðôÿëÿðè ùåéâàíëàðûí

áÿäÿíëÿðèíäÿ òöôåéëè êèìè éàøàéàí èêèãàíàäëû

úöúö, èðè ìèë÷ÿê.

◊ Ìîçàëàí òóòìóø äàíà êèìè – áèðäÿí,

äóðìàäàí, ñû÷ðàéàðàã. [Ùöììÿò:] ..Êöðÿ-

éèíäÿí òÿð ñöçöëÿíäÿ ìîçàëàí òóòìóø äàíà

êèìè ýþòöðöëÿðÿê ùàðäàí ýÿëèá, áèðáàø îðà!

Á.Áàéðàìîâ.

ÌÞÚÖÇ

á à õ ìþúöçÿ. Ìþúöçè-ëÿëè-ëÿáèí

ùÿçðÿòè Èñà íÿ áèëèð; Íàçè-ÿíäàìûíû Øèðèíö

Çöëåéõà íÿ áèëèð. Ã.Çàêèð. Ìþúöçëÿð éàðàäûð

àëíûìäàêû ãàí-òÿðèì; Äöíéàíûí ùÿð éåðèíäÿ

ñþéëÿíìÿêäÿ ùöíÿðèì. ß.Úàâàä.

ÌÞÚÖÇß

èñ.  [ÿð. ìþúèçÿ] 1. Äèíè õóðà-

ôàòà âÿ ìèôèê òÿñÿââöðëÿðÿ ýþðÿ, õàðèãöëàäÿ,

ôþâãÿëòÿáèè ãöââÿëÿðèí òÿñèðè èëÿ áàø âåðÿí

ùàäèñÿ. [Áÿé:] Àâàì êÿíäëèíèí è÷èíÿ ìþúöçÿ

õÿáÿðè éàéûëñà, ÿêèíè áóðàõàðàã ãîïóá ýÿëÿ-

úÿê.. ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Ìÿøÿäè ßùìÿä] úà-

âàíëûãäà Õîðàñàí çèéàðÿòèíÿ ýåäÿðêÿí îðàäà

åøèòäèéè áèð ìþúöçÿäÿí áÿùñ åäÿðäè. Ñ.Ùöñåéí.

2. Ãåéðè-àäèëèéè èëÿ ùåéðÿò äîüóðàí, ãåéðè-

àäè áèð øåé. Áó, àäàìà ëàï ìþúöçÿ êèìè ýÿëèð.

– [Ñÿáà õàíûìûí] çàùèðè ýþçÿëëèéè òÿáèÿòèí ìþ-

úöçÿëÿðèíäÿí èäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  ..ßìÿéèí

ìþúöçÿëÿð éàðàòìàüà ãàäèð îëäóüóíà èíàíàí,

òàëåéèí àüàñû îëàí èíñàíëàðûí èíàìû âàðäûð.

Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÞÚÖÇßËÈ

ñèô. Ìþúöçÿëÿð éàðàäàí, õàðè-

ãöëàäÿ, åúàçêàð. [Íÿñèð Ìóðàäÿëèéÿ:] Éåíè

íÿñëèí áó ìþúöçÿëè èøèíÿ íåúÿ áàõûðñàí?

Á.Áàéðàìîâ.

ÌÞÙÊßÌ

ñèô. [ÿð.] 1. Äàâàìëû, áÿðê. Ìþù-

êÿì ñÿää. Ìþùêÿì äèâàð. Ìþùêÿì èï. Ìþù-

êÿì òàõòà. // Çÿðô ìÿíàñûíäà. Áÿðê-áÿðê, êèï.

Èïëÿðè ìþùêÿì áàüëàìàã.

2. Ñàüëàì, äàâàìëû, äþçöìëö, ãöââÿòëè.

..Ãàðàø ìþùêÿì âÿ ñàüëàì èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

// Çÿðô ìÿíàñûíäà. Áöòöí ýöúö èëÿ, áàúàðäûüû

ãÿäÿð; áÿðê. Ìþùêÿì èëèøäèðìÿê. – Áàòàëéîí

êîìèññàðû .. äþéöø÷öíöí ÿëèíè ìþùêÿì ñûõûá

îíó àçàä åòäè. ß.Âÿëèéåâ. [Ãûç] éàñòûüûíûí àë-

òûíäà ýèçëÿòäèéè áàëòàíû ÿëèíäÿ ìþùêÿì ñûõà-

ðàã éåðèíäÿí ñû÷ðàäû. Ù.Ñåéèäáÿéëè.

3. Ñÿáàòëû, ìÿòèí, äþíìÿç, éåíèëìÿç.

[Åë÷èí:] Íÿ áîðàí, íÿ ãàð, íÿ äÿ øàõòà [íåôò÷è-

ëÿðèí] ìþùêÿì èðàäÿñèíè ãûðà áèëìÿç. Ç.Õÿëèë.

// Ìÿòàíÿòëè, èðàäÿëè. Ìþùêÿì àäàì. – ..Àüûëëû,

ãîíóð ýþçëÿðè îíóí ìþùêÿì õàñèééÿòëè îëäó-

üóíó ýþñòÿðèðäè. Ñ.Âÿëèéåâ. Ùÿð øåéäÿ ìþù-

êÿì, ñþçöíöí öñòöíäÿ äóðàí, èíàäúûë, àìàí-

ñûç îëàí Áàõûø áÿéèí áèð çÿèô òÿðÿôè âàðäû.

ß.Àáàñîâ. 

Ìþùêÿì äàéàíìàã – ñÿáàò

ýþñòÿðìÿê, èíàä ýþñòÿðìÿê, áÿðê äàéàíìàã.

[ßìðóëëà:]  Áàøûíûçà

äþíöì, ìþùêÿì

äàéàíûí, éîõñà áöòöí øÿùÿðäÿ áèàáûð îëàðûã.

Ú.Úàááàðëû. Åë÷èí ñþçöíöí öñòöíäÿ ìþùêÿì

äàéàíäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Ñÿäàãÿòëè, åòè-

áàðëû, ñàäèã. Èíäè èñÿ áóðàëàðäà [Ìàëèêèí] Ñîíà

êèìè ÷îõëó ñàäèã âÿ ìþùêÿì äîñòëàðû âàðäûð.

Ì.Èáðàùèìîâ.

4. Ñàðñûëìàç, àëûíìàç, éåíèëìÿç. Ìþùêÿì

ãàëà. Ìþùêÿì éåðäÿ ìÿñêÿí ñàëìàã.

5. Ýöúëö, øèääÿòëè, áÿðê. Ìþùêÿì ãàð éàüûð.

Ìþùêÿì ñîéóãäóð. // Çÿðô ìÿíàñûíäà. ×îõ,

387

ÌÎÒÎÑÈÊËÅÒ×È

ÌÞÙÊßÌ

îëäóãúà, ùÿäñèç, ùÿääèíäÿí àðòûã. Ìþùêÿì

àúìûøàì. // Öìóìèééÿòëÿ, áèð øåéèí øèääÿ-

òèíè, äÿðÿúÿñèíè áèëäèðèð. Ìþùêÿì òàïøûðìàã.

Ìþùêÿì õÿñòÿëÿíìÿê. // Äîéóíúà, êèôàéÿò

ãÿäÿð. Éîõ, éîõ, ëàçûì äåéèë. Ëàï ìþùêÿì

éåäèì, – äåéÿ ßëéàðîâ áîøãàáûí ãûðàüûíäàí

éàïûøûá áóðàõìàäû. Ì.Ùöñåéí. Éàñ éåðèíäÿ

ãàðíûíû ìþùêÿì äîéóðàí Ùöììÿòëÿ Ãàðàêèøè

þç ùÿéÿòëÿðèíÿ äîüðó ýåäèðäèëÿð. Á.Áàéðàìîâ.

6. çÿðô ßìÿëëè-áàøëû, ÿñàñëû, ëàéèãëè, ëàçûìè.

[Êÿíäëè:] Ãÿðÿç, áèð ãÿäÿð éàñ ñàõëàäûãäàí

ñîíðà, êè÷èê îüëóíà ìþùêÿì áèð òîé åëÿäè.

