É
[ôð.] Éàé âàñèòÿñèëÿ áóðóíóí öñ-
òöíÿ òàõûëàí ýþçëöê (åéíÿê). Ñàëëàãáûüëû, èðè-
ýþâäÿëè ðÿèñ ïåíñíåñèíè ýþçöíäÿí ÷ûõàðûá,
òÿÿúúöáëÿ Õÿëèë ìèðçÿéÿ áàõäû. Ã.Èëêèí.
ÏÅÍÑÍÅËÈ
ñèô. Ýþçöíäÿ ïåíñíå îëàí, ïåí-
ñíå òàõìûø. [Ðîçà èëÿ Øåéäà ýþðöøäöéö ùàëäà]
øûã ýåéèìëè ïåíñíåëè ßøðÿô äàõèë îëóð. Ù.Úàâèä.
Ï
ÉÍÉÀ
èñ. [ëàò.] Áîðúëó òÿðÿô þùäÿñèíÿ
äöøÿí ùàããû âàõòûíäà âåðìÿäèêäÿ þäÿìÿëè
îëäóüó ÿëàâÿ ùàãã.
ÏÅÐÈÔÅÐÈÉÀ
èñ. [éóí.] 1. ßéàëÿò, ÿòðàô.
2. ñèô. àíàò. ßòðàô öçâëÿð.
3. èñ. ðèé. ×åâðÿíèí, ôèãóðóí ñÿðùÿäè.
ÏÅÐÈÝÅÉ
[éóí. ïåðè – ÿòðàô âÿ ýå – éåð]
àñòð. Ýöíÿø îðáèòèíèí Éåðÿ ÿí éàõûí íþãòÿñè.
ÏÅÐÈÊÌßÊ
ô. Äèêñèíìÿê, ùþâëëÿíìÿê.
ÏÅÐÈÌÅÒÐ
[éóí. ïåðèìåòðîñ] ðèéàç. Éàñòû
ùÿíäÿñè ôèãóðóí áöòöí òÿðÿôëÿðèíèí óçóíëóüó-
íóí úÿìè.
ÏÅÐÈÑÊ
ÓÏ
[éóí. ïåðèñêîïåî – ÿòðàôà
áàõûðàì] Þðòöëö éåðäÿí, ñóàëòû ãàéûãäàí âÿ
ñ.-äÿí ìöøàùèäÿ àïàðìàã ö÷öí îïòèê úèùàç.
Ñóàëòû ãàéûüûí ïåðèñêîïó.
ÏÅÐÈÒÎÍÈÒ
[éóí.] òèá. Ãàðûí áîøëóüó äè-
âàðëàðûíû âÿ öçâëÿðèíè þðòÿí ñåðîç ãèøàñûíûí
èëòèùàáû.
ÏÅÐÃ
ÁÌÅÍÒ
[Êè÷èê Àñèéàäà ãÿäèì Ïåð-
ãàìà øÿùÿðèíèí àäûíäàí] 1. Êàüûç èúàä îëó-
íàíà ãÿäÿð öñòöíäÿ éàçû éàçìàã ö÷öí èñòè-
ôàäÿ îëóíàí õöñóñè ñóðÿòäÿ èøëÿíìèø ùåéâàí
äÿðèñè.
2. Ùÿìèí ìàòåðèàë öçÿðèíäÿ éàçûëìûø ãÿ-
äèì ÿëéàçìàñû. [Ïåòåðáóðã àêàäåìèéàñûíäà]
öñòö éàçûëû äàøëàð âÿ ãåéðè ãÿäèì øåéëÿð, î
úöìëÿäÿí ïåðãàìåíò öñòÿ éàçûëàí Ãóðàí ñàõ-
ëàíûð. “ßêèí÷è”.
3. Éàü âÿ ðöòóáÿò áóðàõìàéàí ñûõ âÿ ìþù-
êÿì êàüûç.
586
ÏÅÄÈ
ÏÅÐÃÀÌÅÍÒ
ÏÅÐÌÀÍ
ÉÍÒ
ñèô. [ëàò.] Àðàñû êÿñèëìÿäÿí
äàâàì åäÿí, äàèìè. Ïåðìàíåíò èíãèëàá. Ïåð-
ìàíåíò èíêèøàô.
ÏÅÐÎ
[ðóñ. ïåðî – ëÿëÿê] Ìöðÿêêÿá, òóø
âÿ ñ. èëÿ éàçìàã ö÷öí éàðûã ñèâðè óúó îëàí ìå-
òàë ãÿëÿì; ãÿëÿìóúó. ×åðíèë, ãðàôèë, ïåðî, ãà-
ðàíäàø; Èúàä åäÿíè îëàéäû øèë, êàø! Ì.ß.Ñàáèð.
ÏÅÐÏÅÍÄÈÊÓËÉ
ÁÐ
[ëàò. ïåðïåíäèúóëàðèñ –
øàãóëè] Áàøãà áèð äöç õÿòò âÿ éà ìöñòÿâè èëÿ
äöç áóúàã òÿøêèë åäÿí äöç õÿòò. Äöç õÿòòÿ ïåð-
ïåíäèêóëéàð ÷ÿêìÿê.
ÏÅÐÏÅÍÄÈÊÓËÉÀÐËÛÃ
èñ. Ïåðïåíäèêóë-
éàð âÿçèééÿò, ïåðïåíäèêóëéàð îëìà. Ìöñòÿâè-
íèí ïåðïåíäèêóëéàðëûüû.
ÏÅÐÐÎÍ
[ôð.] Äÿìèðéîë ñòàíñèéàñûíäà ãà-
òàðëàðûí éàíàøûá äàéàíäûüû ìåéäàí÷à; ñÿðíè-
øèí ïëàòôîðìàñû. Ãàòàð ïåððîíà éàíàøäû. – Òèô-
ëèñÿ ýåäÿíëÿðèí ùàìûñû ýþçëÿìÿ îòàüûíäàí
ïåððîíà ÷ûõäûëàð. ß.Âÿëèéåâ. [Ñàäûã] èïÿê ïè-
æàìàäà ïåððîíäà ýÿçèíèðäè. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÏÅÐÑ
ÉÉ
èñ. [ëàò.] Ýþéöí øèìàë éàðûìêöðÿ-
ñèíäÿêè áöðúöí àäû.
ÏÅÐÑÎË
èñ. Ïàëòàð éóéóëìàñûíäà èñòèôàäÿ
îëóíàí àüàðäûúû ìàääÿ.
ÏÅÐÑ
ÓÍÀ
èñ. [ëàò.] 1. Øÿõñ, çàò, àäàì.
2. Òàíûíìûø àäàì.
ÏÅÐÑÎÍ
ÁÆ
[ôð.] Áÿäèè ÿñÿðäÿ èøòèðàê åäÿí
øÿõñ; ñóðÿò, òèï. Ìÿíôè ïåðñîíàæ. Êîìèê ïåð-
ñîíàæ. – [“Àðøûí ìàë àëàí”äà] ñÿêêèç ïåðñîíàæ
èøòèðàê åäèð. ß.Ñóëòàíëû.
ÏÅÐÑÎÍ
ÁË
[ëàò. ïåðñîíàëèñ – øÿõñè] Ùÿð
ùàíñû áèð èäàðÿíèí, ìöÿññèñÿíèí øÿõñè ùåéÿòè;
áèð ïåøÿ ãðóïóíà äàõèë îëàí èø÷èëÿð. Òèáá ïåð-
ñîíàëû.
ÏÅÐÑÏÅÊÒÈ´Â
[ôð.] 1. ðÿñ. ßøéàíûí, ìöøà-
ùèäÿ íþãòÿñèíäÿí óçàãëûüûíäàí àñûëû îëàðàã,
ýþçëÿ ãàâðàíûëàí úÿùÿòëÿðèíÿ óéüóí øÿêèëäÿ
ìöñòÿâè öçÿðèíäÿ òÿñâèðè. Øÿêèëäÿ ïåðñïåêòèâ
éàõøû âåðèëìèøäèð.
2. Óçàã áèð ìöøàùèäÿ íþãòÿñèíäÿí ýþðö-
íÿí ìÿíçÿðÿ, òÿáèÿò ìÿíçÿðÿñè.
3. ìÿú. Ýÿëÿúÿê ïëàí; íÿçÿðäÿ òóòóëàí, òÿõ-
ìèí åäèëÿí, ýþçëÿíèëÿí øåé, ýÿëÿúÿê èìêàíëàð;
ýÿëÿúÿê. Îíóí éàõøû ïåðñïåêòèâè âàð. Èøèí
ïåðñïåêòèâè. Ïåðñïåêòèâè îëàí ñàùÿëÿð. // Ñèô.
ìÿíàñûíäà. Ïåðñïåêòèâ ïëàí.
4. Ïåðñïåêòèâäÿ øÿêëèíäÿ – ýÿëÿúÿêäÿ,
ãàðøûäà, ãàáàãäà. Ïåðñïåêòèâäÿ áþéöê èøëÿð
âàð.
ÏÅÐÑÏÅÊÒÈÂËÈ
ñèô. 1. Ïåðñïåêòèâè, ýÿëÿ-
úÿéè îëàí, èíêèøàô åòìÿéÿ éàõøû øÿðàèòè îëàí.
Ïåðñïåêòèâëè íåôò ñàùÿñè. Ïåðñïåêòèâëè èø.
2. Ïåðñïåêòèâäÿ ÿêñ îëóíàí, ïåðñïåêòèâ íÿ-
çÿðäÿ òóòóëàí (á à õ ïåðñïåêòèâ 1-úè ìÿíàäà).
Ïåðñïåêòèâëè äåêîðàñèéà.
ÏÅÐÑÏÅÊÒÈÂËÈËÈÊ
èñ. Ïåðñïåêòèâëè îëìà,
ýÿëÿúÿéè îëìà.
ÏÅÐÑÏÅÊÒÈÂÑÈÇ
ñèô. Ïåðñïåêòèâè, ýÿëÿúÿéè
îëìàéàí, èíêèøàô åòìÿéÿ øÿðàèòè îëìàéàí (á à õ
ïåðñïåêòèâ 3-úö ìÿíàäà). Ïåðñïåêòèâñèç ìÿ-
äÿí. – [Ìåùäèçàäÿ:] ..Ìÿí ùå÷ ýþçëÿìÿçäèì
êè, ñÿí áåëÿ ïåðñïåêòèâñèç èøÿ ðàçûëûã âåðÿñÿí.
É.ßçèìçàäÿ.
ÏÅÐÑÏÅÊÒÈÂÑÈÇËÈÊ
èñ. Ýÿëÿúÿéè îëìà-
ìà, ïåðñïåêòèâñèç îëìà.
Ï
ÉÑÎ
èñ. [èñï.] ìàë. Úÿíóáè Àìåðèêà þëêÿ-
ëÿðèíèí ÷îõóíäà äþâðèééÿäÿ îëàí ïóë âàùèäè.
ÏÅÑÑÈÌÈÑÒ
[ëàò. ïåññèìóñ – ÿí ïèñ] á à õ
áÿäáèí.
ÏÅÑÑÈÌÈ´ÇÌ
[ëàò.] á à õ áÿäáèíëèê.
ÏÅØß
èñ. [ôàðñ.] 1. Ñÿíÿò. [Äþâëÿòëèëÿðèí] ..
ïåøÿ þéðÿíìÿéÿ äÿ ôèêèð âåðìÿéÿ ìàúàëëàðû
îëìóðäó. ß.ßáöëùÿñÿí. // Èø, ìÿøüóëèééÿò,
ñÿíÿò. [Ùàúû Êàìéàá:] Ñÿí îüëóíà íÿñèùÿò åëÿ,
ýåòñèí áèð ïåøÿéÿ éàïûøñûí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
Àõóíä, Òàùèðçàäÿíèí éàøûíû, èøèíè, ïåøÿñèíè,
òÿùñèëèíè ñîðóøäó. Ìèð Úÿëàë.
2. Àäÿò, õàñèééÿò, âÿðäèø. [Ôàòìàíèñà:]
Îíóí êþùíÿ ïåøÿñèäèð, ýåòäèéè éåðäÿ áàòûá
ãàëàð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. ..[Éóñèô] ýåúäÿí-ýåú
äèëëÿíäè: – Äåäè-ãîäó éàéìàã Ãàðàäîíëó-
íóí êþùíÿ ïåøÿñèäèð.. È.Ùöñåéíîâ.
ÏÅØßÊÀÐ
[ôàðñ.] 1. èñ. Ñÿíÿòêàð. Êÿíäëè
ãûçûäûð àíàì, áèð ïåøÿêàðäûð áàáàì. Á.Âà-
ùàáçàäÿ.
2. ñèô. Áèð èøè, ìÿøüóëèééÿòè, ôÿàëèééÿòè þçöíÿ
ïåøÿ ñå÷ìèø. Ïåøÿêàð áîêñ÷ó. Ïåøÿêàð úàíè.
– Ïåøÿêàð îâ÷óëàð ùÿð èë äþâëÿòÿ ìèëéîí ìà-
íàòëàðëà õåéèð ýÿòèðÿí õÿç-äÿðè âÿ ìèí òîí-
ëàðëà ÿò òÿùâèë âåðèðëÿð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Èñ.
ìÿíàñûíäà. Ïåøÿêàðëàðûí áîêñ éàðûøû.
ÏÅØßÊÀÐËÛÃ
èñ. Ñÿíÿòêàðëûã.
ÏÅØÈÍ
[ôàðñ.] á à õ àâàíñ. [Ìàéîð Äèëà-
ðàéà:] Áÿëè, õàíûì, Úàâàíøèð áÿéèí éàëíûç ïå-
øèí îëàðàã áèçäÿí àëäûüû ìÿáëÿü ìöùàúèðÿòäÿ
ñèçÿ þìðöíöçöí àõûðûíà ãÿäÿð êèôàéÿò åäÿð!
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
587
ÏÅÐÌÀÍÅÍÒ
ÏÅØÈÍ
쁯槯
èñ. [ôàðñ.] Áÿõøèø âåðèëÿí, áàüûø-
ëàíàí øåé; ùÿäèééÿ, áÿõøèø. Åâëÿíìÿê èñòÿéÿí
áèð ãÿäÿð ïåøêÿø þçö èëÿ ýþòöðöá, áÿéèí ãóë-
ëóüóíà ýåäèá îíäàí èçí àëìàã ìÿúáóðèééÿ-
òèíäÿ èäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
Ïåøêÿø åòìÿê
(åëÿìÿê) – ùÿäèééÿ âåðìÿê, áàüûøëàìàã.
Ïåøêÿø îëìàã – ùÿäèééÿ îëàðàã âåðèëìÿê,
áàüûøëàíûëìàã. [Áàéðàì:] Àë áó éàéëûã äà
[Çàëõàéà] ïåøêÿø îëñóí. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.
ÏÅØÌÀÍ
èñ. [ôàðñ.] Þç ñÿùâèíè âÿ éà íþã-
ñàíûíû áàøà äöøÿðÿê áóíà òÿÿññöôëÿíìÿ. Ùàúû
Íÿñèð èêèíúè äÿôÿ åâëÿíìÿéÿ ÷îõ ïåøìàí èäè.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Ïåøìàí îëìàã – á à õ ïåø-
ìàíëàìàã. [Ìîçàëàíáÿé:] Áó ýåúÿ äöðöñò
ôèêèð åëÿ, ïåøìàí îëìàçñàí. ß.Ùàãâåðäèéåâ.
[Ùÿñÿí:] Áþéöê ñþçöíÿ áàõìàéàí ïåøìàí
îëàð. Ù.Íÿçÿðëè.
ÏÅØÌÀÍ×ÛËÛÃ
1. Á à õ ïåøìàíëûã. Áóíóí
àõûðû ïåøìàí÷ûëûãäûð, – äåéÿ Èìàìâåðäè ãàð-
äàøûíû ìÿçÿììÿò åäÿðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ýþçÿ-
ëèí ñÿñèíäÿí ïåøìàí÷ûëûã íèäàëàðû éàüûðäû.
Ì.Ùöñåéí.
2. Ïåøìàí÷ûëûãëà øÿêëèíäÿ çÿðô – òÿÿññöôëÿ,
òÿÿññöô ùèññè èëÿ, ïåøìàí îëìóø êèìè. [Ñÿìÿä]
þçöíöí “Àäñûç” øåðèíäÿ áàøûíà ýÿëÿíëÿðè ñàíêè
ïåøìàí÷ûëûãëà õàòûðëàéûð. Î.Ñàðûâÿëëè. Áàëëû
ïåøìàí÷ûëûãëà äàëà ÷ÿêèëäè.. ß.ßáöëùÿñÿí.
Ïåøìàí÷ûëûã (ïåøìàí÷ûëûüûíû) ÷ÿêìÿê –
ïåøìàí îëìàã, ýþðäöéö áèð èøÿ ñîíðàäàí òÿÿñ-
ñöôëÿíìÿê. [Ùàúû Ìóðàä:] Éîõñà ïåøìàí÷û-
ëûüûíû ÷ÿêÿðÿì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÏÅØÌÀÍËÀÌÀ
“Ïåøìàíëàìàã”äàí ô.èñ.
ÏÅØÌÀÍËÀÌÀÃ
ô. Ïåøìàí îëìàã, ïåø-
ìàí÷ûëûã ÷ÿêìÿê.
ÏÅØÌÀÍËÛÃ
èñ. Ïåøìàí îëìà, ïåøìàí-
÷ûëûã. ..Ïåøìàíëûã ãàðà áîüàíàã êèìè áèðäÿí
[Çåéíàëû] áöðöéöá ñûõìàüà .. áàøëàéûðäû.