(Íàüûë). Ãÿáóë îëóíäó êè, èíøààò èíñòèòóòóíäà

ðÿùáÿð èø÷èëÿðÿ ìþùêÿì ÿë ýÿçäèðèëñèí. Ìèð

Úÿëàë.

ìþùêÿì-ìþùêÿì çÿðô  Áöòöí ýöúö èëÿ,

âàð ãöââÿñè èëÿ, ìþùêÿì, áÿðê-áÿðê. Ìþù-

êÿì-ìþùêÿì òóòìàã. – Ùÿáèá èñÿ êþðïÿ ãûçû

ìþùêÿì-ìþùêÿì áàüðûíà áàñûá äàíûøûãëàðà

úèääè ãóëàã àñûðäû. ß.Âÿëèéåâ. [Ðöñòÿì:] Ìÿí

èíàíûðàì, ãîé óøàã äà, áþéöê äÿ áó èøäÿí

ìþùêÿì-ìþùêÿì éàïûøñûí. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÞÙÊßÌÚß

çÿðô  Ìþùêÿì ñóðÿòäÿ,

ìþùêÿì-ìþùêÿì, ÷îõ áÿðê. Ìþùêÿìúÿ èëèø-

äèðìÿê. – Áàëàõàíûì éóìðóüóíó äöéöíëÿéèá

èðÿëèéÿ úóìäó âÿ äöç Äàäàøûí áóðíóíóí ãà-

áàüûíäà ìþùêÿìúÿ ñèëêÿëÿäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

// Ñèô. ìÿíàñûíäà. Ìþùêÿì, áÿðê, äàâàìëû.

Ìþùêÿìúÿ áèð èï.

ÌÞÙÊßÌËßÍÄÈÐÈËÌß

“Ìþùêÿìëÿí-

äèðèëìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßÍÄÈÐÈËÌßÊ

ìÿúù.  Ìþù-

êÿì ùàëà ýÿòèðèëìÿê, ìþùêÿì åäèëìÿê, áÿð-

êèäèëìÿê.

ÌÞÙÊßÌËßÍÄÈÐÌß

“Ìþùêÿìëÿíäèð-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßÍÄÈÐÌßÊ

á à õ ìþùêÿì-

ëÿòìÿê. Ìöÿëëèì äîñòëóüó ìþùêÿìëÿíäèðìÿê

ö÷öí áèð ýöí Ãà÷àéûí áöòöí àèëÿñèíè ãîíàã

÷àüûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÌÞÙÊßÌËßÍÌß

“Ìþùêÿìëÿíìÿê”-

äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßÍÌßÊ

ô.  1. Ìþùêÿì ùàëà

ýÿëìÿê, ìþùêÿì îëìàã, ìþùêÿìëÿøìÿê.

// Áÿðêèìÿê, ñÿðòëÿøìÿê. Ñöìöéö ìþùêÿì-

ëÿíìÿê.

2.  ìÿú. Úèñìÿí âÿ ðóùÿí ñàüëàìëàøìàã,

ãöââÿòëÿíìÿê, áÿðêèìÿê, ìþùêÿìëÿøìÿê.

Èäìàí íÿòèúÿñèíäÿ áÿäÿí ìþùêÿìëÿíèð.

3. ìÿú. Ãöââÿòëÿíìÿê, ýöúëÿíìÿê. Òÿø-

êèëàò ýöíö-ýöíäÿí ìþùêÿìëÿíèð.

ÌÞÙÊßÌËßØÄÈÐÌß

“Ìþùêÿìëÿøäèð-

ìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßØÄÈÐÌßÊ

ô. Äàùà ìþùêÿì

åòìÿê; ìþùêÿìëÿíäèðìÿê.

ÌÞÙÊßÌËßØÌß

“Ìþùêÿìëÿøìÿê”äÿí

ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßØÌßÊ

ô. Äàùà äà ìþùêÿì

îëìàã; ìþùêÿìëÿíìÿê. ßìÿê èíòèçàìû ìþù-

êÿìëÿøèð.

ÌÞÙÊßÌËßÒÌß

“Ìþùêÿìëÿòìÿê”äÿí

ô.èñ.

ÌÞÙÊßÌËßÒÌßÊ

ô. 1. Ìþùêÿì åòìÿê,

äàâàìëû ùàëà ñàëìàã; áÿðêèòìÿê. Äöéöíö

ìþùêÿìëÿòìÿê. Âèíòè áóðóá ìþùêÿìëÿòìÿê.

– [Êàìðàí:] Ãûðûëàí çÿíúèðëÿðè áèð äÿ ìþù-

êÿìëÿòìÿê îëìàç. Ù.Íÿçÿðëè.

2. Ìöäàôèÿ ãöââÿñèíè àðòûðìàã; àëûíìàç,

êå÷èëìÿç, ìþùêÿì ùàëà ýÿòèðìÿê; áÿðêèò-

ìÿê.  Ìöäàôèÿíè ìþùêÿìëÿòìÿê. Ñÿíýÿðëÿðè

ìþùêÿìëÿòìÿê.

3. ìÿú. Úèñìÿí âÿ ðóùÿí áÿðêèòìÿê, ñàü-

ëàìëàøäûðìàã, ãöââÿòëÿíäèðìÿê. Âàõòûíäà éå-

ìÿê âÿ èñòèðàùÿò åòìÿê áÿäÿíè ìþùêÿìëÿäÿí

øÿðòëÿðäÿí áèðèäèð.

4. ìÿú.  Ìþùêÿì åòìÿê, ñàðñûëìàç ùàëà

ýÿòèðìÿê; úèääèëÿøäèðìÿê. Èíòèçàìû ìþùêÿì-

ëÿòìÿê. – [Ðöñòÿì êèøè] áðèãàäà âÿ ìàíãà-

ëàðû ìþùêÿìëÿòäè, ó÷îò èøëÿðèíè ãàéäàéà ñàëäû.

Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÞÙÊßÌËÈÊ

èñ. 1. Ìþùêÿì øåéèí ùàëû;

áÿðêëèê, äàâàìëûëûã. Ìàòåðèàëûí ìþùêÿìëèéè.

2. Ìþùêÿì îëìà; äþçöìëöëöê, ñÿáàòëûëûã,

ìÿòèíëèê, èðàäÿëèëèê. Ìÿäÿíäÿ èøëÿéÿí àäàì-

ëàðäàí èëê íþâáÿäÿ ìþùêÿìëèê òÿëÿá îëóíóð.

Ì.Ùöñåéí.

3. Éåíèëìÿçëèê, àëûíìàçëûã, ñàðñûëìàçëûã.

Ãàëàíûí ìþùêÿìëèéè. Àðõàíûí ìþùêÿìëèéè.

4. Ñàüëàìëûã, ãöââÿòëèëèê, äàâàìëûëûã. Áÿ-

äÿíèí ìþùêÿìëèéè.

ÌÞÙËßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Âàõò âåðìÿ; áèð èøèí

ýþðöëìÿñè, éàõóä âÿä îëóíàí áèð øåéèí éåðèíÿ

éåòèðèëìÿñè ö÷öí âåðèëÿí âàõò, ìöääÿò; èúà-

çÿëè âàõò. [Ìàùìóä áÿé:] ßøè, ìþùëÿò íÿäèð,

èø èøäÿí êå÷èá; Ñÿëèì áÿé êèøèäèð, ìþùêÿì àíä

è÷èá. Ñ.Ðöñòÿì. // Öìóìèééÿòëÿ, áèð èøè ýþð-

ìÿê ö÷öí òÿëÿá îëóíàí âàõò, ìöääÿò. Ýÿðÿê

[ïàñïîðò] ÷ûõàðäàì, áó äà áèð-èêè ùÿôòÿ ìþùëÿò

388

ÌÞÙÊßÌÚß

ÌÞÙËßÒ

èñòÿéèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Âÿçèð:] ßìèð ñàü îë-

ñóí, ñÿí Çåéääÿí ãûðõ ýöí ìþùëÿò èñòÿ, áÿëêÿ

áó ãûðõ ýöíöí ÿðçèíäÿ áèð ÿëàú òàïàã! Ö.Ùàúû-

áÿéîâ. 

Ìþùëÿò àëìàã – áèð èøè éåðèíÿ éå-

òèðìÿê ö÷öí âàõò àëìàã. [Ñàðà áèáè:] Ìÿí äÿ

îí áåø ýöí ìþùëÿò àëûá ýÿëìèøÿì. Ãàíòÿìèð.

Ìþùëÿò âåðìÿê – 1) áèð èøèí ìöÿééÿí ìöä-

äÿòäÿ éåðèíÿ éåòèðèëìÿñè ö÷öí âàõò âåðìÿê;

2) ôöðñÿò âåðìÿê, âàõò âåðìÿê, èìêàí âåð-

ìÿê.  Ýþç éóìóá àëÿìäÿí, èñòÿðäèì à÷àì

ðöõñàðèíÿ; Úàíûì àëäûí, ýþç éóìóá à÷ûíúà

ìþùëÿò âåðìÿäèí. Ôöçóëè. [ßáäöððÿùìàí áÿé:]

Àðâàä, ñÿí àòàíûí ýîðó, èêèúÿ äÿãèãÿ ìÿíÿ

ìþùëÿò âåð, ýåäÿúÿéÿì. Í.Âÿçèðîâ. [Ùàúû

Ñàëåù:] Ñÿíèí áåø ìèí ìàíàòûíû ùàçûð åòìè-

øÿì, àíúàã àëòû éöçöíÿ áèð ùÿôòÿ ìþùëÿò âåð.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

2. ðÿñ. Áèð èøè ìöÿééÿí âàõòà ãÿäÿð òÿõèð

åòìÿ.  Îðäóéà ÷àüûðûøäàí ìþùëÿò ùàããûíäà

ÿìð.

ÌÞÙÍßÒ

èñ.  [ÿð.] 1. Çÿùìÿò, ÿçèééÿò,

ãàéüû, àüûðëûã, äÿðäè-ñÿð. Ìþùíÿòè àðòìàã.

– Áþéöêõàíûì:]  Ãóëàìõàí,  áóíäàí ñîíðà

áåëèíè áÿðê áàüëà! Èíäè èêè åâèí ìþùíÿòè äöøäö

ñÿíèí áåëèíÿ. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. 

Ìþùíÿò ÷ÿê-

ìÿê – ÿçèééÿò ÷ÿêìÿê, çÿùìÿò è÷èíäÿ îëìàã;

äÿðäè-ñÿð ÷ÿêìÿê.

2. Äÿðä, ãÿì, ãöññÿ, êÿäÿð. Àúëûã áèð èë ýå-

äÿð, ìþùíÿò ìèí èë. (Àòà. ñþçö). Ýÿð÷è, åé äèë,

éàð ö÷öí öç âåðäè éöç ìþùíÿò ñàíà. Ôöçóëè.

Äöøìöøÿì äÿðäèíÿ, ÷îõ ìþùíÿòö ãàéüó ÷ÿêè-

ðÿì; Äåéÿ áèëìÿì ñÿíÿ, àììà åëÿ ýèçëè ÷ÿêè-

ðÿì. Ì.Ï.Âàãèô. ßôñóñ, íÿ øàäëûã, íÿ ãÿì âÿ

ìþùíÿò; À÷ìàç î ýþçëÿðè äöáàðÿ ùå÷ âàõò.

À.Ñÿùùÿò. Äåäèì þç-þçöìÿ: – Ùå÷ êÿñ äöí-

éàäà; Ýþðìÿñèí öçöíö ìþùíÿòèí, ãÿìèí.

Ù.Àðèô. 

Ìþùíÿòÿ ñàëìàã – ãÿìÿ-ãöñ-

ñÿéÿ, êÿäÿðÿ äö÷àð åòìÿê. Çÿìàíÿ ñàëäû ÿúÿá

ìþùíÿòö ìÿëàëÿ ìÿíè. Õ.Íàòÿâàí. [Àôÿò:]

Áàø ùÿðÿìëèê ìÿíè ñàëäû ìþùíÿòÿ; Ùÿñðÿòÿì

àòÿøèí áèð ìÿùÿááÿòÿ. Ì.Ðàùèì. // Ìöñèáÿò,

áÿëà, àôÿò. Ìÿí àøûã ìÿíÿ ñàðû; Áàõýèëÿí ìÿíÿ

ñàðû; Ùÿð éåðäÿ ìþùíÿò îëñà; Öç âåðÿð ìÿíÿ

ñàðû. (Áàéàòû). Ðþâøÿí åòìÿç, éöç ìèí ýöíÿø

áÿðã åäÿ; Áó ìþùíÿòÿ ãàðÿëÿíìèø êþíëöìö.

Ì.Â.Âèäàäè.  Þëêÿëÿð ôÿòù åäÿí áþéöê ãåé-

ñÿð; ×îõóíó ãóðòàðûá î ìþùíÿòäÿí. À.Øàèã.

ÌÞÙÍßÒÊÅØ

ñèô.  âÿ èñ.  [ÿð. ìþùíÿò âÿ

ôàðñ. ...êåø] Ìþùíÿò ÷ÿêÿí; ìþùíÿòëè, ãàéüûëû,

ãÿìëè, êÿäÿðëè. Ôÿðùàäà, Øèðèíÿ, éöç ìþùíÿò-

êåøÿ; Áåùèøòÿ, ãûëìàíà âåðìÿðÿì ñÿíè. Àøûã

ßëè.

ÌÞÙÍßÒËÈ

ñèô. Äÿðäè-êÿäÿðè îëàí; ãÿìëè,

ãöññÿëè, êÿäÿðëè, ÿçèééÿòëÿ äîëó. Ìþùíÿòëè

àäàì. Ìþùíÿòëè ýöíëÿð. – Áó ìþùíÿòëè àíà

Úÿìèëèí öçöíäÿí þïöá ýåòäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.

Ñÿùÿð êèìè à÷ûëûð; Ìþùíÿòëè öçëÿð èíäè. Ð.Ðçà.

ÌÞÙÐß

èñ. ìÿù. Ýèë ïàë÷ûãäàí òèêèëìèø äè-

âàð, ùàñàð. Îíëàð áàü÷àíûí è÷è èëÿ þòöá, ìþù-

ðÿäÿí àøûá âàüçàëà êå÷äèëÿð. Ìèð Úÿëàë.

ÌÞÙÐßËÈ

ñèô. ìÿù. Ìþùðÿäÿí òèêèëìèø.

Î, ìþùðÿëè åâèíÿ ýÿëèð. Òóòóíó ÿëè ãîéíóíäà

ýþðöð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÞÙÒÀÚ

ñèô. 1. Áèð øåéÿ åùòèéàúû îëàí, áèð

øåéÿ ùàúÿòè îëóá îíó àðàäàí ãàëäûðà áèëìÿ-

éÿí. Ìþùòàú àäàì. – Äåäèì: – Éîë ýÿëìèøÿì,

þçöì äÿ àúàì; Äîüðóñó, áèð ïàð÷à éåìÿ

ìþùòàúàì. Ñ.Âóðüóí. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Êþ-

ìÿéÿ, ìàääè éàðäûìà åùòèéàúû îëàí àäàì;

éîõñóë, êàñûá, ôàüûð. ..Áèç ìþùòàúëàðû äà ýþ-

ðöðöê, ñèçè äÿ. Ìèð Úÿëàë.

2. Õÿáÿð øÿêèë÷èñè èëÿ: ìþùòàúäûð – åùòè-

éàúû âàð, ...åùòèéàú ùèññ åäèð. Î, éàõøû áèð

ìöÿëëèìÿ ìþùòàúäûð. – Èíñàí þìðöíöí èáòè-

äàñûíäàí èíòÿùàñûíà ãÿäÿð ìþùòàúäûð òÿùñèëè-

öëóìà. “ßêèí÷è”.

◊ Ìþùòàú ãàëìàã –  á à õ ìþùòàú îëìàã.