×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÏÅØÌßÊ
èñ. [ôàðñ.] Íàçèê òåëëÿð øÿêëèíäÿ
øÿðã øèðíèééàòû. Áóðàäà øèò éàü, úàìûø ãàòûüû,
ùÿôòÿáåúÿð, .. ïåøìÿê âÿ èêè øöøÿ êîíéàê âàð
èäè.. Á.Òàëûáëû.
ÏÅÒÈ´Ò
[ôð. ïåòèò – êè÷èê] Êè÷èê ìÿòáÿÿ
øðèôòëÿðèíäÿí áèðèíèí àäû. Ìÿòíè ïåòèòëÿ éûüìàã.
ÏÅÒËÈÑÀ
[ðóñ. ïåòëèöà] Ðÿñìè ýåéèìëÿ-
ðèí éàõàëûüûíà òèêèëÿí ðÿíýëè ôÿðãëÿíìÿ íèøàíû.
ÏÅÒÐÎÃÐÀÔÈ´Ê
ñèô. [éóí.] Ïåòðîãðàôèéà
èëÿ ÿëàãÿäàð îëàí, ïåòðîãðàôèéàéà àèä îëàí.
Ïåòðîãðàôèê òÿäãèãàò.
ÏÅÒÐÎÃÐ
ÁÔÈÉÀ
[éóí. ïåòðîñ – äàø, ãàéà
âÿ ýðàïùî – òÿñâèð åäèðÿì] Ýåîëîýèéàíûí
äàü ñöõóðëàðûíû, îíëàðûí ìèíåðàëîæè âÿ êèì-
éÿâè òÿðêèáèíè, ãóðóëóøóíó, éàéûëìà, ÿìÿëÿ-
ýÿëìÿ ãàíóíàóéüóíëóãëàðûíû âÿ ñ.-íè þéðÿ-
íÿí ñàùÿñè.
ÏÅÉ
èñ. [ôàðñ.] êþùí. 1. Èç, ëÿïèð.
2. Àðä, àðõà.
3. Êÿòàí êèðèøè.
ÏÅÉÚÅÐ
èñ. [èíý.] Õÿáÿð éåòèðÿí, ìÿëó-
ìàò ÷àòäûðàí úèùàç.
ÏÅÉÚÈÍÃ
èñ. [èíý.] Èíôîðìàñèéà þòöðìÿ
âÿ ãÿáóë åòìÿ.
ÏÅÉÄÀ
[ôàðñ.]: ïåéäà åòìÿê (åëÿìÿê) –
áöðóçÿ âåðìÿê, ýþñòÿðìÿê. ×îõ åëÿéèá èçòè-
ðàá ïåéäà; Àëëàùäàí åòäèëÿð òÿìÿííà. Ôöçóëè.
Ïåéäà îëìàã – áöðóçÿ ÷ûõìàã, çàùèð îëìàã,
àøêàðà ÷ûõìàã, ýþðöíìÿê. Áèð âàõò Ìÿäèíÿ-
íèí ÿòðàôûíäà áþéöê áèð ÿæäàùà ïåéäà îëäó.
ß.Ùàãâåðäèéåâ. Îòóç áåø-ãûðõ èë ÿââÿë, áèë-
ìèðÿì ùàðàäàíñà, ìåøÿäÿ áèð ïÿëÿíý ïåéäà
îëìóøäó. À.Øàèã.
ÏÅÉÄßÐÏÅÉ
çÿðô [ôàðñ.] Äàëáàäàë, áèð-
áèðèíèí àðäûíúà, àðàñûêÿñèëìÿäÿí. Ùàâà ãàðà-
ëûð, èëäûðûì øûüûéûð, ýþé ïåéäÿðïåé ýóðóëäàéûð..
ß.Ùàãâåðäèéåâ. ..Ýþçëÿð òÿçÿäÿí ãûçûá, öðÿê-
ëÿð òÿçÿäÿí äþéöíöðäö, ÷îìàãëàð ïåéäÿðïåé
åíèá ãàëõûðäû.. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÏÅÉÜÀÌ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Õÿáÿð, ñèôàðèø.
Âàãèôÿì, úàíàíà ýþíäÿðäèì ïåéüàì; Ýþçöì
éîëëàðûíäà ãàëäû ñöáùö øàì. Ì.Ï.Âàãèô.
ÏÅÉÜßÌÁßÐ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ìöõòÿëèô äèíè
åòèãàäëàðà ýþðÿ, Àëëàùûí ÿìðëÿðèíè õÿáÿð âåðÿí
âÿ øÿðù åäÿí øÿõñ; ðÿñóë, íÿáè. Éöç èéèðìè äþðä
ìèí ïåéüÿìáÿðèìèç; Ùÿð áèðèíèí àéðû ìÿãàìû
âàðäûð. Àøûã ßëÿñýÿð.
2. ìÿú. Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí øÿõñ.
3. ìÿú. Òÿìèç, ïàê, ìöãÿääÿñ àäàì ìÿ-
íàñûíäà. [Êÿðÿì Ñàëìàíà:] Ñÿí äÿ éàõøû äå-
éèðñÿí, òàíûìàéàí åëÿ áèëÿð êè, ïåéüÿìáÿðñÿí.
Ì.Èáðàùèìîâ.
ÏÅÉÜßÌÁßÐ×È×ßÉÈ
èñ. áîò. À÷ûã-ýþé
ðÿíýëè éàáàíû ýöë.
ÏÅÉÜßÌÁßÐÈ
á à õ ãàðüûäàëû.
ÏÅÉÜßÌÁßÐËÈÊ
èñ. 1. Ðÿñóëëóã, íÿáèëèê.
Ïåéüÿìáÿðëèê òàì ðóùàíèëèêäèð, ÷öíêè èíñàí-
ëûã äÿðÿúÿñèíäÿ ïåéüÿìáÿðëèêäÿí äàùà éöê-
ñÿê ìþâãå éîõäóð. “Ãàáóñíàìÿ”.
588
쁯槯
ÏÅÉÜßÌÁßÐËÈÊ
2. ìÿú. Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðìÿ.
Ïåé-
üÿìáÿðëèê åòìÿê – ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåð-
ìÿê.
ÏÅÉÈÍ
èñ. Öçâè ýöáðÿ êèìè èøëÿäèëÿí ñà-
ìàí, õÿçÿë âÿ ñ. ãàòûøûüûíäàí èáàðÿò ùåéâàí
âÿ ãóø èôðàçàòû. Àò ïåéèíè.
ÏÅÉÈÍÄÀÜÛÄÀÍ
á à õ ïåéèíñÿïÿí.
ÏÅÉÈÍÃÓÐÄÓ
èñ. çîîë. Ïåéèíëèêëÿðäÿ éà-
øàéàí úöúö.
ÏÅÉÈÍËßÌß
“Ïåéèíëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏÅÉÈÍËßÌßÊ
ô. Ïåéèíëÿ ýöáðÿëÿìÿê,
ïåéèí âåðìÿê. Áîñòàíû ïåéèíëÿìÿê.
ÏÅÉÈÍËßÍÌß
“Ïåéèíëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏÅÉÈÍËßÍÌßÊ
ìÿúù. Ïåéèíëÿ ýöáðÿëÿí-
ìÿê, ïåéèí âåðèëìÿê.
ÏÅÉÈÍËÈ
ñèô. Ïåéèí ñÿïèëìèø, ïåéèí òþêöë-
ìöø, ïåéèí âåðèëìèø. Ïåéèíëè ëÿê.
ÏÅÉÈÍËÈÊ
èñ. Ïåéèí éûüûëìûø éåð, ïåéèí
îëàí éåð. [Ñÿð÷ÿëÿð ãûøäà] ýöíäöçëÿð þçëÿðèíè
ùÿéÿòÿ, òþâëÿéÿ, ïÿéÿéÿ, ïåéèíëèéÿ, åâëÿðèí äÿù-
ëèçëÿðèíÿ ñîõàðàã éåì . Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
×àéãûðàüûíûí éàõøû áèð úÿùÿòè äÿ áó èäè êè, ñó
âÿ ïåéèíëèê éàõûí îëäóüóíäàí, áóðàäà .. ëîáéà,
ñîüàí ÿêèðäèëÿð. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏÅÉÈÍÑßÏßÍ
ñèô. ê.ò. ßêèëÿúÿê ñàùÿéÿ
ïåéèí ñÿïìÿê ö÷öí èøëÿäèëÿí. Ïåéèíñÿïÿí ìà-
øûí. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Ïåéèíñÿïÿíè òÿìèð åòìÿê.
Éåíè ìàðêàëû ïåéèíñÿïÿí.
ÏÅÉÊ
èñ. Ïëàíåò âÿ éà óëäóçóí ÿòðàôûíäà
ôûðëàíàí ýþé úèñìè. Àé Éåðèí ïåéêèäèð. Éóïèòå-
ðèí 11 ïåéêè âàðäûð.
Ñöíè ïåéê – òÿäãèãàò
ìÿãñÿäè èëÿ ðàêåò âàñèòÿñèëÿ êîñìîñà áóðàõû-
ëàí âÿ ýþé úèñèìëÿðè êèìè ìöÿééÿí îðáèòè îëàí
úèùàç, ãóðüó. Éåðèí ñöíè ïåéêè.
ÏÅÉÊÀÍ
èñ. [ôàðñ.] ßñèë ìÿíàñû “îõóí
óúóíäàêû ñèâðè äÿìèð” îëóá, êëàññèê ÿäÿáèé-
éàòäà “êèðïèê, (ýþçÿëèí êèðïèéè)” ìÿíàñûíäà
èøëÿíìèøäèð. ßëùÿçÿð, éàé ãàøûí, øóõ ïåéêàíûí-
äàí; Âóðàð, éûõàð, þòìÿê îëìàç éàíûíäàí.
Ã.Çàêèð. ßçðàéûëû ãàíëû òóòìàñûí àíàì; Ìÿíè
áèð êèðïèéè ïåéêàí þëäöðöð. Àøûã ßëÿñýÿð.
ÏÅÉËßÌß
“Ïåéëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏÅÉËßÌßÊ
ô. äàí. Õÿíúÿð, áû÷àã âÿ ñ.
èëÿ âóðìàã, âóðóá þëäöðìÿê, éà éàðàëàìàã.
[Ñè÷àí:] Áó ïèøèéèí àòûíû áèð ïåéëÿéèí; Õàêÿ
éûõûí, þìðöíö òåé åéëÿéèí. Ñ.ß.Øèðâàíè.
ÏÅÉËßÍÌß
“Ïåéëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏÅÉËßÍÌßÊ
ìÿúù. äàí. Õÿíúÿð, áû÷àã
âÿ ñ. èëÿ âóðóëìàã, âóðóëóá þëäöðöëìÿê, éà
éàðàëàíìàã. Èêè äÿãèãÿ ÷ÿêìÿäè êè, ïåéëÿíìèø
(ô.ñèô.) äÿâÿ êèìè íÿðÿ ÷ÿêèá ýþéÿ ãàëõäû. Ìèð
Úÿëàë.
ÏÅÉÌÀÍ
[ôàðñ.] á à õ ÿùä 1-úè ìÿíàäà.
Íÿäÿí ëÿüâ îëäó ïåéìàíëàð; Âåðèëäè îäëó ôÿð-
ìàíëàð. Ì.ß.Ñàáèð.
Ïåéìàí áàüëàìàã
(åòìÿê) – ÿùä áàüëàìàã. Îâ÷ó âåðìÿäè àìàí;
Òîðóíà äöøäö òÿðëàí; Éàðëà ïåéìàí áàüëà-
éûá; Ãîéìóøàì éîëóíäà úàí. (Áàéàòû). [Âà-
ùèä:] [Àíàì] àíä è÷èá ïåéìàí åëÿäè êè, ìÿí
èéèðìè áåø éàøûíà ÷àòàíäà àòàì áàðÿäÿ ùÿð
øåéè ìÿíÿ à÷àúàãäûð.. Á.Áàéðàìîâ. Ïåéìà-
íûíû ñûíäûðìàã (ïîçìàã) – ÿùäèíè ñûíäûð-
ìàã (ïîçìàã). Ñÿáÿá íÿ îëäó êè, ïåéìàíö
ÿùäè ñûíäûðäûí? Õ.Íàòÿâàí. Óíóäóð âåðäèéè
ÿùäè, èëãàðû; Ïîçóð ïåéìàíûíû òåç èíñàí îüëó.
Àøûã Øÿìøèð.
ÏÅÉÌÀÍß
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. 1. Ãÿäÿù, ïèéàëÿ.
Ñûíäûðìà ãÿëáèíè ïåéìàíÿ êèìè. Ì.Ðàùèì.
2. ìÿú. ×àõûð, øÿðàá ìÿíàñûíäà. Ãàðà ýþç-
ëÿð ñöçöëöá ñÿðìÿñò îëóð ïåéìàíÿäÿí; Àùó
òÿê ùÿðäÿí äþíöá áàõìàüû þëäöðäö ìÿíè.
Ì.Ï.Âàãèô. Òÿüàôöë åòìÿñèí, èøðÿò ÷àüûäûð;
È÷èëèð ùÿð éåðäÿ ïåéìàíÿ, ýÿëñèí. Ã.Çàêèð.
ÏÅÉÐßÂÈ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Ãàáàãäà ýåäÿí,
ðÿùáÿð. // Äàëûíúà ýåäÿí, àðõàñûíúà ýåäÿí.
ÏÅÉÑßÐ
èñ. [ôàðñ.] Áàøûí àðõà òÿðÿôè. Áàé-
ðàì .. óñòà Ïèðÿëèíèí ãûðìûçû, äîëüóí öçöíÿ âÿ
éîüóí ïåéñÿðèíÿ áàõûðäû. Ì.Ùöñåéí. Øàïêà-
ñûíûí óçóí ýöíëöéö Ñÿìÿäÿ äèããÿòëÿ áàõìàüà
ìàíå îëóðìóø êèìè Éóñèô îíó ïåéñÿðèíÿ èòÿ-
ëÿäè. È.Ùöñåéíîâ.
ÏÅÉÂßÍÄ
èñ. [ôàðñ.] 1. ê.ò. Ìöÿééÿí õö-
ñóñèééÿò âåðìÿê ö÷öí áèð áèòêè ýþçúöê âÿ éà
ñàïëàüûíûí áàøãà áèòêèéÿ úàëàíìàñû; ãÿëÿì,
úàëàã.
Ïåéâÿíä åòìÿê (âóðìàã) – ãÿëÿì
åòìÿê, úàëàìàã. Âóðäóã àüàúëàðà áèç ïåé-
âÿíä, úàëàã. Ì.Ñåéèäçàäÿ.
2. òèá. Ùÿð ùàíñû áèð õÿñòÿëèéèí ãàðøûñûíû
àëìàã âÿ éà îíó çÿèôëÿòìÿê ìÿãñÿäèëÿ áÿ-
äÿíÿ âàêñèí éåðèòìÿ. Ãûçûëúàéà ãàðøû ïåéâÿíä.
Ïåéâÿíä åòìÿê (âóðìàã) – áÿäÿíÿ âàê-
ñèí éåðèòìÿê. Óøàüû ïåéâÿíä åòìÿê.
3. ìÿú. Áèòèøìÿ, úàíëàíìà. Áèð øèøÿ êè, îëäó
ïàðÿ-ïàðÿ; Ïåéâÿíäèíÿ âàðìû ùè÷ ÷àðÿ? Ôö-
çóëè.
Ïåéâÿíä åòìÿê – áèð-áèðèíÿ úàëàìàã,
áèòèøäèðìÿê. Ìÿðéÿì èñÿ îíóí áîéíóíó ãóúóá
ñþçëÿðèíè, ñîðüóëàðûíû áèð-áèðèíÿ ïåéâÿíä åäÿ-
ðÿê äåäè.. Ú.Úàááàðëû.
589
ÏÅÉÈÍ
ÏÅÉÂßÍÄ
ÏÅÉÂßÍÄËßÌß
“Ïåéâÿíäëÿìÿê”äÿí
ô.èñ.
ÏÅÉÂßÍÄËßÌßÊ
ô. 1. Ïåéâÿíä åòìÿê,
úàëàã åòìÿê, ãÿëÿì åòìÿê. Àëìà àüàúûíû
ïåéâÿíäëÿìÿê.
2. Ïåéâÿíä âóðìàã, ïåéâÿíä åòìÿê. Ãðèïÿ
ãàðøû ïåéâÿíäëÿìÿê.
ÏÅÉÂßÑÒß
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Äàèì, ùÿìèøÿ,
ìöòòÿñèë. Ïåéâÿñòÿ áèçÿ éåòÿð áÿëàñû; Íîâôÿë
ãÿçÿáèíäÿí åò ãèéàñû. Ôöçóëè. ×îõ ÷ÿêèð ùèú-
ðèíè Âàãèôè-õÿñòÿ; Ëåéëö íàùàð, øàìö ñÿùÿð
ïåéâÿñòÿ. Ì.Ï.Âàãèô.
ÏßÄßÐ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Àòà. Ïÿäÿðèì Ñà-
ëåùäèð, ìàäÿðèì Ðåéùàí. Ìîëëà Úöìÿ. Øàä
îëäó ïÿäÿð, ìàäÿðèíèç, – áó áîéà ÷àòäûç.
Ì.ß.Ñàáèð.
ÏßÄßÐØÀÙËÛÃ
èñ. òàð. Êèøè ãîùóìëóüó
õÿòòèíÿ ÿñàñëàíàí âÿ êèøèíèí ùàêèì îëäóüó
ãÿáèëÿ ãðóïëàðûíäàí èáàðÿò èáòèäàè èúìà ãóðó-
ëóøóíóí ñîí äþâðö; ïàòðèàðõàò.
ÏßÙËßÂÀÍ
èñ. [ôàðñ.] 1. ×îõ ýöúëö àäàì;
ãÿùðÿìàí, èýèä. Ýÿçèíèð îðòàäà ñÿêêèç ïÿù-
ëÿâàí; ßéðè ãûëûíúëàðäàí ñàíêè äàìûð ãàí.
Ù.Ê.Ñàíûëû. Øÿðãèí áöòöí ïÿùëÿâàíëàðû, ñÿð-
êÿðäÿëÿðè, ãÿùðÿìàíëàðû, èýèäëÿðè áóðàäàäûð.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
2. Ýöëÿøìÿ èëÿ ìÿøüóë îëàí èäìàí÷û; ýö-
ëÿø÷è. Èêèíúè äÿðÿúÿëè ïÿùëÿâàí.
ÏßÙËßÂÀÍÈ
á à õ ãÿùðÿìàíè.
ÏßÙËßÂÀÍËÀØÌÀ
“Ïÿùëÿâàíëàøìàã”-
äàí ô.èñ.
ÏßÙËßÂÀÍËÀØÌÀÃ
ô. Ãî÷àãëàøìàã,
úÿñóðëàøìàã, ïÿùëÿâàí îëìàã, úÿñàðÿòëÿí-
ìÿê. ..Àüàýöë ïÿùëÿâàíëàøàí (ô.ñèô.) äîñòó-
íóí öçöíÿ ìàò-ìàò áàõäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏßÙËßÂÀÍËÛÃ
èñ. Èýèäëèê, ãÿùðÿìàíëûã,
ãî÷àãëûã. Êèøèëÿð äÿì âóðóð ïÿùëÿâàíëûãäàí;
Ýöëÿøäÿí, ýöëëÿäÿí, þëöìäÿí, ãàíäàí. Ñ.Âóð-
üóí. Ãîëëàðûíû íèéÿ ÷ûðìàëàìûñàí, êèøè, éîõñà
ïÿùëÿâàíëûã åëÿìÿê ôèêðèíäÿñÿí? Ì.Èáðàùèìîâ.
ÏßÙÌÀÉÈ
èñ. çîîë. Åíëè áÿäÿíè îëàí áàëûã
íþâö.
ÏßÙ-ÏßÙ
á à õ áÿù-áÿù. [Ùàúû Ìÿùÿì-
ìÿäÿëè:] Ïÿù-ïÿù, ïÿù! Ìàøàëëàù îëñóí äîê-
òîð úÿíàáëàðûíûí åëìèíÿ. Ú.Ìÿììÿäãóëó-
çàäÿ. [Ñóëòàí áÿé:] Áÿëè! Ñóëòàí áÿéèí ãûçû áèð
ýÿäÿéÿ àøûã îëóáäóð, ïÿù-ïÿù, ïÿù! Ö.Ùàúû-
áÿéîâ.
ÏßÙÐÈÇ
èñ. [ôàðñ.] Ìöÿééÿí éåìÿê ðåæè-
ìè. Áó úàìûìà øÿðàá ñöç, ïÿùðèç åòìÿê ùÿ-
äÿðäèð; È÷èìäÿ àòÿøèì âàð, ïÿùðèç åäèì ìÿí
íÿäÿí? Øÿùðèéàð.
Ïÿùðèç ýþçëÿìÿê (ñàõ-
ëàìàã) – ìöÿééÿí éåìÿê ðåæèìèíÿ ðèàéÿò
åòìÿê. Õÿñòÿ ïÿùðèç ýþçëÿìÿëèäèð. – [Ùÿêèì:]
Áåø-îí èë äþçÿð úàí; Úèääè ïÿùðèç ñàõëàñàí.
Ð.Ðçà.
ÏßÙÐÈÇÊÀÐ
èñ. [ôàðñ.] Ïÿùðèç ýþçëÿéÿí
(ñàõëàéàí), ïÿùðèç ðåæèìèíÿ ðèàéÿò åäÿí àäàì.
ÏßÙÐÈÇÊÀÐËÛÃ
èñ. Ïÿùðèçèíè ýþçëÿìÿ,
îíà ðèàéÿò åòìÿ. Ùÿð èêè äöíéàíûí íåìÿòè ñÿ-
íÿòäÿ, áöòöí ñÿíÿòëÿðèí à÷àðû åëì âÿ òÿðáèéÿ-
äÿäèð. Õöñóñèëÿ, íÿôñè òÿðáèéÿ åòìÿê, òÿâàçþ-
êàðëûã, ïÿùðèçêàðëûã, äöç äàíûøìàã, òÿìèç àäëû
îëìàã, áàøãàëàðûíà ÿçèééÿò âåðìÿìÿê âÿ ùÿ-
éàëû îëìàã ÷îõ éàõøûäûð. “Ãàáóñíàìÿ”.
ÏßÆÌÖÐÄß
ñèô. [ôàðñ.] Öçöíöí ðÿíýè ãà÷-
ìûø, ñîëüóí, ïÿðèøàí, ùàëû ïîçüóí. Ùàëû ïÿæ-
ìöðäÿ, ñàíêè áèð ìÿúíóí; Àíëàøûëìàç íÿäèð
ìÿðàìû îíóí?! Ù.Úàâèä. Îòàãäàí ãàðàñèôÿò,
äîëàøûã ñà÷ëû, ïÿæìöðäÿ áèð ãàäûí ÷ûõûá áàë-
êîíäà äóðäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ìÿøÿäè Èáàä
ïÿðèøàí âÿ ïÿæìöðäÿ áèð ùàë èëÿ êö÷ÿäÿ âàãå
îëóð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.
ÏßÆÌÖÐÄßËÈÊ
èñ. Ïÿæìöðäÿ àäàìûí ýþð-
êÿìè; ñîëüóíëóã, ïÿðèøàíëûã.
ÏßË
èñ.: ïÿë ãàòìàã (âóðìàã) – áèð èøÿ
ìàíå÷èëèê òþðÿòìÿê, ÿíýÿë îëìàã, ïÿëëÿìÿê.
..Îíó âóðàí àäàì öìóìè èøÿ ïÿë ãàòûð, òÿê
þçöíÿ éîõ, ýþðäöéö õåéèðëè èøÿ äÿ ÿíýÿë òþðÿ-
äèð.. Ì.Ùöñåéí. [Ýèëÿ Íÿáèéÿ:] Áèç òîéà ÷îõ-
äàí ùàçûðûã. Ýöëöñòàíûí þëöìö, íÿ áèëèì, àðà-
íûí ãàðûøìàñû èøèìèçÿ ïÿë âóðäó. ß.Àáàñîâ.
ÏßËß
ñèô. Éàñòû, åíëè. [Êîðîüëó] ïÿëÿ áûü-
ëàðûíû åøèá ãóëàãëàðûíûí äàëûíà êå÷èðäè.
“Êîðîüëó”.
ÏßËßÁÛÜ(ËÛ)
ñèô. Éåêÿ, éàñòû âÿ óçóíáûüëû.
ÏßËßÃÓËÀÃ(ËÛ)
ñèô. Èðè, éàñòûãóëàãëû.
Áàëàúàáîéëó, êþê, ïÿëÿãóëàã, éåêÿáóðóí áèð
óøàã ÿëèíè éóõàðû ãàëäûðûá äåäè. ß.Àáàñîâ.
ÏßËßÍÝ
èñ. 1. Ïèøèê úèíñèíäÿí äÿðèñè çî-
ëàãëû èðè éûðòûúû ùåéâàí; ãàïëàí. .. Ñÿäèíèí áèð
ñþçö ÷ûõìûð éàäûìäàí: Ïèøèéèí äóðóøó ðÿíý-
áÿðÿíý îëóð; Ïÿëÿíýè ýþðÿíäÿ î, ñè÷àíëàøûð;
Ñè÷àíû ýþðÿíäÿ î, ïÿëÿíý îëóð. Õ.Ðçà.
2. ìÿú. Èýèä, ãî÷àã ìÿíàñûíäà. Áàø áÿ-
äÿííÿí éàðïàã êèìè òþêÿðÿì; Ìÿíÿì ÿñèë
590
ÏÅÉÂßÍÄËßÌß
ÏßËßÍÝ
úÿçèðÿíèí ïÿëÿíýè. “Êîðîüëó”. ßñèðýÿìèð îí-
äàí ïàòðîí-òöôÿíýè; Áÿñëÿéèð éîõñóëëàð î ýÿíú
ïÿëÿíýè. Ù.Ê.Ñàíûëû. Òöôÿíý òóòàí áó ÿðëÿð;
Áÿñëÿäèéèì ïÿëÿíýëÿð; Íÿéèì âàðñà ñÿíèíäèð.
Ñ.Âóðüóí.
ÏßËßÍÝÈ
ñèô. Ðÿíýàðÿíý, àëà-áÿçÿê. Ïÿ-
ëÿíýè ïàð÷à.
ÏßËßÍÝËÈÊ
èñ. Èýèäëèê, ãî÷àãëûã, ðÿøàäÿò.
ÏßËËßÌß
“Ïÿëëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßËËßÌßÊ
ô. ìÿù. Èøÿ ìàíå÷èëèê òþðÿò-
ìÿê, ïÿë âóðìàã, ïÿë ãàòìàã.
ÏßËÌß
èñ. äàí. Òóòãóí, àéäûí îëìàéàí,
éàðûèøûã, çÿèô èøûã.
ÏßËÌßËßÍÌß
“Ïÿëìÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßËÌßËßÍÌßÊ
ô. ìÿù. Ðÿíýëÿðè ÷ûõà-
ðàã áèð-áèðèíÿ ãàðûøìàã, àëà-áóëà îëìàã. Õàëû-
ëàðûí, úåúèìëÿðèí .. âÿ äþøÿêëÿðèí áîéàëàðû áèð-
áèðèíÿ ãàðûøàðàã ïÿëìÿëÿíìèøäè. ×ÿìÿíçÿ-
ìèíëè.
ÏßËÒßÊ
ñèô. Äèëèíè äèøëÿðèíèí àðàñûíà àëà-
ðàã äàíûøàí, áóíà ýþðÿ äÿ “ð”, “ë” âÿ ñ. ñÿñ-
ëÿðè äöçýöí òÿëÿôôöç åòìÿéÿí. Ïÿëòÿê óøàã.
– Ïÿëòÿê îüëàíûí óòàíäûüûíû ùèññ åäÿí Ãöä-
ðÿò, ñÿñèíÿ ìåùðèáàí áèð èôàäÿ âåðäè.. Ì.Ùö-
ñåéí.
ÏßËÒßÊËÈÊ
èñ. Äàíûøàðêÿí áÿçè ñÿñëÿðè
äöçýöí òÿëÿôôöç åäÿ áèëìÿìÿêäÿí èáàðÿò íèòã
íþãñàíû. Ïÿëòÿêëèéè ìöàëèúÿ åòìÿê. – Îüëàí
ìÿùç ïÿëòÿêëèéèíèí ýöëöøÿ ñÿáÿá îëäóüóíó äö-
øöíöá, ãóëàüûíûí äèáèíÿúÿí ãûçàðäû. Ì.Ùö-
ñåéí.
ÏßÍÀÙ
èñ. [ôàðñ] 1. Ñûüûíìà, áèðèíèí éà-
íûíà ãà÷ûá îíäàí ùèìàéÿ âÿ êþìÿê èñòÿìÿ.
Ïÿíàù åòìÿê (åéëÿìÿê) – 1) þçö ö÷öí
ñûüûíàúàã åòìÿê, ìÿñêÿí åòìÿê. Àëÿìèí äÿðäö
ãÿìèíäÿí õÿáÿðèí éîõ, Ñåééèä; Ìÿí êè ìåé-
õàíÿíè èëëÿðäè ïÿíàù åéëÿìèøÿì. Ñ.ß.Øèðâàíè;
2) á à õ ïÿíàù àïàðìàã. Ïÿíàù ýÿòèðìÿê
(àïàðìàã) – áèð àäàìûí éàíûíà, áèð éåðÿ ñûüû-
íàðàã îíäàí èìäàä, ñûüûíàúàã èñòÿìÿê. ..Çö-
ëåéõà ÷ÿêäèéè ìÿøÿããÿòëÿðäÿí úàíà ýÿëèá, þç
ãàðäàøëàðûíûí åâèíÿ ïÿíàù ýÿòèðäè. Ú.Úàááàðëû.
Ïÿíàù éåðè – ñûüûíàúàã, ïÿíàùýàù. [Êþ÷ÿðè
ãóøëàðûí] áöòöí ïÿíàù éåðëÿðè áàüëàðûí ãàðà-
òèêàí ÷ÿïÿðëÿðè èäè êè, îðàäà àç-÷îõ éåì òàïà
áèëèðäèëÿð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
2. ìÿú. Ùèìàéÿ÷è, àðõà, äàäà÷àòàí, èñòèíàä-
ýàù, ïÿíàùýàù. Ñÿìÿä öçöíö Ìÿøÿäè Ùåéäÿðÿ
òóòóá, ãàø-ýþç åëÿäè âÿ Íàäèðè ýþñòÿðÿðÿê áåëÿ
áèð ãöââÿòëè ïÿíàùû îëäóüóíó èøàðÿ åòäè. Á.Òà-
ëûáëû.
Ïÿíàù ÷ûõìàã – ùèìàéÿñè àëòûíà
àëìàã, ãàéüûñûíû ÷ÿêìÿê. [Çåéíÿáÿ Ãàðà
Êÿðÿìîüëó] áèð ãàðäàø, áèð àòà êèìè ïÿíàù
÷ûõäû, èøÿ ÷ÿêäè, óøàãëàðûíû êîëõîç áàü÷àñûíà
àëäû. Ì.Èáðàùèìîâ. Ïÿíàù îëìàã – 1) èìäà-
äûíà ÷àòìàã, êþìÿê åòìÿê; 2) á à õ ïÿíàù
÷ûõìàã. Ïÿíàùûíäà ñàõëàìàã – ùèìàéÿ åò-
ìÿê, ùèìàéÿñèíäÿ ñàõëàìà, ãàéüûñûíû ÷ÿê-
ìÿê; ãîðóìàã, ùèôç åòìÿê. Ùÿðàìè ãàøëàðûí
ôèòíÿäèð êàðû; Îíó ïÿíàùûíäà ñàõëàéà òàðû.
Ã.Çàêèð. [Øàìàìà Úàäó:] Àëëàù ñÿíè þç ïÿíà-
ùûíäà ñàõëàñûí, úàâàí ãÿääèíè éåðÿ âóðìàñûí.
ß.Ùàãâåðäèéåâ. // ìÿú. Öìèä, äàéàã. Ãàðû þç
éåýàíÿ ïÿíàùû íÿâÿñèíè áèð ïàð÷à ÷þðÿêïóëó
ö÷öí éåíÿ äÿ áàçàðà éîëà ñàëìàã èñòÿéèðäè.
Ñ.Ðÿùèìîâ. Êþðïÿëÿðèí ïÿíàùûñàí; Àíàëàðûí
ýþçö ñÿíäÿ. Í.Ðÿôèáÿéëè.
ÏßÍÀÙÝÀÙ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ïÿíàù àïàðûëàí
éåð, ïÿíàù éåðè, ñûüûíàúàã éåðè. [Àäàìëàðäàí
áèðè:] Ñÿí ùÿð øåéäÿí ÿââÿë áèçÿ áèð ïÿíàù-
ýàù òàï êè, áèç îðàäàí äöøìÿí èëÿ âóðóøàã.
Ï.Ìàêóëó.
2. ìÿú. Àëëàù ìÿíàñûíäà. [Ýþâùÿð õàíûì:]
Åé úÿìè éàðàíìûøûí ïÿíàùýàùû! Îüëóìó ñÿí-
äÿí èñòÿéèðÿì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÏßÍÀÙËÀÍÌÀ
“Ïÿíàùëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÍÀÙËÀÍÌÀÃ
ô. Ïÿíàù àïàðìàã, ïÿ-
íàù ýÿòèðìÿê, èìäàä èñòÿìÿê; ñûüûíìàã.
[Áÿäÿë:] Éÿãèí ùÿð êÿñ èñÿ .. áèçÿ ïÿíàù-
ëàíìàüà ýÿëèð, ãîé ýÿëñèí ýþðÿê. ß.Ùàãâåð-
äèéåâ.
ÏßÍÁß
ñèô. øàèð. À÷ûã-àë, ýöë ðÿíýèíäÿ.
Ñåâäà ýÿëèíëÿðÿ ìÿõñóñ ïÿíáÿ òöëëÿð è÷èíäÿ
îëàðàã ýÿëÿð.. Ù.Úàâèä. Ñîëäó éàâàø-éàâàø
ïÿíáÿ éàíàãëàð; Ýöëöìñöíäö àúû ýöëýöí
äîäàãëàð. ß.Úàâàä.
ÏßÍÚß
èñ. [ôàðñ.] 1. ßë àéàñû èëÿ áåø áàð-
ìàã áèðëèêäÿ. Ïÿíúÿñèíè à÷ìàã. – Íÿáè ïÿí-
úÿñèíÿ ñûüìàéàí áàôàíû éåðÿ ãîéóá, áåëèíè
äöçÿëòäèéè çàìàí ýöíÿø îíó ñàëàìëàäû.