Ìþùòàú ãûëìàã –  á à õ ìþùòàú åòìÿê. ×îõ-

ëàðûí ãûëûáñàí ÷þðÿéÿ ìþùòàú. Ã.Çàêèð. Ìþù-

òàú ãîéìàã –  á à õ ìþùòàú åòìÿê. [Êàçûì:]

ßí áþéöê èýèäëèê êöëôÿòè äîñòà-äöøìÿíÿ ìþù-

òàú ãîéìàìàã èìèø. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ìþùòàú

åòìÿê – 1) åùòèéàú è÷èíäÿ ñàõëàìàã, åùòèéàúëû

åòìÿê; 2) àñûëû åòìÿê, òàáå åòìÿê. Ñàëìà ýÿë

äÿðäÿ ìÿíè; Éàð, ýþðñÿí áèð äÿ ìÿíè; Íàìÿðäÿ

ìþùòàú åòìÿ; Êÿñ ãóðáàí ìÿðäÿ ìÿíè. (Áà-

éàòû). Åòìÿñèí Òàíðû ñÿíè êàôÿðÿ, éàðÿá, ìþù-

òàú! Ñ.ß.Øèðâàíè. Ìþùòàú îëìàã – 1) åùòèéàú

è÷ÿðèñèíäÿ îëìàã, ñûõûíòû ÷ÿêìÿê; 2) ùÿð ùàíñû

áèð øåé, õöñóñÿí äîëàíàúàã úÿùÿòäÿí àñûëû îë-

ìàã, òàáå îëìàã. [Êÿáëÿ Úàùàíýèð:] Àë áó

ñààòû, âåðèí, ãûôûëû à÷ñûí, íàìÿðäÿ ìþùòàú îë-

ìàãäàíñà áó éàõøûäûð. Ñ.Ðÿùìàí. Èíàìëà

óúàëòäûã àíàìûç éåðè; Áèç ìþùòàú îëìàäûã

äîñòà, äöøìÿíÿ. Á.Âàùàáçàäÿ.

ÌÞÙÒÀÚËÛÃ

èñ. Ìþùòàú îëìà, åùòèéàúëû

îëìà.

389

ÌÞÙÍßÒ

ÌÞÙÒÀÚËÛÃ

ÌÞÙÒßÊÈÐ

èñ. [ÿð.] Âàðëàíìàã ìÿãñÿ-

äèëÿ éåéèíòè âÿ ñ. çÿðóðè øåéëÿðè óúóç ãèéìÿòÿ

àëûá ñàõëàéàí âÿ ñîíðàäàí áàùà ãèéìÿòÿ ñàòàí

àëâåð÷è; åùòèêàðëà ìÿøüóë îëàí àäàì. Êÿíäëè-

ëÿð, çÿëè êèìè ãàíëàðûíû ñîðàí ìþùòÿêèðëÿðäÿí,

ñÿëÿì÷èëÿðäÿí àçàä îëäóëàð. – Òÿáðèç øÿùÿðè

áþéöê òàõûë ìþùòÿêèðëÿðèíèí ÿëè èëÿ éàðàäûëàí

ñöíè àúëûã äþâðö êå÷èðèðäè. Ï.Ìàêóëó.

ÌÞÙÒßÊÈÐËÈÊ

èñ. Ìþùòÿêèðèí èøè, ïåøÿñè,

ìÿøüÿëÿñè; åùòèêàð. Ìþùòÿêèðëèê åòìÿê.

ÌÞÙÒßÐßÌ

ñèô.  [ÿð.] Ùþðìÿòëè, ÿçèç,

åùòèðàìà ëàéèã. ..Ãàðà úàìààòûìûçûí ýþçöíÿ

òîðïàã ñÿïÿíëÿðè äÿ òàïøûðûðûã ìþùòÿðÿì îõó-

úóëàðûìûçà. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ùàúû Ðöñ-

òÿì Òÿçÿøÿùÿðäÿ ìþòÿáÿð âÿ ìþùòÿðÿì áèð

òàúèð èäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÞÙÒßÐßÌËÈÊ

èñ. Ùþðìÿòëèëèê, åùòèðàì-

ëûëûã, ÿçèçëèê, ìþòÿáÿðëèê.

ÌÞÙÒßØßÌ

ñèô.  [ÿð.] Þç ÿçÿìÿòè, áþ-

éöêëöéö, ùÿøÿìÿòè èëÿ èíñàíû âàëåù åäÿí; ÿçÿ-

ìÿòëè, åùòèøàìëû. Ìþùòÿøÿì àáèäÿ. Ìþùòÿøÿì

ñàðàé. – Êàèíàò íÿ ìþùòÿøÿì, òÿáèÿò íÿ ýþçÿë,

ùÿéàò íÿ äàäëû, èíñàí íÿ áÿõòèéàðäûð! Ì.Ðçà-

ãóëóçàäÿ.

ÌÞÙÒßØßÌËÈÊ

èñ. ßçÿìÿòëèëèê, íÿùÿíý-

ëèê, åùòèøàìëûëûã. Áèíàíûí ìþùòÿøÿìëèéè.

ÌÞÙÖÐ

èñ. [ôàðñ.] 1. Öçÿðèíäÿ áèð èäàðÿ-

íèí, òÿøêèëàòûí âÿ éà øÿõñèí àäû ùÿêê îëóíìóø

ìåòàë, ðåçèí âÿ ñ.-äÿí äàìüà (áèð øåéè òÿñäèã

åòìÿê ö÷öí ñÿíÿä, ñóðüóú âÿ ñ. öçÿðèíÿ áà-

ñûëûð). Èäàðÿíèí ìþùðö. – Éàçûëû ìÿêòóáà 20

íÿôÿð èìçà àòûá ìþùðöíö áàñäû. Ì.Ñ.Îðäó-

áàäè. [Ñîíà:] Øÿùÿð êîìàíäàíëûüûíûí ìþùðö

áàñûëìûø êàüûçëàðäûð. Ù.Íÿçÿðëè. // Ùÿìèí

àëÿòèí (äàìüàíûí) êàüûç âÿ ñ. öçÿðèíäÿêè èçè,

ñóðÿòè, øÿêëè. Àðàéûøûí ìþùðö àéäûí äåéèë.

– ..Ýàù ïàêåòÿ áàõûð, ýàù ìàðêàëàðû, ïî÷òóí

ìþùðöíö ýþçäÿí êå÷èðèðäè. ß.Ñàäûã. // Ùþêì-

äàð íèøàíû, äàìüàñû. [Íöøàáÿ:] Áó Êÿéàí

áàéðàüû, áó äà áèð òóüðà; Êåéãóáàä ìþùðö

äÿ âóðóëìóø áóðà. À.Øàèã.

2. äàí. Ìöñÿëìàíëàðûí ìöãÿääÿñ ñàéäûã-

ëàðû Ìÿêêÿ, Êÿðáÿëà, Ìÿøùÿä êèìè éåðëÿðèí

òîðïàüûíäàí äöçÿëäèëÿí âÿ øèÿëÿðèí íàìàç çà-

ìàíû ñÿúäÿéÿ ýåäÿðêÿí àëûíëàðûíû ñþéêÿäèê-

ëÿðè ãóðó ýèë ïàð÷àñû. [Ýöëäÿñòÿ:] Èñòÿéèðñÿí ..

àõøàìäàí ñöáùÿäÿê áàøûíû ìþùðÿ äþé, îí-

äàí áèð øåé ÷ûõìàéàúàã. Í.Âÿçèðîâ. [Ðçà:]

Àòàì àëíûíû ìþùðÿ ãîéóá àüëàéûð, àüëàéûðäû.

Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÞÙÖÐËßÌß

“Ìþùöðëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÖÐËßÌßÊ

ô.  1. Ùÿð ùàíñû ñÿíÿäè

òÿñäèã åòìÿê ö÷öí îíà ìþùöð áàñìàã, ìþùöð

âóðìàã. Àðàéûøû ìþùöðëÿìÿê. Âÿêàëÿòíàìÿíè

ìþùöðëÿìÿê. Äèïëîìó ìþùöðëÿìÿê.

2. Áèð øåéèí ìöÿééÿí âàõò áàüëû ãàëìàñû

ö÷öí àüçûíà ìþùöð âóðìàã, ìþùöð áàñìàã.