ß.Àáàñîâ. // Ùåéâàíëàðûí ãàáàã àéàãëàðûíûí
áàðìàãëàðû èëÿ äûðíàãëàðû. [Ïÿëÿíý] äÿ ìÿíè
ýþðìöøäö, ïÿíúÿñèëÿ àúûãëû-àúûãëû éåðè åøèð,
äûðìàëàéûðäû. À.Øàèã. [Òóëà] ñàü ïÿíúÿñèíè
éàðû ãàëäûðûá áöêìöø, .. þçö èñÿ ùåéêÿë êèìè
ùÿðÿêÿòñèç äóðìóøäó. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
591
ÏßËßÍÝÈ
ÏßÍÚß
2. Àéàüûí äàáàíäàí áàøãà, áàðìàãëàðûí äà
äàõèë îëäóüó àëò ùèññÿñè. Ïÿíúÿñèíÿ òèêàí áàòûá.
– Åëäàð .. ïÿíúÿëÿðè öñòöíäÿ éåðèéÿðÿê ðåïðî-
äóêòîðóí ñÿñèíè êÿñìÿê ö÷öí ÿëèíè óçàòäû.
Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. ..[Çàáèò] ïÿíúÿëÿðè öñòöíäÿ
ãàëõûá-äöøÿðÿê þçöíäÿí ðàçû ùàëäà ñÿùðàíû
ñåéðÿ äàëäû. Ì.Èáðàùèìîâ. // Àéàããàáû àëòëû-
üûíûí ùÿìèí ùèññÿñè. ×ÿêìÿéÿ ïÿíúÿ âóð-
äóðìàã.
3. Áèð ÿë òóòàúàã ãÿäÿð òàõûë, îò âÿ ñ. Àëîâ
èðè àüçûíû ýåíèø à÷àðàã éûüûëìûø òàõûëû, ïÿíúÿ-
ëÿðè, áàüëàíìàìûø áàôàëàðû óäóðäó. ß.Âÿëè-
éåâ. Îíëàðûí áè÷äèêëÿðè éåðäÿ íÿèíêè ïÿíúÿ,
ùÿëÿ äÿðç äÿ ýþçÿ àç äÿéèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.
// Áèð ÿë òóòàúàã ìèãäàð. Áèð ïÿíúÿ ïëîâ.
4. Êóëòèâàòîð âÿ ñ.-äÿ òîðïàãäà êè÷èê øûðûì-
ëàð à÷àí ùèññÿ. Êóëòèâàòîðóí ïÿíúÿñè.
5. ìÿú. Ãöââÿò, çîð, çîð-ýöú; ìÿíýÿíÿ.
Þëöìëÿðèí ïÿíúÿñèíäÿ ùû÷ãûðàí; Ìÿçëóìëàðûí
íÿâàñûíäàí éàðàíäûì. Ì.Ìöøôèã. Çöëìöí
ïÿíúÿñèíäÿ èíëÿðêÿí úàùàí; Èëê àçàäëûã ñþçö
ñÿíäÿí óúàëìûø.. Í.Ðÿôèáÿéëè.
◊ Ïÿíúÿñèíäÿí ãóðòàðìàã (õèëàñ îëìàã) –
ÿëèíäÿí ãóðòóëìàã, àçàä îëìàã, õèëàñ îëìàã.
Ïÿíúÿñèíÿ äöøìÿê (êå÷ìÿê) – ÿëèíÿ êå÷-
ìÿê, òóòóëìàã. [Ãàúàð:] Êå÷äè ïÿíúÿìèçÿ
ýþçÿë Ãàðàáàü; Þïñöí ãûëûíúûìû ùÿð ãàéà, ùÿð
äàü! Ñ.Âóðüóí. Àéà, ùàíêû úÿëëàäûí ïÿíúÿñèíÿ
êå÷äèíèç; Íå÷èí áþéëÿ ãÿääèíèç ñûíäû, áöêöëäö,
äàüëàð? Ì.Ìöøôèã.
ïÿíúÿ-ïÿíúÿ ñèô. Öçÿðèíäÿ ïÿíúÿ øÿêëèíäÿ
ýöëëÿðè, íàõûøëàðû îëàí. Ïÿíúÿ-ïÿíúÿ ïàð÷à.
– Áèð äÿ ýþðÿðäèí êè, äþâëÿòëè ãàäûí ïÿíúÿ-
ïÿíúÿ äîíóíó ýåéäè. Ù.Ñàðàáñêè.
◊ Ïÿíúÿ-ïÿíúÿéÿ ýÿëìÿê – á à õ ïÿí-
úÿëÿøìÿê. Þëöìëÿ ïÿíúÿ-ïÿíúÿéÿ ýÿëìÿê.
– Áóëóäëàð ýÿëäèêúÿ ïÿíúÿ-ïÿíúÿéÿ; Ñàíàñàí
âàðëûüûí öðÿéè ÿñèð. Ñ.Âóðüóí.
ÏßÍÚßÊÅØ
èñ. [ôàðñ.] ×þðÿéèí öçÿðèíÿ
íàõûø ñàëìàã ö÷öí àëÿò.
ÏßÍÚßËßÌß
“Ïÿíúÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÍÚßËßÌßÊ
ô. Ïÿíúÿñè èëÿ ãàïûá ýþ-
òöðìÿê. Ïëîâó ïÿíúÿëÿìÿê.
ÏßÍÚßËßØÌß
“Ïÿíúÿëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÍÚßËßØÌßÊ
ô. ×àðïûøìàã, âóðóøìàã,
ìöáàðèçÿ àïàðìàã. Þëöìëÿ ïÿíúÿëÿøìÿê.
– [Ãöäðÿò:] Ýåúÿ èëÿ ýöíäöç ïÿíúÿëÿøèð.
Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Äàüëàðëà, äàøëàðëà ïÿíúÿëÿøÿ-
ðÿê; Èíñàí èñòèãáàëû ñàëàìà ýÿëèð.. Ñ.Âóðüóí.
Áöòöí ãûøû òóôàíëàðëà; Ïÿíúÿëÿøÿí íåôò óñòàñû;
Áàõûð àéäûí öôöãëÿðÿ; Öðÿéèíäÿ éàç ñåâäàñû.
Í.Ðÿôèáÿéëè.
ÏßÍÚßÐß
èñ. 1. Èøûã âÿ ùàâà ýÿëìÿê ö÷öí
åâèí âÿ ñ. äèâàðûíäà à÷ûëàí äåøèê âÿ ùÿìèí
äåøèéè ãàïàéàí øöøÿëè ÷ÿð÷èâÿ. Ïÿíúÿðÿíè à÷-
ìàã. Ïÿíúÿðÿéÿ øöøÿ ñàëìàã.
2. äàí. Ìöùàçèðÿëÿð, äÿðñëÿð àðàñûíäà áîø
ãàëàí âàõò; ôàñèëÿ. Ïÿíúÿðÿäÿ áåêàð ãàëìàã.
ÏßÍÚßÐßÀËÒÛ
èñ. Ïÿíúÿðÿíèí àëò òÿðÿ-
ôèíÿ âóðóëàí òàõòà. Ïÿíúÿðÿàëòûíû éîíìàã.
ÏßÍÚßÐßËÈ
ñèô. 1. Ïÿíúÿðÿñè îëàí. Áó,
ãàéà è÷èíäÿ ñàëûíìûø, ãàáàüûíäà êè÷èê äàø
ñÿêèñè îëàí, òîðïàã äàìëû, êè÷èêúÿ ïÿíúÿðÿëè,
áèð ãàïûúûüàçëû äàõìà èäè. ß.ßáöëùÿñÿí.
2. äàí. Ïÿíúÿðÿñè îëàí; ôàñèëÿëè (á à õ ïÿí-
úÿðÿ 2-úè ìÿíàäà). Ïÿíúÿðÿëè äÿðñ úÿäâÿëè.
ÏßÍÚßÐßÑÈÇ
ñèô. Ïÿíúÿðÿñè îëìàéàí.
[Àëìàç Úàìàëà:] Áóðàäà íÿ âàð? Ó÷óã-ñþêöê
äàõìàëàð, ïÿíúÿðÿñèç, èøûãñûç êîìàëàð. Ú.Úàá-
áàðëû.
ÏßÍÚßÐßÖÑÒÖ
èñ. Ïÿíúÿðÿíèí öñò òÿðÿ-
ôèíÿ âóðóëàí òàõòà âÿ éà ãîéóëàí èðè äàø. Ïÿí-
úÿðÿöñòöíö éîíìàã.
ÏßÍÚßÖÇÝßÚËÈËßÐ
úÿì, çîîë. Öçýÿú-
ëÿðè ïÿíúÿ øÿêëèíäÿ îëàí ùåéâàíëàð ôÿñèëÿñè.
ÏßÍÚØßÍÁß
èñ. [ôàðñ.] Úöìÿ àõøàìû.
Ìîëëà Õÿëèë ùÿôòÿíèí ïÿíúøÿíáÿ âÿ úöìÿ ýöí-
ëÿðèíè ìÿñúèääÿ îõóéàúàüûíû áèëäèðìèøäè.
Ñ.Ùöñåéí.
ÏßÍÄ
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Íÿñèùÿò. Ìöðøèäèí
ïÿíäèíè åéèúÿ ñàõëà; Äàìàðäàí, èëèêäÿí, ãàí-
äàí è÷ÿðè. Õÿòàéè.
ÏßÏß
èñ. 1. óø. ×þðÿê.
2. Ãûðûíòû, îâóíòó. ×þðÿê ïÿïÿñè.
ÏßÏßØ
á à õ ïÿïÿ 1-úè ìÿíàäà.
ÏßÏßÉÅÉßÍ:
ìÿìÿéåéÿíäÿí-ïÿïÿ-
éåéÿíÿ êèìè (ãÿäÿð) – á à õ ìÿìÿéåéÿí.
ßùàëèäÿ îëàí áó ñåâèíú ìÿìÿéåéÿíäÿí-ïÿïÿ-
éåéÿíÿ êèìè ùàìûíûí öðÿéèíäÿí àõûá ýÿëèðäè.
ß.Âÿëèéåâ.
ÏßÐ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ãóø òöêö.
2. Ãàíàä (êëàññèê ÿäÿáèééàòäà ÷îõ âàõò
“ïÿðö áàë” øÿêëèíäÿ èøëÿíìèøäèð). Áèëìÿì áó
ãÿôÿñäÿ íîëà ùàëûì; Ñûíäûðäû áÿëà ïÿð èëÿ áà-
ëûì. Ôöçóëè. Ìÿíèì øàùèíèì äÿ ïÿðö áàëûíû;
Ýÿðèð öôöãëÿðÿ åùòèøàì èëÿ. Ì.Ðàùèì.
Ïÿð
592
ÏßÍÚßÊÅØ
ÏßÐ
à÷ìàã (âóðìàã) – ãàíàä à÷ìàã, ãàíàä ÷àë-
ìàã, ó÷ìàã. Ñèìóðã ýþéäÿ ïÿð âóðóá, íÿð
êèìè íÿðèëäÿéèðäè. (Íàüûë).
3. Á à õ ãàíàä 4-úö ìÿíàäà. Ñóéóí øÿô-
ôàôëûüûíäàí äÿíèçèí äèáè ýþðöíöðäö: ìÿõìÿð
êèìè éàøûë éîñóí, õûðäà âÿ èðè äàøëàð, öç-öçÿ
ïÿðëÿðèíè ýåíèø à÷ûá îéíàøàí áàëûãëàð.. Ì.Ñö-
ëåéìàíîâ.
4. Ìöõòÿëèô ìàøûí âÿ ãóðüóëàðûí ôûðëàíàí
ùèññÿñè, ãàíàäû. Éåëäÿéèðìàíûí ïÿðè. Âåíòèë-
éàòîðóí ïÿðè. Òÿééàðÿíèí ïÿðè. – Äÿéèðìàí
ïÿðëÿðè åëÿ ôûðëàíûð êè, ýþðìÿê îëìóð. Ìèð
Úÿëàë. // Äÿéèðìàí ÷àðõûíûí öçÿðèíÿ ñó òþêö-
ëöá ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèëÿí ùèññÿñè. Íîâäàí ëöëÿëÿ-
íèá ÷ûõàí ãöââÿòëè ñó ãîúàíûí ãàéûðìûø îëäóüó
áèð úöò äÿéèðìàí äàøûíûí ïÿðèíÿ ÷ûðïûëûðäû.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏßÐÀÊßÍÄß
çÿðô âÿ ñèô. [ôàðñ.] 1. Áèð
éåðäÿ âÿ ìöíòÿçÿì ùàëäà îëìàéàí; íèçàì-
ñûç, ãàðìàãàðûøûã, äàüûíûã. Ãîøóí äÿñòÿ-äÿñòÿ,
ïÿðàêÿíäÿ áèð ùàëäà ýÿëèá-êå÷èðäè. ×ÿìÿí-
çÿìèíëè. Äèðåêòîð ìàñàíûí öñòöíäÿ ïÿðàêÿíäÿ
ùàëäà îëàí êàüûçëàðû íèçàìà ñàëäû. Ã.Èëêèí.
Ïÿðàêÿíäÿ äöøìÿê (îëìàã) – äàüûëìàã,
äàüûíûã ùàëà äöøìÿê, ìöòÿøÿêêèëëèéèíè èòèð-
ìÿê, äàðìàäàüûí îëìàã. [Ãàñèä:] Éåðäÿ ãàëà-
íûí áèð ùèññÿñè Úÿôÿðãóëó õàí òÿðÿôÿ êå÷äè âÿ
ãàëàíû ïÿðàêÿíäÿ îëóá, ùÿðÿñè áèð éàíà ãà÷äû.
ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Ùàäè Ëÿëÿ:] Áó õàíÿäàíûí,
äàüûëûá ïÿðàêÿíäÿ äöøìÿéèíÿ áàèñ îëìà.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
2. Äàüûíûã, ïÿðèøàí. ..Íÿðýèçèí ýþðêÿìè,
Ìèõàèëèí ïÿðàêÿíäÿ ñàããàëû êàðûõìûø Ýþí
×ÿðêÿçèí èíàìûíû àðòûðûðäû. Á.Áàéðàìîâ.
[Ìÿðéÿìèí] ïÿðàêÿíäÿ ùàëäà ÷èéíèíÿ ñÿïèë-
ìèø óçóí øàáàëûäû ñà÷ëàðû, òÿçÿ à÷ìûø ýöë êèìè
ñàô ÷þùðÿñè .. Ñÿëèìè ìÿñò åäèðäè. Ù.Ñåéèäáÿéëè.
◊ Ïÿðàêÿíäÿ ñàòûø òèú. – òîïäàí äåéèë,
ÿäÿäëÿ âÿ éà àç ìèãäàðëàðëà ñàòûëàí, éàõóä
àëûíàí (èñòåùëàê ìàëëàðû ùàããûíäà). ..×îõèøëÿ-
íÿí ìàëëàð ö÷öí àøàüû ñàëûíàí âàùèä äþâëÿò
ïÿðàêÿíäÿ ñàòûø ãèéìÿòëÿðè ãîéóëìóøäó. (Ãÿ-
çåòëÿðäÿí).
ÏßÐÀÊßÍÄßËÈÊ
èñ. Ïÿðàêÿíäÿ øåéèí ùàë
âÿ âÿçèééÿòè; äàüûíûãëûã, íèçàì-èíòèçàìñûçëûã,
ãàðìàãàðûøûãëûã. Ýÿíú ëåéòåíàíòûí .. öçöíäÿ,
óçóí ãàðà êèðïèêëè ýþçëÿðèíèí ãàïàíûøûíäà,
ãàðà, ãûâðûì ñà÷ëàðûíûí ïÿðàêÿíäÿëèéèíäÿ
÷îõ ïÿðèøàí áèð ýþðêÿì âàð èäè. ß.Âÿëèéåâ.
// Àääà-áóääàëûã, äàüûíûãëûã, ìöÿééÿí ãàéäà
âÿ ñÿëèãÿíèí îëìàäûüû ùàë. Áåëÿ ïÿðàêÿíäÿëèê,
åâëÿðèí ìöõòÿëèô áè÷èìè, .. éîëëàðûí òîç-òîðïàãëû
îëìàñû [Øàùìàðû] äàðûõäûðûðäû. Á.Áàéðàìîâ.
ÏßÐ×ÈÌ
èñ. Èêè øåéè áèð-áèðèíÿ áàüëàìàã
(áÿíä åäèá áÿðêèòìÿê) ö÷öí ìåòàë ìèë âÿ îíóí
äþéöëöá éàñòûëàíàí óúó.
Ïÿð÷èì åòìÿê
(åëÿìÿê) – 1) á à õ ïÿð÷èìëÿìÿê; 2) ñûõ áèð
éåðÿ òÿïèëìÿê, ñîõóëìàã, ýèðìÿê. Êÿêëèê ..
þçöíö áèð êîëà ïÿð÷èì åëÿäè. Á.Áàéðàìîâ.
Ïÿð÷èì îëìàã – 1) ñûüûøìàäûüû äàð áèð éåðÿ
òÿïèëÿðÿê ùå÷ áèð éàíà äþíÿ âÿ éà ÷ûõà áèë-
ìÿìÿê, ñûõûëûá ãàëìàã. Äàð ïàëòàð ýåéÿíäÿ
àäàì ïÿð÷èì îëóð. Ñòîëóíà ïÿð÷èì îëìóø ñòîë-
áàçû; òàíû, ôÿãÿò ñàéà ñàëìà. Õ.Ðçà; 2) áèð
øåéèí è÷èíÿ ýèðìÿê, ñàíúûëìàã, ñàíúûëûá ãàë-
ìàã, èëèøìÿê, èëèøèá ãàëìàã. Ùèðñëÿ øûüûéàí
òÿðëàíûí öðÿéèíäÿí ïÿð÷èì îëàí èòè ãÿëÿìÿíèí
íåøòÿð óúó îíóí êöðÿéèíäÿí ÷ûõìûøäû. Ñ.Ðÿ-
ùèìîâ.
ÏßÐ×ÈÌËßÌß
“Ïÿð÷èìëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐ×ÈÌËßÌßÊ
ô. 1. Ïÿð÷èìëÿ áàüëàìàã,
áÿðêèòìÿê. Äþøÿìÿñèëÿíèí ùèññÿëÿðèíè ïÿð÷èì-
ëÿìÿê.
2. Ñîõìàã, ñàíúìàã. Õÿíúÿðè öðÿéèíÿ ïÿð-
÷èìëÿìÿê.
ÏßÐ×ÈÌËßÍÌß
“Ïÿð÷èìëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐ×ÈÌËßÍÌßÊ
ìÿúù. 1. Ïÿð÷èìëÿ áàü-
ëàíìàã, áÿðêèäèëìÿê.
2. Þçöíÿ éåð åëÿìÿê, ýèðìÿê. Êèòàá äà
âàðäûð êè, ùÿð ñÿòðè ìèñìàð; Çîðëà ïÿð÷èìëÿ-
íèð áåéíÿ, àüûëà. Ñ.Âóðüóí.
3. Èëèøèá ãàëìàã, ÷ûõìàìàã, èëèøìÿê. Áàëòà
ãóéóäà ïÿð÷èìëÿíäè.
4. Âóðóëìàã, ñàíúûëìàã, ýèðìÿê, áàòìàã.
Õÿíúÿð öðÿéèíÿ ïÿð÷èìëÿíäè.
ÏßÐÄß
èñ. [ôàðñ.] 1. Ãàïû, ïÿíúÿðÿ âÿ
ñ.-äÿí àñûëàí þðòö âÿ éà áèð éåðè èêè ùèññÿéÿ
àéûðìàã ö÷öí àñûëàí èðè ïàð÷à. Òöë ïÿðäÿ.
Ïÿðäÿ èëÿ îòàüû èêè ùèññÿéÿ áþëìÿê. Ãàïûéà
ïÿðäÿ ñàëìàã. – Ýöí Èìðàíûí öñòöíÿ äöøÿíäÿ
ãàðû äèðÿêëÿðèí àðàñûíà ïÿðäÿ òóòàðäû. È.Øûõëû.
2. Òåàòðäà ñÿùíÿíè òàìàøà ñàëîíóíäàí àéû-
ðàí àñûëìûø èðè þðòö. Ïÿðäÿ ãàëõûð, ßñýÿð îõó-
éóð.. Ö.Ùàúûáÿéîâ. Ñÿùíÿäÿí éåíè ïÿðäÿ àñûë-
ìûøäû. ß.Ñàäûã.
3. Ñÿùíÿ ÿñÿðëÿðèíèí ÿí áþéöê ùèññÿëÿðèí-
äÿí ùÿð áèðè. Èêè øÿêèëäÿí èáàðÿò ïÿðäÿ. Áàëåò
ö÷ ïÿðäÿäÿí èáàðÿòäèð. Áèðèíúè ïÿðäÿäÿ ÷ûõûø
593
ÏßÐÀÊßÍÄß
ÏßÐÄß
åòìÿê. – ßñÿðèí ÿí ýÿðýèí éåðëÿðè îëàí ÛÂ âÿ
 ïÿðäÿëÿðäÿ Àëìàç øèääÿòëè ùÿéÿúàíëàð êå-
÷èðèð. Ì.Àðèô. Òàìàøàíûí èêèíúè ïÿðäÿñè îéíà-
íûðäû. Ìèð Úÿëàë.
4. Áÿçè ñèìëè ìóñèãè àëÿòëÿðèíèí (òàð, ñàç
âÿ ñ.) ãîëóíäàêû áþëìÿëÿðäÿí ùÿð áèðè (áóí-
ëàðûí ùÿð áèðèíÿ áàðìàãëà âÿ éà ìèçðàáëà òî-
õóíäóãäà áàøãà áèð ñÿñ ÷ûõàðûð). Îüëàí ñàçûí
çèë ïÿðäÿñèíè äèëëÿíäèðèð. À.Øàèã. [Ìÿììÿä
àøûüà:] Áàðìàüûí ýÿçäèêúÿ ïÿðäÿëÿðäÿ, ìÿí;
Ìèí èëùàì àëìûøàì î íÿüìÿëÿðäÿí. Ç.Õÿëèë.
Ìóüàìäàêû ùÿçèí-ùÿçèí ïÿðäÿëÿðäÿí; Äèâàð-
ëàðûí äþíÿìèíÿ íàõûø âóðäóí. Á.Âàùàáçàäÿ.
5. Ìàéåíèí öçÿðèíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí òÿáÿãÿ.
Ñöäöí öçÿðèíäÿêè éàü ïÿðäÿñè. Ýþëìÿ÷ÿ íåôò
ïÿðäÿñè èëÿ þðòöëöäöð.
6. ìÿú. Áèð øåéè ùÿð òÿðÿôäÿí þðòÿí, áöðö-
éÿí, ãàïàéàí íàçèê òÿáÿãÿ. Òîç ïÿðäÿñè. Äó-
ìàí ïÿðäÿñè. – Ýåúÿíèí ïÿðäÿñè òàìàì ñþ-
êöëäö; Ýöíÿøèí òåëëÿðè éåðÿ òþêöëäö. Ù.Ê.Ñà-
íûëû. ×è÷ÿê þç ýöëöøö èëÿ Ìóõòàðûí ñèôÿòèíäÿêè
õÿúàëÿò ïÿðäÿñèíè éûðòäû. ß.Âÿëèéåâ.
7. àíàò. Úàíëû îðãàíèçìäÿ áèð áîøëóüó èêèéÿ
áþëÿí íàçèê òÿáÿãÿ. Ãóëàã ïÿðäÿñè. Ýþç ïÿð-
äÿñè.
8. ìÿú. ×àðøàá, öìóìèééÿòëÿ, ýþðìÿéÿ
ìàíå îëàí øåé ìÿíàñûíäà. Ïÿðäÿäÿ ñàõëàíìà,
÷ûõ, åé ñåâýèëè äèëäàðûìûç. Ì.Ùàäè.
Ïÿðäÿ
÷ÿêìÿê ìÿú. – á à õ ïÿðäÿëÿìÿê. Ìÿíè ÷îõ
ýÿíú èêÿí àüëàòäû çàìàí; ×ÿêÿðÿê ïÿðäÿ î õîø
ìÿíçÿðÿéÿ. ß.Úàâàä. Ïÿðäÿéÿ áöðöíìÿê –
öñòö þðòöëìÿê, ýþðöíìÿç îëìàã. Áöòöí øÿùÿð
ãàðàíëûã áèð ïÿðäÿéÿ áöðöíìöøäö. Ñ.Ðÿùìàí.
9. ìÿú. Þðòö, þðòöê. Äàí éåëè ùÿð éàíà ÿòèð
äàüûäûð; ×þëëÿðÿ ÷ÿêèëèð éàøûë áèð ïÿðäÿ. À.Øàèã.
Ãàðà áóëóäëàð ãàëûí áèð ïÿðäÿ êèìè ýþé öçöíö
þðòìöøäö. Ì.Èáðàùèìîâ. Åëÿ áèë öôöãÿ .. áî-
çóìòóë ïÿðäÿ ÷ÿêèëìèøäè. ß.ßáöëùÿñÿí.
10. ìÿú. Áþéöêëÿ êè÷èê, éàõóä ãàäûíëà êèøè
àðàñûíäà ýþçëÿíèëìÿëè îëàí ùþðìÿò, àáûð-ùÿéà
ùèññè. Àðàäà ïÿðäÿ îëìàëûäûð.
◊ Ïÿðäÿíè àðàäàí ýþòöðìÿê – á à õ ïÿð-
äÿíè éûðòìàã. [Ìÿçëóì:] Àñëàí, áåëÿ äàíûø-
ìà, ýÿë ïÿðäÿíè àðàäàí ýþòöðìÿéÿê. Ñ.Âÿëè-
éåâ. Ïÿðäÿíè éûðòìàã – áþéöêëÿ êè÷èê àðà-
ñûíäà ýþçëÿíèëìÿëè îëàí ùþðìÿò ìöíàñèáÿ-
òèíè ïîçìàã, ýþçëÿìÿìÿê; àáûð, ùÿéà ùèññèíè
èòèðìÿê. Èíñàí íÿ èø ýþðñÿ ýÿðÿê ïöíùàíè ýþð-
ñöí, ïÿðäÿíè éûðòìàñûí. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ïÿðäÿ-
ñèíè ãàëäûðìàã – à÷ûá ýþñòÿðìÿê, àøêàðà ÷û-
õàðìàã, öçÿ ÷ûõàðìàã, àøêàð åòìÿê. Ãàëäûð
ïÿðäÿñèíè êå÷ìèøèí áèð àç; Áàõ! Êèìäèð ñàùèëäÿ
äóðàí èõòèéàð.. Ð.Ðçà. Ýþçäÿí ïÿðäÿ àñ-
ìàã – á à õ ýþç. [Êàçûì:] Ýþðöðÿì ñÿíèíëÿ
äàíûøìàã ÷îõ ÷ÿòèíäèð, Êîñàîüëó. Ñÿí áàøà
äöøìöðñÿí êè, ùþêóìÿòè àëäàäûá ýþçäÿí ïÿðäÿ
àñìàã ÿí áþéöê úèíàéÿòäèð?! È.Øûõëû.
ïÿðäÿ-ïÿðäÿ çÿðô Áèð ïÿðäÿäÿí î áèðè
ïÿðäÿéÿ êå÷ÿðÿê, ïÿðäÿëÿðè ñÿñëÿíäèðÿðÿê
(á à õ ïÿðäÿ 4-úö ìÿíàäà). Ñÿñëÿíäè ïÿðäÿ-
ïÿðäÿ ðóùóìäàêû ðöáàáûì. Ì.Ìöøôèã. Òàð÷û
÷àëàðàã ïÿðäÿ-ïÿðäÿ ãàëõìàüà áàøëàäû.
ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÏßÐÄßÀÐÀÑÛ
ñèô. Ïÿðäÿëÿð àðàñûíäà îëàí
(á à õ ïÿðäÿ 3-úö ìÿíàäà). Ïÿðäÿàðàñû ôàñèëÿ.
ÏßÐÄßËßÌß
“Ïÿðäÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐÄßËßÌßÊ
ô. 1. Ãàáàüûíû þðòìÿê, òóò-
ìàã, ýþðöíìÿç åòìÿê. Äóìàí ýöíÿøè ïÿðäÿ-
ëÿäè.
2. ìÿú. Öñòöíö þðòìÿê, þðò-áàñäûð åòìÿê,
ýèçëÿòìÿê. Þç ìÿãñÿäèíè ïÿðäÿëÿìÿê. Úèíà-
éÿòè ïÿðäÿëÿìÿê. – [Âÿëèÿùä:] ßëáÿòòÿ, ùÿð
àíäà âÿ ùÿð êÿñèí àíäûíà èíàíìàã îëìàç,
÷öíêè áÿçÿí àíäëàð éàëàíëàðû äîüðóëòìàã,
áÿçÿí äÿ ùÿãèãÿòè ïÿðäÿëÿìÿê ìÿãñÿäëÿðèíÿ
õèäìÿò åäèð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. // Öçÿ âóðìàìàã,
ýþñòÿðìÿìÿê, áöðóçÿ âåðìÿìÿê, ýèçëÿòìÿê.
Úóìà àðâàäûíà ãàðøû äóéäóüó ñîéóãëóüó ïÿð-
äÿëÿìÿê ùàããûíäà äöøöíäö.. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏßÐÄßËßÍÌß
“Ïÿðäÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐÄßËßÍÌßÊ
ìÿúù. 1. Þðòöëìÿê, ãà-
áàüû òóòóëìàã, ýþðöíìÿç îëìàã. Àéûí ñîëüóí
èøûüû ùÿðäÿí áóëóä èëÿ ïÿðäÿëÿíèá, óøàãëàðû
ãàðàíëûüà ãÿðã åäèðäè. Ú.Úàááàðëû.
2. ìÿú. Öñòö þðòöëìÿê, þðò-áàñäûð åäèëìÿê,
ýèçëÿäèëìÿê. Ðóñ ÿäÿáèééàòûíûí ÷îõ çÿíýèí
òÿúðöáÿñèíäÿí, åëÿ äÿ þç ÿäÿáè òÿúðöáÿìèçäÿí
áèëèðèê êè, ùå÷ áèð áþéöê éàçû÷ûíûí éàðàäûúû-
ëûüûíäàêû íþãñàíëàð ïÿðäÿëÿíìèð. Ñ.Ðÿùèìîâ.
3. ãàéûä. Þðòöíìÿê, þçöíö áèð øåéëÿ þðòÿ-
ðÿê ýþðöíìÿç åòìÿê.
ÏßÐÄßËÈ
ñèô. 1. Ïÿðäÿñè îëàí, ïÿðäÿ ñàëûí-
ìûø, ïÿðäÿ àñûëìûø. Ïÿðäÿëè ãàïû. – Ïÿíúÿðÿñè
èïÿê ïÿðäÿëè åâëÿðäÿ; Ìèí òÿëàø âàð, ìèí ùÿøèð.
Ð.Ðçà.
2. Ñàéëàðäàí ñîíðà ýÿëÿðÿê, ñÿùíÿ ÿñÿðèíèí
íå÷ÿ ïÿðäÿäÿí èáàðÿò îëäóüóíó ýþñòÿðèð. Ö÷
ïÿðäÿëè êîìåäèéà. Äþðä ïÿðäÿëè äðàìà.
594
ÏßÐÄß
ÏßÐÄßËÈ
3. Çÿðô ìÿíàñûíäà. Àðàäàêû ùþðìÿò, ùÿéà,
ÿäÿá íîðìàëàðûíà ðèàéÿò åäÿðÿê. [Ìèðçÿ Úÿ-
ìèë] ãûçëà ïÿðäÿëè äîëàíìàã, ùÿéàëû ðÿôòàð åò-
ìÿê ôèêðèíäÿ èäè. ß.Âÿëèéåâ.
4. ìÿú. À÷ûã îëìàéàí, öñòöþðòöëö. Ïÿðäÿëè
ñþç. – [Ãîúà:] Îüëóì, ñÿí ïÿðäÿëè (ç.) äàíûø-
äûí, ñþçëÿðèíè àíëàìàäûì, íÿ äåìÿê èñòÿéèð-
ñÿí? À.Äèâàíáÿéîüëó. Ïÿðäÿëè, èêèìÿíàëû äà-
íûøûãëàðäàí äà õîøóì ýÿëìÿç. ß.Âÿëèéåâ.
ÏßÐÄÈ
èñ. Äàìûí öñòöíÿ, òàõòà âÿ éà êö-
ëÿøèí àëòûíà ãîéóëàí òèð. Íàçèê ïÿðäè. Äàìûí
ïÿðäèñè ÷öðöìöøäöð. – Êöëÿê ÿñèð, øàõòà êÿñèð;
Ïÿðäèëÿðäÿí àñûëìûøäûð ñûðñûðàëàð. Ð.Ðçà. Ïÿð-
äèëÿðè âÿ òàõòàëàðû ùèñäÿí ãàïãàðà îëàí òàâàí-
äàí àñûëìûø éåääèëèê ëàìïà .. áóðàíû ÷îõ ïèñ
èøûãëàíäûðûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏßÐÄÈËßÌß
“Ïÿðäèëÿìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐÄÈËßÌßÊ
ô. Äàìà ïÿðäè äöçìÿê,
äàìûí öñòöíÿ ïÿðäè óçàòìàã. Äàìû ïÿðäèëÿ-
ìÿê.
ÏßÐÄÈËÈÊ
ñèô. Ïÿðäè ö÷öí éàðàð, ïÿðäè ö÷öí
éîíóëóá ùàçûðëàíìûø. Ïÿðäèëèê øàëáàí. // Èñ.
ìÿíàñûíäà. Ïÿðäèëèê êÿñìÿê.
ÏßÐß
èñ. Áóðíóí õàðèúè äåøèêëÿðèíäÿí ùÿð
áèðè. [Èëéàñ:] Ùèðñèíäÿí [Òÿðëàíûí] ýåíèø à÷ûë-
ìûø áóðóí ïÿðÿëÿðè åëÿ áèë îä ñà÷ûðäû. ß.Ìÿì-
ìÿäõàíëû. Ãàéà àòûí ñàêèò ãàëõûá-åíÿí áóðóí
ïÿðÿëÿðèíè Úÿìèëÿ ýþñòÿðäè. Ã.Èëêèí.
ÏßÐßÊ
1
èñ. Ýèðäÿ éàñòû ìåòàëäàí (ÿñàñÿí
ãûçûëäàí, ýöìöøäÿí) äöçÿëäèëìèø éàñòû, îðòàñû
äåøèê áöòþâ äÿéèðìè íàçèê ëþâùÿúèêëÿðäÿí
èáàðÿò ãàäûí áÿçÿéè. Ãûçûë ïÿðÿê. Ýöìöø ïÿðÿê.
// Ïàðûëäàéàí ìàòåðèàëûí õûðäà, íàçèê ãûðûíòûñû.