Ãàïûíû ìþùöðëÿìÿê. Çÿðôè ìþùöðëÿìÿê.

– Ìöôÿòòèø úèáèíäÿí êÿíäèð ÷ûõàðûá, øêàôûí ùàë-

ãàëàðûíäàí êå÷èðäè, ñóðüóú éàíäûðûá òóòäó âÿ

ìþùöðëÿéèá ãóðòàðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÞÙÖÐËßÍÌß

“Ìþùöðëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÖÐËßÍÌßÊ

ìÿúù. 1. Ìþùöð áàñûë-

ìàã, ìþùöð âóðóëìàã. Àòòåñòàò ìþùöðëÿíäè.

Ïðîòîêîë ìþùöðëÿíäè. – Ö÷ êàüûç éàçäûëàð,

ìþùöðëÿíäè. Ãàíòÿìèð.

2. Áèð øåéèí ìöÿééÿí âàõò áàüëû ãàëìàüû

ö÷öí àüçûíà ìþùöð âóðóëìàã, ìþùöð áàñûë-

ìàã. [Äàøäÿìèð:] Èêèíúè òÿêëèô áóäóð êè, àí-

áàðûí ãàïûñûíà ãûôûë âóðóëóá ìþùöðëÿíñèí!..

Á.Áàéðàìîâ.

ÌÞÙÖÐËßÍÌÈØ

ô.ñèô.  Ìþùöð âóðóëìóø,

ìþùöð áàñûëìûø; ìþùöðëö. Ãóáåðíàòîð ÿëèíè

óçàäûá, äþðä òÿðÿôè ñóðüóúëà ìþùöðëÿíìèø áèð

ïàêåò ÷ûõàðòäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Òåç à÷äûëàð î

ãóòóíóí; Ìþùöðëÿíìèø ãàïàüûíû. Ì.Äèëáàçè.

ÌÞÙÖÐËßÒÌß

“Ìþùöðëÿòìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÙÖÐËßÒÌßÊ

èúá. 1. Ùÿð ùàíñû ñÿíÿäè

òÿñäèã åòäèðìÿê ö÷öí îíà ìþùöð áàñäûðìàã,

ìþùöð âóðäóðìàã. ×ûõàðûøû ìþùöðëÿòìÿê.

Åòèáàðíàìÿíè ìþùöðëÿòìÿê.

2. Áèð øåéèí ìöÿééÿí âàõò áàüëû ãàëìàñû

ö÷öí àüçûíà ìþùöð âóðäóðìàã, ìþùöð áàñ-

äûðìàã. Êàññàíû ìþùöðëÿòìÿê. – [Ñÿòòàð õàí]

Òÿáðèçäÿ éöçëÿðëÿ òàúèðèí ùöúðÿñèíè âÿ àíáà-

ðûíû ìþùöðëÿòäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÌÞÙÖÐËÖ

ñèô. 1. Öçÿðèíäÿ ìþùöð îëàí,

ìþùöð âóðóëìóø, ìþùöðëÿíìèø, ìþùöðëÿ òÿñ-

äèã åäèëìèø, ìþùðö îëàí. [Ùÿñÿí ïàøà] ùàìû

ÿùâàëàòäàí ùàëè îëàíäàí ñîíðà ÷ûõàðäûá õîò-

êàðûí ìþùöðëö íàìÿñèíè [ìÿúëèñ ÿùëèíÿ]

îõóäó. “Êîðîüëó”. ..Ãîúà þç ñîíáåøèéè ßëè-

ñàíûí ÿñýÿð ýåéèìëè øÿêëèíè, .. àéäûí ìþùöðëö

ôÿðìàíû íÿçÿðäÿí êå÷èðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

2. Ìöÿééÿí âàõò áàüëû ãàëìàñû ö÷öí ìþùöð

(ñóðüóú) âóðóëìóø. Ìþùöðëö êàññà. – Ýöíäÿ

Ïåòåðáóðãäàí Ýîðóñà ìþùöðëö ïàêåò ýÿëèðäè.

Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÞÌÈÍ

ñèô. âÿ èñ. Èíàíäûüû äèíèí (ÿñàñÿí

èñëàì äèíèíèí) åùêàìëàðûíà úèääè ñóðÿòäÿ ÿìÿë

390

ÌÞÙÒßÊÈÐ

ÌÞÌÈÍ

åäÿí àäàì; äèíäàð, äèí÷è. Áàøìàã÷û óñòà Àüà-

áàëà .. ñàëåù, ñàëèì, ìþìèí, Àëëàù áÿíäÿñè áèð

øÿõñ èäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ìÿðùóì Çåéíÿá õà-

íûì ìþìèí, ìöñÿëìàí áèð Àëëàù áÿíäÿñè èäè.

Ãàíòÿìèð.

ÌÞÌÈÍËÈÊ

èñ. Äèíäàðëûã, äèí÷èëèê.

ÌÞÒßÁßÐ

ñèô. [ÿð.] 1. Åòèáàðëû, èíàíûëàí,

èíàíûëà áèëÿúÿê, åòèáàð åäèëÿí. Ìþòÿáÿð ìÿí-

áÿëÿðÿ ýþðÿ... – [Àüà Êÿðèì:] ..Áó ñààòäà

ùàêèìè-øÿð éàíûíäà Àüà Ìÿðäàíäàí ìþòÿ-

áÿð êèìñÿíÿ éîõäóð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Áèð

íå÷ÿ ìþòÿáÿð, áó èøäÿí õÿáÿðäàð àäàìëàð òà-

ïûëûá. Ú.Úàááàðëû.

2. Ùþðìÿòëè, õàòèðè ñàéûëàí, ñþçö êå÷ÿí, òà-

íûíìûø, ñþçöíÿ âÿ òÿìèçëèéèíÿ åòèáàð îëóíàí,

íöôóçëó. Ãàéäà öçðÿ úûäûðäàí ñîíðà áàéðàì

ãóðòàðàð âÿ ñàðàéäàí .. ñÿðêÿðäÿëÿðÿ âÿ ìþ-

òÿáÿð øÿõñëÿðÿ õÿëÿò-áàðàò ýåäèðäè. ×ÿìÿí-

çÿìèíëè. // Íöôóçëó, òàíûíìûø. Øÿùÿðèí ìþ-

òÿáÿð ùÿêèìëÿðè ÷àüûðûëäû, Àðçó ãûçà ìöàëèúÿ

åäèëìÿéÿ áàøëàíäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÌÞÒßÁßÐËÈÊ

èñ. Ìþòÿáÿð îëìà; åòèáàð-

ëûëûã.

ÌÞÒßÄÈË

ñèô. [ÿð.] 1. Íÿ àç, íÿ ÷îõ; íÿ

÷îõ áþéöê, íÿ ÷îõ êè÷èê; îðòà âÿçèééÿòäÿ

îëàí; ìèéàíÿ. ßíäàìè àéèíÿ, ãÿääè ìþòÿäèë;

Ñèéàù çöëôö ãàìÿòèíÿ òÿí ýÿðÿê. Ì.Ï.Âàãèô.

2. Íÿ èñòè, íÿ ñîéóã; ìöëàéèì, éóìøàã (èã-

ëèì, ùàâà ùàããûíäà). [Úàâàíøèð ìàùàëûíûí]

ãûøû èëÿ éàçûíäà òÿôàâöò éîõäóð, ùàâàñû ìþòÿ-

äèë, òîðïàüû çèéàäÿ áÿðÿêÿòëè âÿ ùÿð ãèñèì ìÿù-

ñóëàò éåòèðÿíäèð. Ô.Êþ÷ÿðëè. Øèìàëûí ìþòÿäèë

âÿ õîø ùàâàñûíäàí ñîíðà úÿíóáóí èñòèñèíÿ

äþçìÿê î ãÿäÿð äÿ àñàí äåéèë. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÌÞÒßÄÈËËßØÌß

“Ìþòÿäèëëÿøìÿê”äÿí

ô.èñ.