Ýÿëèíèí öçöíÿ àü-ñàðû ïÿðÿêëÿð éàïûøäûðûá,
áàøûíà ïàðëàã úûüúûüà òþêäöêëÿðèíäÿí îíóí
ùÿð òÿðÿôè ïàðëàéûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
ÏßÐßÊ
2
á à õ ïÿðÿ. ..Áóðóí ïÿðÿêëÿðè ýå-
íèø à÷ûëìûø .. çÿðèô Ãàðàáàü àòû áèðäÿí ãûë÷à-
ëàðû áè÷èëìèø êèìè éåðÿ ñÿðèëäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÏßÐßÊËÈ
ñèô. Öçÿðèíäÿ ïÿðÿê îëàí, öçÿ-
ðèíÿ ïÿðÿê éàïûøäûðûëìûø âÿ éà ñÿïèëìèø (á à õ
ïÿðÿê
1
). [Õàíûìûí] ..îðòàäàí àéðûëìûø ñà÷-
ëàðûíûí öçÿðèíäÿ ãûçûë ïÿðÿêëè àðàã÷ûí éàí ãî-
éóëìóøäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Åëÿ áèë óëäóçëàð
öçöíÿ ýöìöø ïÿðÿêëè áèð äóâàã ñàëìûø, .. ñà-
ùèëäÿ úÿðýÿëÿíìèø øöìøàä ãàìÿòëè àüàúëàð
ÿñðëèê òàìàøàñûíà äóðìóøäó. ß.Ìÿììÿä-
õàíëû.
ÏßÐßÃÓËÀÃ
ñèô. á à õ ñàëëàããóëàã.
ÏßÐßÍ-ÏßÐßÍ:
ïÿðÿí-ïÿðÿí äöøìÿê
(îëìàã) – áèð-áèðèíäÿí àðàëû äöøìÿê, áèð-
áèðèíè èòèðìÿê, ùÿðÿ áèð éåðÿ äàüûëìàã. Áàëàúà
óøàãëàð àéàãéàëûí òèòðÿéÿ-òèòðÿéÿ âÿ àüëàéà-
àüëàéà ïÿðÿí-ïÿðÿí äöøìöøäöëÿð. Ú.Ìÿì-
ìÿäãóëóçàäÿ. [Àüàñûõàí:] Êÿíäëÿð õàðàáà
ùàëäàäûð, ùàìû ïÿðÿí-ïÿðÿí îëóá, äàüûëûá.
..Áóíóí äàëû àúëûãäûð. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Äöøäö
ãóøóí áàëàëàðû; Éóâàñûíäàí ïÿðÿí-ïÿðÿí.
Ì.Äèëáàçè; ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàëìàã (åòìÿê) –
áèð-áèðèíäÿí àðàëû ñàëìàã, áèð-áèðèíäÿí àéûð-
ìàã, ùÿðÿíè áèð éåðÿ àòìàã, äàüûòìàã. Ìö-
ùàðèáÿ àèëÿ öçâëÿðèíè ïÿðÿí-ïÿðÿí åòäè. – Ìèä-
ùÿò äÿ ãóçüóí ñöðöñöíö ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàëäû.
ß.Âÿëèéåâ.
ÏßÐßÑÒÀÐ
èñ. [ôàðñ.] 1. Õèäìÿò÷è, ãóë-
ëóã÷ó, ãóë, úàðèéÿ.
2. ìÿú. Ïÿðÿñòèø åäÿí, ïÿðÿñòèøêàð.
Ïÿ-
ðÿñòàð îëìàã – áàõìàã, õèäìÿò åòìÿê, ùè-
ìàéÿ åòìÿê.
ÏßÐßÑÒÀÐËÛÃ
èñ. Áàõìà, ùèìàéÿ÷èëèê,
ùèìàéÿ åòìÿ, ïÿðÿñòàð îëìà.
Ïÿðÿñòàðëûã
åòìÿê – á à õ ïÿðÿñòàð îëìàã (“ïÿðÿñ-
òàð”äà). Àíúàã Ñÿôäÿðèí áàúûñû Ðåéùàí õàíûì
íàõîøà ïÿðÿñòàðëûã åäèðäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.
ÏßÐßÑÒÈØ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ñèòàéèø åòìÿ, òà-
ïûíìà, èáàäÿò åòìÿ, ñÿúäÿ åòìÿ.
Ïÿðÿñòèø
åòìÿê – ñèòàéèø åòìÿê, òàïûíìàã, èáàäÿò åò-
ìÿê, èëàùèëÿøäèðìÿê, ñÿúäÿ åòìÿê. Áöòëÿðÿ
ïÿðÿñòèø åòìÿê. – Áèð ýöðóù åéëÿð ïÿðÿñòèø âÿù-
äÿòÿ.. Ù.Úàâèä. // Äÿðèí ùþðìÿò.
2. ìÿú. Ìÿôòóíëóã, ùÿääèíäÿí àðòûã âóð-
üóíëóã; ìÿùÿááÿò.
Ïÿðÿñòèø åòìÿê – ìÿô-
òóí îëìàã, ùÿääèíäÿí àðòûã ïÿðÿñòèø äÿðÿúÿ-
ñèíäÿ ñåâìÿê. [Õàâÿð Àðèôÿ:] Õàâÿð ñàíà åòñÿ
äÿ ïÿðÿñòèø; Ùåéùàò, äþíÿðìè áèð äÿ êå÷ìèø!..
Ù.Úàâèä. [Ñóðõàé:] Ñóñ, Àéäûí! Ýöëòÿêèíèí î
øàèðàíÿ ùåéÿòèíÿ, î ôöñóíêàð ýþçÿëëèéèíÿ ùÿð
êÿñ ïÿðÿñòèø åäèð. Ú.Úàááàðëû.
ÏßÐßÑÒÈØÊÀÐ
èñ. 1. Ïÿðÿñòèø åäÿí, òàïû-
íàí ñèòàéèø åäÿí; èáàäÿò åäÿí.
Ïÿðÿñòèø-
êàð îëìàã – ïÿðÿñòèø äÿðÿúÿñèíäÿ ñåâìÿê,
ìÿôòóí îëìàã, âóðóëìàã. Ñåâýèëèì, åøãö ùÿ-
âÿñäÿí äàùà ìÿí áèçàðàì; Èíäè áèð áàøãà äèë-
àðàìà ïÿðÿñòèøêàðàì. À.Ñÿùùÿò. [ßçðà Çÿù-
ðàéà:] Ñÿíäÿ áèð þéëÿ ùöñíö úàçèáÿ âàð; Êè,
îëóð ùÿð ýþðÿí ïÿðÿñòèøêàð. Ù.Úàâèä.
2. ìÿú. Ïÿðÿñòèø äÿðÿúÿñèíäÿ ñåâÿí; ìÿô-
òóí, âóðüóí. [Ðàñèì Éàâÿðÿ:] Åòèðàô åòìÿëèéÿì
595
ÏßÐÄÈ
ÏßÐßÑÒÈØÊÀÐ
êè, ìÿí äÿ áó úöð ñÿíÿòèí ïÿðÿñòèøêàðûéàì.
Ì.Èáðàùèìîâ.
ÏßÐßÑÒÈØÊÀÐÀÍß
çÿðô Ïÿðÿñòèø åäÿð-
úÿñèíÿ, ñèòàéèøêàðàíÿ, äÿðèí ùþðìÿòëÿ. Øåéäà
äÿðùàë éåðèíäÿí ãàëõàð, ïÿðÿñòèøêàðàíÿ áèð
òþâðëÿ îíà äîüðó èðÿëèëÿð. Ù.Úàâèä.
ÏßÐÝÀÐ
1
èñ. [ôàðñ.] Äàèðÿ ÷ÿêìÿê âÿ
÷åðòéîæëàðäà õÿòòèí óçóíëóüóíó þë÷ìÿê ö÷öí
èêè ãîëëó àëÿò; ñèðêóë. Ïÿðýàðëà äàèðÿ ÷ÿêìÿê.
ÏßÐÝÀÐ
2
ñèô. [ôàðñ.] Áàúàðûãëû, áàúàðàí,
óñòà. [Ùàúû Ìóðàä:] Äå ýþðöì, éåìÿêäÿ ïÿð-
ýàðñàí, éà éîõ! Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Íÿðìèíÿ:]
Äåìÿéÿ, äàíûøìàüà ïÿðýàðñàí, àíúàã ÿëèí-
äÿí áèð èø ýÿëìèð. Á.Áàéðàìîâ.
ÏßÐÝÀÐ
3
èñ. [ôàðñ.] Ãàéäà, ñÿëèãÿ, íèçàì;
áèð øåéèí ñàç âÿçèééÿòè. Åâèìèçÿ îçàí ýÿëèá-
äèð; Ïÿðýàð ïîçàí ýÿëèáäèð; Ýöíäöç îëàí èø-
ëÿðè; Ýåúÿ éàçàí ýÿëèáäèð. (Áàéàòû).
ÏßÐÝÀÐ
4
èñ. [ëàò. Circinus] Ýþéöí Úÿíóá
éàðûìêöðÿñèíäÿ áöðú.
ÏßÐÝÀÐËÀÌÀ
“Ïÿðýàðëàìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐÝÀÐËÀÌÀÃ
ô. Íèçàì-èíòèçàì éàðàò-
ìàã, ãàéäàéà, ñÿëèãÿéÿ ñàëìàã; ñàùìàíëà-
ìàã. Ñàáàùäàí åòèáàðÿí þç åâëÿðèíè ëàçûìûíúà
ïÿðýàðëàðñàí. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.
◊ Ãóðøàüûíûí àëòûíû ïÿðýàðëàìàã – ãàð-
íûíû äîéäóðìàã, éàõøûúà éåéèá äîéìàã.
[Õÿëèë:] Ãóðøàüûí àëòûíû ïÿðýàðëàéàíäàí ñîíðà
áûüëàðû åøèá, áóüëàíà-áóüëàíà ýåäèíèç. Í.Âÿ-
çèðîâ.
ÏßÐÝÀÐËÀØÌÀ
“Ïÿðýàðëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐÝÀÐËÀØÌÀÃ
ô. Óñòàëàøìàã, ìàùèð-
ëÿøìÿê, áèøìÿê, ìÿùàðÿò ãàçàíìàã. Èøäÿ
ïÿðýàðëàøìàã. – Âÿ î ýöíäÿí .. çåíèò òîïëàðû
äöøìÿí òàíêëàðûíû éàíäûðìàãäà ïÿðýàðëàø-
ìàüà áàøëàäû. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏßÐÝÀÐËÛÃ
èñ. Óñòàëûã, ìàùèðëèê, áàúàðûã,
ìÿùàðÿò.
ÏßÐÈ
èñ. [ôàðñ.] 1. ßñàòèðäÿ: úèíëÿðèí ÷îõ
ýþçÿë âÿ úàçèáÿëè ãàäûí øÿêëèíäÿ òÿñÿââöð
îëóíàí ãèñìè.
2. ìÿú. ×îõ ýþçÿë, ìÿñóì, õîøõàñèééÿò
ãàäûí âÿ éà ãûç ùàããûíäà. Áàøûíà äþíäöéöì,
àé ãÿøÿíý ïÿðè; Àäÿòäèð, äÿðÿðëÿð éàç áÿíþâ-
øÿíè! Ãóðáàíè. Éîõ ìÿíèì áàøãà ïÿðèëÿðäÿ,
ýþçÿëëÿðäÿ ýþçöì. Ñ.Ðöñòÿì. Åé êþíëöìö áèð
éîë ýöëäöðÿí ïÿðè; Íèéÿ àüëàð ãîéäóí èëëÿðúÿ
ìÿíè. ß.Úàâàä.
◊ Èëùàì (øåèð) ïÿðèñè – ñÿíÿòêàðà èëùàì
âåðÿí, îíó ðóùëàíäûðàí, øþâãÿ ýÿòèðÿí àìèë.
Èëùàì ïÿðèñèíèí à÷äûüû äàäëû; Äèëëÿðäÿí êöñÿ-
ðÿì, ñÿíäÿí êöñìÿðÿì! Ì.Ìöøôèã. Åé èëùàì
ïÿðèñè, âàðñàíñà ÿýÿð; Áó àõøàì öñòöìÿ ãà-
íàäûíû ýÿð; Ãàíûì áèð ùÿðàðÿò àëñûí ãàíûí-
äàí; ×ûõûì áó ôèêèðëÿð áóðóëüàíûíäàí. Ì.Àðàç.
ÏßÐÈÚÀÌÀË
[ôàðñ. ïÿðè âÿ ÿð. úÿìàë]
á à õ ïÿðèöç(ëö). Éöç âÿäåéè-âöñàë åëÿñèí îë
ïÿðèúàìàë; Íÿðýèñ ýÿëèá ýþðöíìÿñèíèí åùòè-
ìàëû éîõ. Ñ.ß.Øèðâàíè.
ÏßÐÈ×ÞÙÐß
[ôàðñ.] á à õ ïÿðèöç(ëö). Áó
ïÿðè÷þùðÿëÿð åøãèíäÿ ýþçÿëäèð, Âàùèä! Ãÿçÿëè
ñÿí äåéÿñÿí, ìÿí îõóéàì ÿçáÿðäÿí. ß.Âàùèä.
ÏßÐÈÑÈÌÀ
[ôàðñ. ïÿðè âÿ ÿð. ñèìà] á à õ
ïÿðèöç(ëö). Åé ïÿðèñèìà, ñÿíèí äèäàðûíûí ìöø-
òàãèéÿì. Ì.Ï.Âàãèô.
ÏßÐÈÑÓÐßÒ
[ôàðñ. ïÿðè âÿ ÿð. ñóðÿò] á à õ
ïÿðèöç(ëö).
ÏßÐÈØÀÍ
ñèô. âÿ çÿðô [ôàðñ.] 1. Äàüûíûã,
ãàòìà-ãàðûø, íèçàìñûç. Àüàðìûø ñà÷ëàðû ÷èé-
íèíÿ òþêöëìöø, ïÿðèøàí ñàããàëëû áèð ãîúà .. äàð
êö÷ÿ èëÿ ýåäèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. ..Ñÿëèì [Ìåù-
ðèáàíûí] òÿðëÿìèø öçöíÿ òþêöëìöø ïÿðèøàí ñà÷-
ëàðûíû áèð òÿðÿôÿ åäèá àëíûíûí òÿðèíè ñèëäè. Ñ.Ùö-
ñåéí.
Ïÿðèøàí åòìÿê – ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàë-
ìàã, äàüûòìàã, äàðìàäàüûí åòìÿê. Ýèðñÿ î
ñÿíýÿðÿ òÿê áèð ãÿùðÿìàí; Áöòöí áèð àëàéû
åäÿð ïÿðèøàí. Ù.Ê.Ñàíûëû. Ïÿðèøàí îëìàã –
äàðìàäàüûí îëìàã, ïÿðÿí-ïÿðÿí äöøìÿê;
äàüûëìàã. Ùàâàäà ïàðëàäû ãûçûë áèð íèøàí;
Ýÿðàéûí äÿñòÿñè îëóá ïÿðèøàí.. Ñ.Âóðüóí.
2. Ãÿìëè, êÿäÿðëè, ãöññÿëè. Ïÿðèøàí ýÿçèð-
ñÿí áöòöí àëÿìè; Ýþçöíäÿ èëê áàùàð çèìèñòàí
îëóð.. Ñ.Âóðüóí. [Àôÿò:] Éàðàìû à÷ìà ýÿë,
Ïÿðè, ãàí ýåäÿð; Àôÿò áó äöíéàäàí ïÿðèøàí
ýåäÿð. Ì.Ðàùèì.
Ïÿðèøàí åòìÿê – ÷îõ
ìÿéóñ åòìÿê, êÿäÿðëÿíäèðìÿê, ãöññÿëÿíäèð-
ìÿê, ãÿìëÿíäèðìÿê. Áèð òÿðÿô øàíÿ äàüûòäû
çöëôöíö, áèð éàí ñÿáà; Ùÿð òÿðÿôäÿí ùÿð áèðè
êþíëöì ïÿðèøàí åòäèëÿð. Ñ.ß.Øèðâàíè. Áöòöí
þìðöíäÿ ÷îõ àç õÿñòÿëÿíÿí, ñîí èëëÿð ùå÷ õÿñ-
òÿëÿíìÿéÿí Áþéöêêèøèíèí ãÿôëÿòÿí éîðüàí-
äþøÿéÿ äöøìÿñè õàíûìûí ùàëûíû îëäóãúà ïÿðè-
øàí åòìèøäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Ïÿðèøàí îëìàã –
ãÿìëÿíìÿê, êÿäÿðëÿíìÿê, ãöññÿëÿíìÿê, ÷îõ
ìÿéóñ îëìàã. Èñòÿñÿí êþíëöì êèìè çöëôöí
ïÿðèøàí îëìàñûí; Îë ãÿäÿð úþâð åò ìÿíÿ àù
åòìÿê èìêàí îëìàñûí! Ì.ß.Ñàáèð.
596
ÏßÐßÑÒÈØÊÀÐÀÍß
ÏßÐÈØÀÍ
ÏßÐÈØÀÍËÛÃ
èñ. 1. Äàüûíûãëûã, ãàòìà-
ãàðûøûãëûã, íèçàìñûçëûã. Ïÿðèøàíëûã çöëôöí þç
ãàéäàñûäûð; Íÿ áàäè-ñÿáàäÿí, íÿ øàíÿäÿíäèð.
Ì.Ï.Âàãèô.
2. Ãÿìëèëèê, êÿäÿðëèëèê, ãöññÿëèëèê, ìÿéóñ-
ëóã. ×öíêè âàð èäè áèçäÿ íàäàíëûã; Áèçÿ öç
âåðäè ÷îõ ïÿðèøàíëûã. Ñ.ß.Øèðâàíè. Ùàúû Íÿ-
ñèð .. [Íóðÿääèíèí] ïÿðèøàíëûüûíäàí ãÿìýèí
îëàðäû.. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÏßÐÈÖÇ(ËÖ)
ñèô. øàèð. Ïÿðèéÿ îõøàéàí,
ïÿðè êèìè ýþçÿë (ýþçÿëèí åïèòåòëÿðèíäÿí áèðè).
ÏßÐÈÇÀÄ(ß)
èñ. [ôàðñ.] Ôîëêëîðäà âÿ øåèðäÿ
ýþçÿëèí åïèòåòëÿðèíäÿí áèðè. Àäàì ýÿðÿê ýþð-
ñöí ùÿããè àðàäÿ; Ùàíû ñÿíèí êèìè áèð ïÿðèçàäÿ.
Ì.Ï.Âàãèô.
ÏßÐÃÓ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ãó ãóøóíóí éóìøàã
òöêö. Øèðàñëàí öñò-áàøû ëÿëÿê, ïÿðãó è÷èíäÿ
þçöíö è÷ÿðèéÿ ñîõäó. Ì.Ñöëåéìàíîâ.
2. È÷èíäÿ ïÿðãó îëàí. Ïÿðãó áàëûø. – Ñÿí êè
ïÿðãó éîðüàí-äþøÿéÿ óçàíàí êèìè ãàðûí è÷èíÿ
óçàíûáñàí! Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÏßÐËÈ
ñèô. 1. Ïÿð (3-úö ìÿíàäà) îëàí. Áà-
ëûüûí ïÿðëè öçýÿúè.
2. Ïÿð (4-úö ìÿíàäà) îëàí. Ïÿðëè ÷àðõ.
ÏßÐËÈ-ÁÓÄÀÃËÛ
äàí. á à õ ãîëëó-áó-
äàãëû. ..Ïÿðëè-áóäàãëû áóéíóçóíó øàõ òóòóá
éåðèéÿí ìàðàë îíó ýþðÿí êèìè éàõûíëàøûá ÿëèíè
èéëÿäè. È.Øûõëû.
ÏßÐÏßÐßÍÝ, ÏßÐÏßÒÞÉÖÍ
èñ. áîò.
Éóìøàã, ÿòëè éàðïàãëàðû âÿ èíúÿ ÷è÷ÿêëÿðè îëàí,
éåðÿ éàòûã, áèøèðèëèá éåéèëÿí éàáàíû îò-áèòêè.
ÏßÐÏÓ×
èñ. [ôàðñ.] êþùí. Éîõ åòìÿ, ëÿüâ
åòìÿ, ìÿùâ åòìÿ. Ìÿêòÿáäÿ ãîéóí óñòóëó,
äàñãàíû, – äåéèðëÿð; Ïÿðïó÷ åëÿéèí ÷óáè-
ôÿëÿããàíû, – äåéèðëÿð... Ì.ß.Ñàáèð.
ÏßÐÑßÍÝ
èñ. [ôàðñ. ïàðÿ ñÿíý – äàø ïàð-
÷àñû] 1. Òÿðÿçèíèí ýþçëÿðèíè òàðàçëàøäûðìàã
ö÷öí ãîéóëàí äàø âÿ ñ. Áîø òÿðÿçèíèí ýþçëÿðè
áèð-áèðèëÿ òàðàç ýÿëìÿäè. [Êîñà] äàøû ýþòöðäö,
ïÿðñÿíý àòäû, ãûðàãëàðû ÷öðöìöø ÷àíàãëàðû
áèðòÿùÿð äöçÿëèøäèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. // È÷èíäÿ
øåéëÿ ÷ÿêèëÿúÿê ãàáûí àüûðëûüû, ÷ÿêèñè.
Ïÿð-
ñÿíýèíè òóòìàã – ãàáûí (òàðàíûí) ÷ÿêèñèíè
(àüûðëûüûíû) òÿéèí åòìÿê.
2. ìÿú. ×ÿêè, ÿùÿìèééÿò, àüûðëûã. Ùÿð ñþ-
çöí áèð ïÿðñÿíýè âàð. (Àòà. ñþçö). Ýåéìèñÿí
ïÿðñÿíýèíè; Ýåé, ñàëëàí ïÿðñÿíýèíè; Äåñÿì
äàüëàð ýþòöðìÿç; Äÿðäèìèí ïÿðñÿíýèíè. (Áà-
éàòû).
3. ìÿú. Äàíûøàðêÿí ñþç àðàñûíäà éåðëè-
éåðñèç òÿêðàð åäèëÿí, äåéèëÿí ñþç, èôàäÿ.
◊ Ïÿðñÿíý àïàðìàã – àüëû ÷àòûøìàéàí,
þçöíö ýèú êèìè àïàðàí àäàì ùàããûíäà.
ÏßÐØÓÌ
èñ. ê.ò. Òÿêðàð øóì, èêèíúè øóì.
ÏßÐØÓÌËÀÌÀ
“Ïÿðøóìëàìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐØÓÌËÀÌÀÃ
ô. ê.ò. Ïÿðøóì åòìÿê,
èêèíúè äÿôÿ øóìëàìàã, òÿêðàð øóìëàìàã.
ÏßÐÒ
ñèô. ßùâàëû ïîçüóí, òóòãóí, ïÿðèøàí,
áèð øåéäÿí èíúèéÿðÿê ïîçóëìóø, ìÿéóñ îë-
ìóø, èíúèìèø; èíúèê. Ãöäðÿò Èñìàéûëçàäÿ ..
åâèíÿ ÷îõ ïÿðò (ç.) ãàéûòìûøäû. Ì.Ùöñåéí.
Ðöñòÿì êèøè àúûãëû, ïÿðò âÿ ôèêèðëè èäè. Ì.Èá-
ðàùèìîâ.
Ïÿðò åòìÿê – áèð ñþç äåìÿêëÿ
óòàíäûðìàã, éàõóä ãÿëáèíÿ òîõóíìàã, ìÿéóñ
åòìÿê, ÿùâàëûíû ïîçìàã, ðóùÿí èíúèòìÿê. Ñÿíè
ñîí ìÿêòóáóìëà áèð àç ïÿðò åëÿìèøäèì; Áóíó
þçöìÿ ñîíðà éàìàí äÿðä åëÿìèøäèì. Ñ.Ðöñ-
òÿì. Ïÿðò îëìàã – á à õ ïÿðòëÿøìÿê. Ðÿøèä
ïÿðò îëóá, ÷àøìûø áèð ùàëäà ñÿêèíèí êÿíàðûíäà
äàéàíäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû. Àéäûí óòàíûá, áèð
ãÿäÿð ïÿðò îëäó. Ù.Ñåéèäáÿéëè.
ïÿðò-ïÿðò çÿðô Ïÿðò ùàëäà. Ìèðçÿ ßëè-
ìÿììÿä èñÿ ïÿðò-ïÿðò ãàïûéà áàõàðàã äîüìà
ãàðäàøûíûí áóðàéà ýÿëìÿñèíäÿí ùå÷ äÿ ðàçû
ãàëìàäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.
ÏßÐÒËßØÌß
“Ïÿðòëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.
ÏßÐÒËßØÌßÊ
ô. Áèð ñÿáÿá (ñþç, ùÿðÿêÿò
âÿ ñ.) öçöíäÿí ïÿðò îëìàã, öðÿéè ñûíìàã,
ìÿéóñ îëìàã, òóòóëìàã, ãàíû ãàðàëìàã. Êà-
çûì áèð àç äà ïÿðòëÿøÿðÿê ñþçöíÿ äàâàì åòäè.
×ÿìÿíçÿìèíëè. [Íàøàä] Ìåùðèáàíûí ñþçöí-
äÿí ïÿðòëÿøäè. Ñ.Ùöñåéí.
ÏßÐÒËÈÊ
èñ. Ïÿðò îëìóø àäàìûí ùàëû;
ìÿéóñëóã, èíúèêëèê, ãàíûãàðàëûã. Ðÿùèìáÿé
[îüëóíóí] ïÿðòëèéèíè éàëíûç íå÷ÿ ýöíäÿí áÿðè
ñàõëàäûüû êöñö èëÿ èçàù åäèðäè. Ì.Ùöñåéí.
Ñöáùàíâåðäèçàäÿíèí ïÿðòëèéè ýåò-ýåäÿ àðòûðäû.
Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏßÐÒÞÂ
1
èñ. [ôàðñ.] êëàñ. Èøûã, íóð, çèéà,
øöà, ïàðëàãëûã. Õóðøèä ðöõöíäÿí àëäû ïÿðòþâ.
Ôöçóëè.
ÏßÐÒÞÂ
2
ñèô. [ôàðñ.] Ñÿëèãÿñèç, íèçàìñûç,
ëàãåéä. // Íàðàùàò; ðàùàòëûã, ñàêèòëèê, äèíúëèê
áèëìÿéÿí, äàèì ÷àëûøûá-÷àïàëàéàí.
◊ Àüûçäàí ïÿðòþâ – áàõ àüçûïÿðòþâ. [Ìè-
ñèð] àüûçäàí ïÿðòþâ, êöñÿéÿí èäè.. ß.Âÿëèéåâ.
ÏßÐÒÞÂËÖÊ
èñ. Ñÿëèãÿñèçëèê, íèçàìñûçëûã;
ëàãåéäëèê. // Íàðàçûëûã, ðàùàòñûçëûã; ñàêèòëèê,
äèíúëèê áèëìÿìÿ, äàèì ÷àëûøûá-÷àïàëàìà.
597
ÏßÐÈØÀÍËÛÃ
ÏßÐÒÞÂËÖÊ
ÏßÐÂÀÍß
èñ. [ôàðñ.] 1. Àäÿòÿí èøûüûí ÿòðà-
ôûíà äîëàøàí êè÷èê ýåúÿ êÿïÿíÿéè. Ìÿíäÿí
þéðÿíèáäèð îäà éàíìàüû; Äöøÿíäÿ õÿáÿð àë
ïÿðâàíÿëÿðäÿí. Ã.Çàêèð. [ßðÿñòó:] Ïÿðâàíÿ
âóðüóíäóð èøûüà, íóðà. À.Øàèã. // Öìóìèé-
éÿòëÿ, êÿïÿíÿê.
2. Á à õ ïÿð 4-úö ìÿíàäà. Íþâáÿ Êàìàëà
éåòèøÿíäÿ î, ÿëèíäÿêè ìîäåëèí ïÿðâàíÿñèíè áó-
ðàõäû.. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
◊ Ïÿðâàíÿ êèìè (òÿê) áàøûíà ôûðëàíìàã
(äîëàíìàã) – ùÿääèíäÿí àðòûã ñåâìÿê, èñòÿ-
ìÿê, ìåùðèáàíëûã ýþñòÿðìÿê, íÿâàçèø åòìÿê,
íàçëàìàã, ÿçèçëÿìÿê. Ýöíÿø, Àðàçûí úèéÿð-
ëÿðèíè ñàüàëòìàã ö÷öí îíóí áàøûíà ïÿðâàíÿ
êèìè äîëàíûð. À.Øàèã. Âàõò ìÿíè ïÿðâàíÿòÿê
áàøûíà äîëàíäûðûð; Äöíÿí ãàíìàäûüûìû áó
ýöí ìÿíÿ ãàíäûðûð. Á.Âàùàáçàäÿ.
ÏßÐÂÀÇ
èñ. [ôàðñ.]: ïÿðâàç åòìÿê – á à õ
ïÿðâàçëàíìàã. Ñöðö éàõûíëàøäûãúà ÷þëäÿêè
ãóøëàð ãàëõûá ó÷óøóð, ñîíðà îòóðóð, éåíÿ ñöðö
éàõûíëàøàíäà ùàâàéà ïÿðâàç åäèðäèëÿð. Ò.Ø.Ñè-
ìóðã; // ìÿú. ó÷ìàã, øàäëàíìàã, ðóùëàíìàã,
ãàíàäëàíìàã (àäÿòÿí êþíëö, ðóùó âÿ ñ. ñþç-
ëÿðëÿ áèðëèêäÿ). Âàãèôèí äÿ êþíëö ÷îõ åäÿð ïÿð-
âàç; Ùÿðäÿí ñèçèí èëÿ ýÿçÿ, äóðíàëàð! Ì.Ï.Âà-
ãèô. Ýÿëèí ñèçÿ ñþùáÿò à÷ûì öðÿéèìèí ñþçöí-
äÿí; Éåíÿ êþíëöì ïÿðâàç åéëÿð áó äàüëàðû
ýþðÿíäÿ. Ñ.Âóðüóí.
ÏßÐÂÀÇËÀÌÀ
“Ïÿðâàçëàìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐÂÀÇËÀÌÀÃ
ô. 1. Ó÷óðìàã. Ãóøó ïÿð-
âàçëàìàã.
2. ìÿú. Ðóùëàíäûðìàã, ãàíàäëàíäûðìàã. Áó
ñàéàã óíóäóá àüûð ìþùíÿòè; Ðÿíà ïÿðâàçëàäû
èëê ìÿùÿááÿòè. Ì.Ðàùèì.
ÏßÐÂÀÇËÀÍÌÀ
“Ïÿðâàçëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐÂÀÇËÀÍÌÀÃ
ô. 1. Ó÷ìàã. Ýþéÿð-
÷èíëÿð ïÿðâàçëàíûð; Ãÿðàð òóòìóð éóâàäà.
Ñ.Ðöñòÿì. Éàëíûç àðàáèð ñó öçÿðèíäÿ äÿñòÿ èëÿ
ó÷óøàí âÿ òÿêäÿíáèð ñóéóí ñÿòùèíÿ ãÿäÿð åíèá,
éåíÿ äÿ ñöðÿòëÿ ùàâàéà ïÿðâàçëàíàí (ô.ñèô.)
ãóøëàð ýþðöíöðäö. Ì.Ùöñåéí. // Ãàíàä ÷ûõàð-
ìàã, ãàíàäû ÷ûõìàã, ó÷ìàüà áàøëàìàã. Ëà÷ûí
ïÿðâàçëàíûá ó÷àí âàõòûäûð; Øèêàð îâëàüûíà øóõ
òÿðëàí ýÿëèð. Àøûã Øÿìøèð. Áàëà ãóø ùÿìèøÿ
àíàñûíûí éàíûíäà ãàëìûð. Áèð àç áþéöéÿíäÿí
ñîíðà ïÿðâàçëàíûð, þçöíÿ éóâà òèêèð, àíà îëóð.
ß.Àáàñîâ.
2. ìÿú. Ãàíàäëàíìàã, ãîë-ãàíàä à÷ìàã,
ðóùëàíìàã. [Ãÿíäàá:] ..×îõ åøèòìèøäèì êè,
ãûçûí öñòöíÿ àä ãîéóëàí êèìè î, ãîë-ãàíàä
à÷ûð, áþéöéöð, ïÿðâàçëàíûð. Á.Áàéðàìîâ.
ÏßÐÂÀÇËÀØÌÀ
“Ïÿðâàçëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏßÐÂÀÇËÀØÌÀÃ
ô. Ïÿðâàçëàíìàüà áàø-
ëàìàã, éåíèúÿ ãàíàä à÷ìàã. [Óøàãëàð] ùÿð-
äÿí ÿëëÿðèíè ãóìà âåðèá äûðìàøàíäà éåíè ïÿð-
âàçëàøàí (ô.ñèô.) áàëà êÿêëèéÿ îõøàéûðäûëàð.
Ìèð Úÿëàë.
ÏßÐÂßÐÄÈÝÀÐ
èñ. [ôàðñ.] Àëëàù, Òàíðû.
Êàìàëûíäà, úàìàëûíäà åéèá éîõ; Ïÿðâÿðäèýàð
âåðìèø ùÿð ùöíÿð ñÿíÿ. Ì.Ï.Âàãèô. // Ïÿðâÿð-
äèýàðà øÿêëèíäÿ – Àé Àëëàù! Òàíðûì! (Àëëàùà
õèòàá).
ÏßÐÂßÐÈØ
èñ. [ôàðñ.] Áÿñëÿìÿ, éåäèðèá-
è÷èðìÿ, ãóëëóã åòìÿ, éåòèøäèðìÿ, ãóëëóã, òÿð-
áèéÿ. Ö÷ êþðïÿ óøàüûí ïÿðâÿðèø, òÿëèì âÿ òÿð-
áèéÿñè àíàì Äöðíèñÿíèí þùäÿñèíÿ äöøöð.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
Ïÿðâÿðèø òàïìàã (åòìÿê) –
áþéöìÿê, èíêèøàô åòìÿê, éåòèøìÿê. ..Ùÿð áèð
áàêòåðè âÿ ìèêðîá ñöääÿ éàõøû ïÿðâÿðèø åäèð,
îíóí è÷èíÿ äöøöá õÿñòÿëèéÿ ñÿáÿá îëóðëàð.
Ù.Çÿðäàáè. Äàüëàðûí áàøûíäà, òÿìèç ùàâàäà
ïÿðâÿðèø òàïàí ãûç î ãÿäÿð áþéöìöø âÿ ýþçÿë-
ëÿøìèøäè êè, ýÿðÿê èêè ýþç îëóá îíà òàìàøà åëÿ-
éÿéäè. Å.Ñóëòàíîâ. Ïÿðâÿðèø âåðìÿê – áþéöò-
ìÿê, áÿñëÿìÿê, áÿñëÿéèá-áþéöòìÿê, éåòèø-
äèðìÿê, òÿðáèéÿ âåðìÿê.