ÌÞÒßÄÈËËßØÌßÊ

ô.  Ìþòÿäèë îëìàã;

ìöëàéèìëÿøìÿê, éóìøàëìà. Èéóí àéûíûí ÿâ-

âÿëëÿðè èäè, ùàâà ìþòÿäèëëÿøìèøäè. ß.Âÿëèéåâ.

ÌÞÒßÄÈËËÈÊ

èñ.  Ìþòÿäèë îëìà; ìöëà-

éèìëèê, éóìøàãëûã. Ùàâàíûí ìþòÿäèëëèéè.

ÌÞÒßÐÈÇß

èñ. [ÿð.] Êè÷èê øàãóëè õÿòò øÿê-

ëèíäÿ (äöç, äàèðÿâè âÿ éà ôèãóðëó) ãîøà äóðüó

èøàðÿëÿðèíäÿí áèðè; ùÿìèí øÿêèëäÿ ãîøà ðèéàçè

èøàðÿëÿðäÿí áèðè. Êè÷èê ìþòÿðèçÿ. Áþéöê ìþòÿ-

ðèçÿ. Ìþòÿðèçÿ à÷ìàã. Ñþçö ìþòÿðèçÿéÿ àëìàã.

ÌÞÂÚ

èñ.  [ÿð.] êëàñ.  Äàëüà, ëÿïÿ. Àüûð-

àüûð áóëóä êèìè ôþâúëÿð; Ýÿëèð, âåðèð äÿðéà

êèìè ìþâúëÿð. À.Ñÿùùÿò. [Õîðòäàí:] ..Ñóéóí

ìþâúëÿðè ýÿìèíè ãîç ãàáûüû êèìè àòûá-òóòóðäó.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. 

Ìþâú âåðìÿê – äàëüà-

ëàíìàã, ëÿïÿëÿíìÿê. Úîøäó, äÿëè êþíöë úîøäó;

Ìþâú âåðäè, êÿëëÿäÿí àøäû. “Êîðîüëó”. Ìþâú

âóðìàã – äàëüàëàíûá ùÿðÿêÿòÿ ýÿëìÿê. Úà-

ìààò þíö àëûíìûø ñåë êèìè ìåéäàíäà áóðóëóá

ìþâú âóðóðäó. Ìèð Úÿëàë. Ìþâúÿ ýÿëìÿê –

á à õ ìþâúëÿíìÿê.

ÌÞÂÚÈÁ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Ñÿáÿá, áàèñ. 

Ìþâ-

úèá îëìàã – ñÿáÿá îëìàã, áàèñ îëìàã. Úàùèë

îüëàíëàðûí ãûç òîéóíà äöðòöëìÿñè éåòèøìèø ãûç-

ëàð òÿðÿôèíäÿí .. åòèðàçà ìþâúèá îëìàçäû.

Ð.ßôÿíäèéåâ.

ÌÞÂÚÈÁÈÍÚß

ãîø. êþùí.  Ýþðÿ, ÿñàñÿí,

áèíàÿí. [Øàù:] Ãîøóíóí .. ìÿâàúèáè ãèáëåéè-

àëÿìèí ôÿðìàíû ìþâúèáèíúÿ âÿ ìÿíèì èìçàì

èëÿ âèëàéÿòëÿðèí ìÿäàõèëèíäÿí ùÿâàëÿ îëóíóð.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ìèðçÿ Ìÿììÿäãóëó:]

Úàìààò, áó ýöí úÿíàá íà÷àëíèêèí ùþêìö

ìþâúèáèíúÿ áóðàäà áèð ñèéàùè ãÿðàð âåðèëèá.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÌÞÂÚËßÍÌß

“Ìþâúëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ÌÞÂÚËßÍÌßÊ

ô. êëàñ. Ìþâúÿ ýÿëìÿê,

äàëüàëàíìàã, ëÿïÿëÿíìÿê. Äöçëÿðäÿ ÿêèëìèø

òàõûë íÿñèìèí ãàáàüûíäà îéàí-áóéàíà éàòûá

äÿðéàòÿê ìþâúëÿíèðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÞÂÚÓÄ

ñèô. [ÿð.] 1. Âàð îëàí, ýþç ãàáà-

üûíäà îëàí, ùàçûðäà îëàí. Ìþâúóä èìêàíëàð

äàõèëèíäÿ. Ìþâúóä ãóðóëóø. – Ãóøóí .. ýþçÿë-

ëèéèíè òÿñâèð åòìÿéÿ íÿ ìþâúóä ðÿíýëÿð, íÿ ìÿ-

ëóì êÿëìÿëÿð êèôàéÿò åòìÿç. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

Ìþâúóä îëìàã – âàð îëìàã, îëìàã. Äÿðéà

âÿ ãåéð éåðëÿðäÿ ìþâúóä îëàí ñóëàð äàèìà

áóõàð îëàðàã äþâð åäÿí ùàâàéà ãàðûøûð, éó-

õàðû ãàëõûð, áóëóä âÿ äóìàí îëóð. Ù.Çÿðäàáè.

[Íÿðýèç:] Ñÿíäÿí àüûëñûçëàð ìþâúóä îëäóüó

ùàëäà, ñÿíè àõìàã ñàéûðëàð, Çÿðëè! Á.Áàé-

ðàìîâ.

2.  Ìþâúóääóð øÿêëèíäÿ – âàðäûð. [Áàü-

äàääà] ìèíëÿðúÿ õÿëâÿòõàíàëàð, ìåéõàíàëàð

âÿ êåô éåðëÿðè ìþâúóääóð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

[ßíòÿðçàäÿ:] Éîëäàøëàð, ÿëáÿòòÿ, ãöñóðëàðûìûç

ìþâúóääóð. Ìèð Úÿëàë.

ÌÞÂÚÓÄÀÒ

òîï.  [ÿð. “ìþâúóä” ñþç.

úÿìè] Âàð îëàí áöòöí øåéëÿð; âàðëûãëàð, êàè-

íàò. Ãöââÿéÿ áàüëûäûð àëÿìäÿ ùÿéàò; Ãöââÿ-

äÿí íÿøÿò åäèð ìþâúóäàò. À.Ñÿùùÿò. Áóëóä-

ëàð éîõ îëäó, ìþâúóäàòà ùÿéàò áÿõø åäÿí

ýöíöí ýþçÿë øöàëàðûíû àëäûã. Ò.Ø.Ñèìóðã.

391

ÌÞÌÈÍËÈÊ

ÌÞÂÚÓÄÀÒ

ÌÞÂÚÓÄÈÉÉßÒ

[ÿð.]  á à õ âàðëûã  1-úè

ìÿíàäà.

ÌÞÂÚÓÄËÓÃ

èñ. Ìþâúóä îëìà; ìþâúó-

äèééÿò, âàðëûã,

ÌÞÂÙÓÌ

ñèô. [ÿð.] ßñëèíäÿ îëìàéûá õÿ-

éàëà ýÿòèðèëÿí, õÿéàëäà òþðÿéÿí. Ìþâùóì ãöâ-

âÿëÿð. – [ßøðÿô] ùÿì äÿ ìþâùóì áèð õÿéàë äå-

éèë, ïàðëàã áèð ùÿãèãÿò ãàðøûñûíäà áóëóíìóø

îëóðäó. Ù.Úàâèä.

ÌÞÂÙÓÌÀÒ

èñ. [ÿð. “ìþâùóì” ñþç. úÿìè]

1. ßñëèíäÿ îëìàéûá õÿéàëà, ôèêðÿ ýÿòèðèëÿí øåé-

ëÿð; õÿéàëàò.

2. Èíñàíëàðû úÿùàëÿòäÿ ñàõëàéàí äèíè ýþ-

ðöøëÿð; õóðàôàò, ôàíàòèçì. Ìþâùóìàòëà ìö-

áàðèçÿ. – Äèíè ìþâùóìàò èíñàíëàðû äàèìè áèð

ãîðõó àëòûíäà ñàõëàéûð, îíëàðûí øöóðóíó êöò-

ëÿøäèðèð, òÿøÿááöñ âÿ áàúàðûüûíû ÿëèíäÿí àëûð.

Ì.Àðèô. [Îâ÷ó àíàñûíà:] Ìþâùóìàò ÷ÿíýÿ-

ëèíäÿ ìÿùâ îëàí ñåâýèëèìèí èíòèãàìûíû àëìà-

ëûéàì. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÌÞÂÙÓÌÀÒ×Û

èñ.  âÿ ñèô.  Äèíè ìþâùó-

ìàòà ãàïûëìûø (àäàì), ìþâùóìàòà èíàíàí

(àäàì). [Éàøëû êèøè:] ..Î çàìàí ìÿíè ÿùàòÿ

åäÿí ìöùèò ìþâùóìàò÷û îëäóüó êèìè, ìþâ-

ùóìàò÷û áèð àèëÿíèí äÿ òÿðáèéÿ åäèá éåòèøäèð-

äèéè áèð ýÿíú èäèì. Ñ.Ùöñåéí. ..Äöðäàíÿ õàíûì

õîøòÿáèÿòëè, ñàäÿöðÿêëè, íàçèê, áèð ãÿäÿð ìþâ-

ùóìàò÷û áèð àäàìäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÌÞÂÙÓÌÀÒ×ÛËÛÃ

èñ. Ìþâùóìàòà èíàí-

ìà; ôàíàòèçì.

ÌÞÂÙÓÌÀÒÏßÐßÑÒ

[ÿð. ìþâùóìàò âÿ

ôàðñ. ...ïÿðÿñò] á à õ ìþâùóìàò÷û. Øÿðãèí ÷ö-

ðöê ìþâùóìàòïÿðÿñò âÿ äåäè-ãîäóëó ùÿéàòû

[Ìÿùÿððÿìè] ñûõäûüûíäàí áó ìöùèòäÿí óçàã-

ëàøìàã ö÷öí òÿäáèðëÿð äöøöíìÿéÿ áàøëàäû.

À.Øàèã.

ÌÞÂÃÅ

èñ. [ÿð.] 1. Éåð, ìÿùÿë. // Áèð øåéèí

áàø âåðäèéè, îëäóüó éåð.

2. Ùÿð ùàíñû áèð àäàìûí úÿìèééÿòäÿ, èú-

òèìàè ùÿéàòäà éåðè, ðîëó, âÿçèééÿòè. Èúòèìàè

ìþâãå. – Âàãèôèí äÿ ñîë éàíäà ÿéëÿøäèðèëìÿñè,

îíóí ñàðàéäà ãàçàíìûø îëäóüó ìþâãåéè âÿ

ùþðìÿòè ýþñòÿðèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. 

Ìþâãå

òóòìàã – éåð òóòìàã, ÿùÿìèééÿòè îëìàã, íö-

ôóç ãàçàíìàã. // Âÿçèôÿ, ðöòáÿ, äÿðÿúÿ. [Çåé-

íàë] àðõàäàøëàðûíà íèñáÿòÿí äàùà éöêñÿê áèð

ìþâãåäÿ îëäóüóíó ýþñòÿðìÿê ö÷öí äåéèðäè.

Ñ.Ùöñåéí. Àðàäà íÿ âÿçèôÿ, íÿ äÿ ìþâãå ôÿðãè

ýþðöíöðäö. Á.Áàéðàìîâ.

3. Ùÿðáè ÿìÿëèééàò ñàùÿñè, äþéöø ìåéäàíû;

úÿáùÿ. Î ýöíäÿí áèð ñààò äà îëñóí Íÿðèìàí

ìþâãåéèíäÿí éàéûíìàìûøäû. Ìèð Úÿëàë.

Ìþâãå òóòìàã  – äþéöø ö÷öí ìöÿééÿí

éåðäÿ ùàçûð äóðìàã. [Èäðèñèí] áàòàëéîíó àçàä

åòìÿéÿ úàí àòäûüû áèð øÿùÿðèí ãàðøûñûíäàêû

àòÿø õÿòòèíäÿ ìþâãå òóòìóøäó. ß.Ìÿììÿä-

õàíëû. Èñìàéûë êèøè ãîúàìàí áèð ãîç àüàúûíûí

àëòûíäà, ãàéà äàëûíäà ìþâãå òóòìóøäó.

Ï.Ìàêóëó.

4. Âÿçèééÿò, ùàë. [Ñÿëìà:] Àìàí, íÿ ìöøêöë

ìþâãåäÿ ãàëäûì, àù! Ù.Úàâèä. [Ìîëëà Õÿëèë]

÷ûõûëìàç áèð ìþâãåäÿ áóëóíóðäó. Ñ.Ùöñåéí.

ÌÞÂÃÈÔ

èñ. [ÿð.] êþùí. Äóðàúàã éåð, äàéà-

íàúàã, ñòàíñèéà. ×àïàðëàðûí âÿçèôÿñè äÿìèðéîë

ìþâãèôèíäÿí ýÿëèá øÿùÿðÿ âÿ øÿùÿðäÿí ýÿëèá

ìþâãèôÿ ýåäÿí ïî÷òó ìöøàéèÿò åòìÿê èäè.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. Éåâëàõ ñòàíñèéàñûíäà áèð ÷îõ

éîë÷ó òîïëàíìûøäû, ìþâãèôäÿ îòóðìàã äåéèë,

äóðìàüà áåëÿ éåð éîõ èäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.

ÌÞÂÃÓÔ

ñèô. [ÿð.] 1. äèí. Âÿãô îëóíìóø,

âÿãô ö÷öí àéðûëìûø (á à õ âÿãô).

2. êëàñ. Âàðëûüû áàøãà áèð øåéèí âàðëûüûíäàí

àñûëû îëàí; àñûëû, áàüëû, ÿëàãÿëè, ÿëàãÿäàð. Ñÿë-

òÿíÿòèí äàâàìû âÿ ñèëñèëÿíèí áÿãàñû ìþâãóô-

äóð åëìÿ. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ìþâãóô èñÿ ãÿë-

áèí ôÿðÿùè ãÿòëèìÿ, áèëëàù; Þëäöð ìÿíè, åé äèë-

áÿðè-çèáà, ôÿðÿù îëñóí! Ñ.ß.Øèðâàíè. 

Ìþâ-

ãóô îëìàã – àñûëû îëìàã, áàüëû îëìàã, ÿëà-

ãÿäàð îëìàã. [Íóõóëóëàð:] ×îõ éàõøû, àüà, áó

áèð àñàí èøäèð, òÿêè èêñèðèí òÿêìèëè áóíà ìþâ-

ãóô îëñóí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

3. Òÿðê åòìÿ, óíóòìà. 

Ìþâãóô åòìÿê –

òÿðê åòìÿê, óíóòìàã, áèð èøè äàùà åòìÿìÿê.

Èáðàùèì .. äöêàíà ýåòìÿéè ìþâãóô åäèá îüëó-

íóí éàíûíäà ãàëäû. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Àõûð âàõò-

ëàð Êÿðáÿëàéû Ôÿðÿú áó éîë èëÿ ýåäèá-ýÿëìÿéè

áèëìÿððÿ ìþâãóô åëÿìèøäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Ìþâãóô îëìàã – òÿðýèäèëìÿê, óíóäóëìàã,

äàùà åäèëìÿìÿê. Åòñèí îíëàðû øèÿ ýÿðÿê èëäÿ

çèéàðÿò; Ìþâãóô îëà, ùåéùàò, ÷ÿòèíäèð áåëÿ

àäÿò. ß.Ãÿìêöñàð.

ÌÞÂÃÓÔÀÒ

èñ. [ÿð. “ìþâãóô” ñþç. úÿìè]

Âÿãô åäèëìèø ìàë, ìöëê âÿ ñ. Áóíëàðûí ãûøäà

îäóíó ìþâãóôàòäàí âåðèëèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÌÞÂËÀ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Àëëàù, éàðàäàí, òàíðû.

Ùÿð êèìèí êè ìþâëà îëóð êþìÿéè; Íÿ èøè âàð

ñóëòàí èëÿ, õàí èëÿ. Ì.Â.Âèäàäè. Õÿñòÿ êþíöë

ýÿçèð áó òÿìÿííàäà; Ìÿðäëÿðèí ìþâëàñû, ñÿí

éåòèø äàäà! Àøûã ßëÿñýÿð.

392

ÌÞÂÚÓÄÈÉÉßÒ

ÌÞÂËÀ

ÌÞÂËÀÍÀ

èñ.  [ÿð.] Èñëàì øÿðãèíäÿ áÿçè

ýþðêÿìëè àëèì âÿ øàèðëÿðÿ ùþðìÿò ÿëàìÿòè îëà-

ðàã âåðèëÿí àä. [ßíòèãôöðóø:]  Àhà, èíäè àíëà-

äûì, åé ìöñàôèð, hàãëûñàí! Ìþâëàíà Ôöçóëè-

íèí äèâàíûäûð áó äèâàí! Á.Âàùàáçàäÿ.

ÌÞÂËßÂÈ

ñèô. [ÿð.] ÕÛÛÛ ÿñðäÿ Òöðêèéÿäÿ

Ìþâëàíà Úÿëàëÿääèí Ðóìè òÿðÿôèíäÿí ÿñàñû

ãîéóëìóø ùÿìèí àäëû òÿðèãÿòÿ ìÿíñóá àäàì

(äÿðâèø).

ÌÞÂËÓÄ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Äîüóëìóø, àíàäàí

îëìóø. 

Ìþâëóä áàéðàìû – Ìÿùÿììÿäèí

àíàäàí îëìà ýöíö (ìöñÿëìàíëàðûí äèíè áàé-

ðàìû).

ÌÞÂÑÖÌ

èñ.  [ÿð.] 1. Èëèí äþðä ôÿñëèíäÿí

ùÿð áèðè; ôÿñèë. Ïàéûç ìþâñöìö. – Ãûø ìþâ-

ñöìö ãàéÿò ñîéóã, éàüìóðëó áèð ùàâàäà;

Ýþðäö àíúàã àðâàä, óøàã ãàëìûø êÿíääÿ,

îáàäà. À.Ñÿùùÿò.  Éàç ìþâñöìö ÷ÿìÿíäÿ;

Éàñÿìÿíìè à÷ûëìûø? Ì.Ñåéèäçàäÿ.

2. Èëèí, ùÿð ùàíñû áèð èø, ìÿøüÿëÿ, èñòèðàùÿò

âÿ ñ. ö÷öí èñòèôàäÿ îëóíàí ùèññÿñè; áèð øåéèí

ìöÿééÿí âàõòû, çàìàíû. Èäìàí ìþâñöìö.

Òåàòð ìþâñöìöíöí à÷ûëûøû. – Éàâàø-éàâàø

ùàâàëàð ñîéóãëàøäûãúà áàü ìþâñöìö ãóð-

òàðìàüà áàøëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè. Äþâëÿòëèëÿðèí

÷àéäàí î òàéäàêû ìàë-ãàðàñûíû, àòûíû, ùåéâà-

íûíû ñóäàí áó òàéà êå÷èðìÿêëÿ [÷àéãûðàãëûëàð]

ùÿð ìþâñöìäÿ áèð ãÿäÿð ãàçàíú ÿëäÿ åäèðäè-

ëÿð. ß.ßáöëùÿñÿí. // Ùÿð ùàíñû ìåéâÿíèí éå-

òèøäèéè, ýöëöí à÷ûëäûüû âàõò. Öçöì ìþâñöìö.

Ãûçûëýöë ìþâñöìö. 

Ýöë (÷è÷ÿê) ìþâñöìö

øàèð. – éàç, áàùàð. Áóäóð, ýÿëäè ýöë ìþâñöìö.

Ì.Ìöøôèã. ×è÷ÿê ìþâñöìöíäÿ áèð àõøàì ÷àüû;

Éîëóì Ãàðàáàüäàí Ãàçàõà äöøäö. Ù.Àðèô.

3. Á à õ ìþâñöìè 2-úè ìÿíàäà. Èíøààò÷û-

ëàðûí ÷îõó ìþâñöì èø÷èëÿðèíäÿí: òîðïàããà-

çàíëàð, áÿííàëàð âÿ äöëýÿðëÿðäÿí èáàðÿò èäè.

ß.Ñàäûã.

ÌÞÂÑÖÌ×Ö

èñ. Ìþâñöì èøëÿðèíäÿ èøëÿ-

éÿí ôÿùëÿ, äàèìè äåéèë, ìþâñöìëÿ èøëÿéÿí èø÷è.

ÌÞÂÑÖÌ×ÖËÖÊ

èñ.  Äàèìè, ìöíòÿçÿì

äåéèë, ìþâñöìäÿí-ìþâñöìÿ àïàðûëàí èø

öñóëó. Ìþâñöì÷öëöêëÿ ìöáàðèçÿ.

ÌÞÂÑÖÌÈ

ñèô.  [ÿð.] 1. Ìöÿééÿí ìþâ-

ñöìëÿ áàüëû îëàí, ìþâñöì ö÷öí îëàí. Ìþâ-

ñöìè ïàëòî. – [Çàùèäîüëó] áó ýöí þç íàçèê éàé

ïàëòàðûíäàí ùå÷ áèðèíè ýåéìÿëè îëìàäû, ìþâ-

ñöìè ëèáàñëàðûíà éàíàøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. // Éàë-

íûç ìöÿééÿí ìþâñöìÿ óéüóí ýÿëÿí, ìöÿé-

éÿí âàõò ö÷öí åòèáàðëû îëàí. Ìþâñöìè ãèéìÿò.

Ìþâñöìè áèëåò.

2. Ìöÿééÿí ìþâñöì ÿðçèíäÿ ýþðöëÿí;

äàèìè äåéèë, ìþâñöìëÿ ÿëàãÿäàð îëàí. Ìþâ-

ñöìè èø.

ÌÞÂÑÖÌÃÀÁÀÜÛ

ñèô.  Ìþâñöìöí (2-úè

ìÿíàäà) éàõûíëàøìàñû èëÿ ÿëàãÿäàð, áàüëû.

Ìþâñöìãàáàüû èøëÿð.

ÌÞÂÑÖÌËÖÊ

ñèô. Áèð ìþâñöì ö÷öí îëàí,

ìþâñöìëÿ ÿëàãÿäàð îëàí. Ìþâñöìëöê éûüûì

íîðìàñû.

ÌÞÂÒ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Þëöì, âÿôàò. Ìþâòöíëÿ

øàä îëóðìó áó ãÿääàð äöøìÿíèí; Þëñÿí äÿ

ñÿí öðÿêëÿðèìèçäèð íèøèìÿíèí. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÌÞÂÖÚ

èñ. Ãóðóäóëìóø öçöì. Éàãóá ìþ-

âöúäÿí ýþòöðöá, äÿìëÿíìèø òöíä ÷àéû ëÿççÿòëÿ

è÷ìÿéÿ áàøëàäû. Ñ.Âÿëèéåâ.

ÌÞÂÖÚÀËÀÍ

èñ. Öçöì, ÿíúèð âÿ ñ. ãóðó-

äóëàí éåð. Áàáà áàüûí áèð ýóøÿñèíäÿ ìþâöú-

àëàí ãàéûðàðäû êè, êöëÿê øèääÿòëè ÿñÿíäÿ ñÿð-

ýèíè êöëÿê àïàðìàñûí. Ù.Ñàðàáñêè.

ÌÞÂÖÚÖ

èñ. ßñàñÿí ìþâöú ãóðóòìàã ö÷öí

èøëÿäèëÿí èðèýèëÿëè öçöì íþâö. Áàáà èñÿ õàòûíû,

.. ÿñýÿðè, ìþâöúö öçöìëÿðè äÿðèá ýÿòèðÿð, òàï-

äàëàéàð âÿ øèðÿ éûüàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

ÌÓ

èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Ñà÷, òöê, òåë. Ñà÷ûíà óé-

ìóø õÿéàëûì ÷öíêè ÿíáÿðáó êèìè; Îë ñÿáÿá-

äÿí èíúÿëèá ãÿääèì îëóáäóð ìó êèìè. Ì.Ï.Âà-

ãèô. Éöç ùóðè-ãûëìàí îëàéäû ùàçèð; Ìó ãÿäðè

öëôÿò åòìÿçäè õàòèð. Ã.Çàêèð.

ÌÓ