ÏßÐÂÈÍ
èñ. [ôàðñ.] Öëêÿð, Éåääèãàðäàø óë-
äóçó; Ñöðÿééà. Áèçèì ïàëûäëàðûìûç êÿìÿíä
àòûð Ïÿðâèíÿ; Àé äà, óëäóç äà äöøÿð ïàëûäûí
êÿìÿíäèíÿ. Øÿùðèéàð.
진
1
äàí. á à õ áÿñ
2
. Úàìààò éåðáÿéåðäÿí
äÿðâèøè àëãûøëàéûá äåéèðäèëÿð: – Ïÿñ áåëÿ ïàä-
øàù îëìàç. (Íàüûë). ..Ïÿñ ðÿôèãëÿðèìèçè èíòèçàð-
÷ûëûãäàí ÷ûõàðòìàãäàí þòðö ýÿíÿ ýÿðÿê áèð
íå÷ÿ ñþç ÿðç åäÿì.. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.
진
2
èñ. [ôàðñ. ïÿñò] Àøàüû ñÿñ, àë÷àã ñÿñ.
Áöëáöë îõóð, ñÿñè âàð; Ùÿì çèëè, ùÿì ïÿñè âàð.
Øèðèí ñþçëö äèëáÿðèí; Úàí àëàí ãÿìçÿñè âàð.
(Áàéàòû).
ÏßÑÀÁ
èñ. [ôàðñ.] Àë÷àã êåéôèééÿòëè ñèðêÿ,
øÿðàá âÿ ñ.
ÏßÑÄßÍ
çÿðô Àë÷àã ñÿñëÿ, àøàüû ñÿñëÿ;
àë÷àãäàí, éàâàøúàäàí. Î õûìûð-õûìûð ïÿñ-
äÿí îõóéàí êèì èäè? – äåéÿ ñîðóøäó. À.Øàèã.
Íÿñèìèí ëàéëàéûäûð, éîõñà íåéèí íàëÿñèäèð;
Äèíëÿ ïÿñäÿí, éà äà çèëäÿí íèéÿ íàëàí ýÿëäè?
Øÿùðèéàð.
ÏßÑßÍÄ
èñ. [ôàðñ.]: ïÿñÿíä åëÿìÿê (åò-
ìÿê) – áÿéÿíìÿê, õîøëàìàã, ñàéìàã. Î çà-
598
ÏßÐÂÀÍß
ÏßÑßÍÄ
ìàí àéëàðû, óëäóçëàðû ñÿí; Ýåúÿëÿð åéëÿéÿ-
úÿêñÿíìè ïÿñÿíä? Ì.Ìöøôèã. Äþâëÿòëèëÿð ..
éîõñóë òîéëàðûíäà ãàðìîí÷àëàí Ìèíàéÿíè ïÿ-
ñÿíä åëÿìÿçäèëÿð. ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏßÑÕÀÍ
èñ. [ôàðñ.] Àøàüû ñÿñäÿ îõóéàí,
áÿìäÿ îõóéàí õàíÿíäÿ. [Ñ.Øóøèíñêè] ùÿì
áÿì ñÿñäÿ (ïÿñõàí), ùÿì îðòà ñÿñäÿ (ìèéàíÿ-
õàí), ùÿì äÿ çèëäÿ (çèëõàí) ìÿùàðÿòëÿ îõóéóð.
(Ãÿçåòëÿðäÿí).
ÏßÑÌßÍÄß
ñèô. [ôàðñ. ïÿñìàíäÿ] äàí.
Éàòûá ãàëìûø, ñàòûëìàéàí, èøÿ ýåòìÿéÿí, àðòûã
ãàëàí. Íåìÿòóëëàéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà ðà-
éîíà ýÿëÿí ìàëëàð áþëöíÿ-áþëöíÿ äàâàì åäÿð
âÿ äöêàíëàðûí ãÿôÿñÿëÿðèíÿ ïÿñìÿíäÿ ìàëëàð
ýÿëèá ÷ûõàðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏßÑÒ
èñ. [ôàðñ.] êþùí. 1. Àë÷àã (ùöíäöð,
óúà, éöêñÿê îëìàéàí).
2. ìóñ. Àøàüû ðåýèñòðäÿ éàâàø ñÿñëÿ îõó-
ìàã; áÿì. Ïÿñòäÿí îõóìàã.
ÏßÑÒßÙÀ
èñ. [ôàðñ.] 1. Ùèññÿ, äåòàë. Ìàøû-
íûí ïÿñòÿùàñû.
2. ìÿú. Ôûðûëäàã, ùèéëÿ, êÿëÿê, ùîããà. [Íè-
éàç:] Äè éàõøû, øÿëÿíè ýþòöð, äöø éîëà, ñÿíäÿí
÷îõ ïÿñòÿùàëàð ÷ûõàúàã. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Ùàúû
Ôÿðÿú:] Ýÿëñèí ýþðÿê ãàðà÷û îüëó ãàðà÷û, íÿ
ïÿñòÿùà îëàúàã. Í.Âÿçèðîâ.
ÏßØßÍÝ
èñ. êþùí. 1. Öçöì ñàëõûìû.
2. Òóìëóã ö÷öí ñàõëàíàí òÿðÿâÿç áèòêèñè.
ÏßÒß
èñ. Áèð øåé àëìàüà ùöãóã âåðÿí âÿ-
ðÿãÿúèê. Áåíçèí ïÿòÿñè. – Áèð ýöí àíàì éöê-
ëÿðèí ùåñàáûíû ñàõëàìàã ö÷öí îíà ïÿòÿ âåð-
äèêäÿ, î, àíàìûí ÿëèíè òóòäó. Ú.Úàááàðëû.
ÏßÒßÊ
èñ. Áèð-áèðèíÿ éàïûøìûø õûðäà ýþç-
úöêëÿðäÿí èáàðÿò àðû éóâàñû. Èñêÿíäÿðèí àòàñû
ÿêèí÷è èäè: èêè èíÿéè, 10-15 ãîéóí-êå÷èñè, 6 äà
àðû ïÿòÿéè âàð èäè. Å.Ñóëòàíîâ. Ùÿéÿòäÿ àðû
ïÿòÿéè ñàõëàéàí Ìÿñìÿ áèð ñÿùÿð äóðóá ïÿòÿê-
ëÿðèí éåðèíè áîø ýþðìöøäö.. Ìèð Úÿëàë.
ÏßÒßÊËÈÊ
èñ. Àðû ïÿòÿêëÿðè îëàí éåð, àðû-
÷ûëûã òÿñÿððöôàòû; àðûõàíà.
ÏßÒßÍßÊ
èñ. Ìÿäÿ (ãóøëàðäà). Ïÿòÿíÿê-
ëÿðè ÷óâàëäàí áþéöê, èøòàùàëàðû ùÿääÿí çè-
éàäÿ... Óòàíìàã áèëìÿçëÿð, ùÿéà åòìÿçëÿð...
Í.Âÿçèðîâ.
ÏßÉß
èñ. Òþâëÿ. [Áèð øÿõñ:] Ìÿììÿäùÿñÿí
ÿìè, òåç îüëàíû ýþíäÿð, ïÿéÿäÿí åøøÿéè ÷ûõàðò-
ñûí.. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Øàùìàð] ïÿéÿíè
êöðöéöá ÷ûõàíäà áàøûíäàí áóü ãàëõûðäû.
Á.Áàéðàìîâ.
ÏßÇßÂßÍÝ
ñèô. Éåêÿ, çîðáà, çûðïû (áÿçÿí
ñþéöø ìÿíàñûíäà). [Ùÿñÿí:] Áèëìÿì áó ïÿçÿ-
âÿíý ùàðàäàí ýÿëäè äÿ èøëÿðè áÿðáàä åòäè.
Ù.Íÿçÿðëè. [Àüàñÿôÿð:] Àäÿ, åé .. ÷àéãûðàãëû
ïÿçÿâÿíý ùÿðèô! ß.ßáöëùÿñÿí.
ÏßÇßÂßÍÝËÈÊ
èñ. Éåêÿëèê, çîðáàëûã, çûð-
ïûëûã.
ÏÛ×ÀÏÛ×
á à õ ïû÷-ïû÷. Øÿùÿðäÿ áèð ïû÷à-
ïû÷ äöøäö êè, äàé Àëëàù ýþñòÿðìÿñèí. “Êîð-
îüëó”.
ÏÛ×ÙÀÏÛ×
á à õ ïû÷-ïû÷. Ïû÷ùàïû÷ äàíûø-
ìàã. – Àðàëûüà ïû÷ùàïû÷ äöøäö. Ñ.Ðÿùìàí.
ÏÛ×ÛËÄÀÌÀ
“Ïû÷ûëäàìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛ×ÛËÄÀÌÀÃ
ô. Éàâàøúàäàí, ïû÷ûëòû èëÿ
äåìÿê (÷îõ âàõò “ãóëàüûíà” ñþçö èëÿ). [Ìÿ-
ùÿììÿäúÿôÿð] ÿéèëèá éàâàøúàäàí ãóëàüûìà
ïû÷ûëäàäû. Ãàíòÿìèð. Äèéàð êèøè äèðñÿéè èëÿ
àðâàäûíà òîõóíóá ïû÷ûëäàäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
// ìÿú. Îáðàçëû òÿøáåùëÿðäÿ. Ãîâàã àüàúëà-
ðûíûí éàðïàãëàðû ñàíêè éîëäàí þòÿíëÿðÿ íà-
üûëëàð ïû÷ûëäàðäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.
ÏÛ×ÛËÄÀØÌÀ
“Ïû÷ûëäàøìàã”äàí ô.èñ. Åé-
ùàìëàð, òàíûø-áèëèø àðàñûíäà ïû÷ûëäàøìàëàð ..
èíäè äÿ äàâàì åäèðäè. È.Ùöñåéíîâ.
ÏÛ×ÛËÄÀØÌÀÃ
ãàðø. Áèð-áèðè èëÿ ïû÷ûëòû èëÿ
äàíûøìàã, ñþùáÿò åòìÿê. Ùÿìçÿ Àëëàùãóëó
èëÿ áèð àç ïû÷ûëäàøûá, ñîíðà äåäè. ß.ßáöëùÿ-
ñÿí. Îüëàíëàð [Ìåùðèáàíà] áàõàðàã ïû÷ûë-
äàøûðäûëàð. Ù.Ñåéèäáÿéëè. // ìÿú. Îáðàçëû òÿø-
áåùëÿðäÿ. Ëÿïÿëÿð ïû÷ûëäàøûð. – Øàì àüàúëàðû-
íûí éàøûë áóäàãëàðû ãöðóðëà ñÿñëÿíèá, áèð-áèðèëÿ
þïöøöð, ïû÷ûëäàøûðäû. Ñ.Âÿëèéåâ. Ýöëöí öçö
èøûãëàíäû; Ïû÷ûëäàøäû ÷ÿìÿí, ÷è÷ÿê. Ì.Äèëáàçè.
ÏÛ×ÛËÜÀÍ
èñ. áàéò. Ùåéâàíëàðûí äèç âÿ
áóçîâëóüóíäà äÿìðîâ õÿñòÿëèéè. Êÿëáàëû àò
óñòàëûüû åäÿð, ïû÷ûëüàíû ðàùàòúà ñàüàëäàð(äû).
Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏÛ×ÛËÒÛ
èñ. Ñÿñ òåëëÿðèíèí èøòèðàêû îëìàäàí,
éàâàøúà äàíûøûã. [Ðÿùèëÿíèí] ïû÷ûëòûñû ýÿòèð-
äèéè õÿáÿðèí äÿùøÿòèíè àçàëòìàäû. Ì.Ùöñåéí.
Îâ÷ó àüëàìñûíìûø áèð ïû÷ûëòû èëÿ þç-þçöíÿ äèë-
ëÿíäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // ìÿú. Îáðàçëû òÿøáåù-
ëÿðäÿ. Óçàãäàí äÿðÿ ñóëàðûíûí õÿëâÿò ïû÷ûë-
òûëàðà áÿíçÿéÿí ñÿñè ýÿëèðäè. Ìèð Úÿëàë.
ÏÛ×ÛËÒÛËÛ
ñèô. âÿ çÿðô Ïû÷ûëòû èëÿ, éàâàø-
úàäàí äåéèëÿí; ïû÷-ïû÷. Ïû÷ûëòûëû äàíûøìàã.
– ..Ïû÷ûëòûëû, ìåùðèáàí; ìÿùðÿì, òÿíùàëûã äîëó;
õîø ñÿñèíäÿí óçàãäà; éàëãûçëûã è÷èíäÿéÿì.
Ð.Ðçà.
599
ÏßÑÕÀÍ
ÏÛ×ÛËÒÛËÛ
ÏÛ×-ÏÛ×
çÿðô âÿ ñèô. Éàâàøúàäàí, ïû÷ûëòû èëÿ.
Ïû÷-ïû÷ äàíûøìàã. – Ãîíàãëàð [Ñèòàðÿéÿ] çÿíí
èëÿ áàõûá, ñîíðà àíàñû èëÿ ïû÷-ïû÷ äàíûøäûëàð.
×ÿìÿíçÿìèíëè. // Ïû÷ûëòûëû, ïû÷ûëòûëû äàíûøûã.
Ïû÷-ïû÷ áàøëàíäû.
ÏÛÕÒÀËÀÍÄÛÐÌÀ
“Ïûõòàëàíäûðìàã”äàí
ô.èñ.
ÏÛÕÒÀËÀÍÄÛÐÌÀÃ
á à õ ïûõòàëàøäûð-
ìàã.
ÏÛÕÒÀËÀÍÌÀ
“Ïûõòàëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÕÒÀËÀÍÌÀÃ
á à õ ïûõòàëàøìàã.
ÏÛÕÒÀËÀØÄÛÐÌÀ
“Ïûõòàëàøäûðìàã”äàí
ô.èñ.
ÏÛÕÒÀËÀØÄÛÐÌÀÃ
ô. Þçëöëöéöíö àðòûð-
ìàã, ãàòûëàøäûðìàã, ïûõòàëàíäûðìàã.
ÏÛÕÒÀËÀØÌÀ
“Ïûõòàëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÕÒÀËÀØÌÀÃ
ô. Þçëöéö àðòìàã, ãàòûëàø-
ìàã, ïûõòàëàíìàã.
ÏÛÃÃ
òÿãë. Ãàéíàéàí ãàòû ìàéåíèí ÷ûõàð-
äûüû ñÿñ.
ÏÛÃÃÀÏÛÃ(ËÀ)
çÿðô Ïûã-ïûã ñÿñ ÷ûõàðà-
ðàã (ãàéíàéàí ìàéå âÿ éà ãàéíàéûá ÷ûõàí ñó
ùàããûíäà). Ñÿìÿíè ãàçàíû ïûããàïûã ãàéíà-
éûðäû. Ìèð Úÿëàë. [Áóëàãëàðûí] áÿçèëÿðè äàøëàðûí
ñèíÿñèíäÿí ôûøûëòû èëÿ ôÿââàðÿ âóðóð, áÿçèñè èñÿ
ïûããàïûãëà ñàíêè ãàéíàéà-ãàéíàéà ÷ûõûð.
ß.Àáàñîâ.
ÏÛÃÃÛËÄÀÌÀ
“Ïûããûëäàìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÃÃÛËÄÀÌÀÃ
ô. 1. Ïûããûëòû ñÿñè ÷ûõàð-
ìàã, “ïûã-ïûã” åòìÿê, éàõóä “ïûã-ïûã” ãàé-
íàìàã (ìàéå ùàããûíäà). Ìåøÿíèí è÷èíäÿí
÷ûõûá ïûããûëäàéàí (ô.ñèô.) áóëàã øûðùàøûðëà àü
÷ûíãûëëûã áîéó àøàüû àõûð(äû). Ñ.Ðÿùèìîâ.
Àðàáàíûí öñòöíäÿêè áî÷êàíûí àüçûíäàí ñÿðèí
÷åøìÿ ñóéó ïûããûëäàéàðàã ÿòðàôà ñÿïÿëÿíèðäè.
Ã.Èëêèí.
2. Þçöíö ñàõëàéà áèëìÿéÿðÿê, ñÿñèíè áîüà-
ðàã ýöëìÿê. Òåéìóð àüà ïÿðäÿíèí äàëûñûíäà
ýöëìÿéèíè ñàõëàéà áèëìÿéèá ïûããûëäàéûð.
Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Êèøè þçöíö ñàõëàéà áèëìÿ-
éèá, éàâàøúàäàí ïûããûëäàäû. Ã.Èëêèí.
ÏÛÃÃÛËÄÀØÌÀ
“Ïûããûëäàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÃÃÛËÄÀØÌÀÃ
ãàðø. Ïûããûëäàìàã (÷îõ-
ëàðû ùàããûíäà). Ãûçëàð Õàñàéû ýþðöá, Äóðíàéà
áàõàðàã ïûããûëäàøäûëàð. ß.Âÿëèéåâ. Áó äÿôÿ
áöòöí äÿñòÿ ïûããûëäàøûá ýöëöøäö. È.Ùöñåéíîâ.
ÏÛÃÃÛËÒÛ
èñ. 1. Ìàéåíèí ãàéíàéàðêÿí
÷ûõàðäûüû ñÿñ. Êþçö ãàðàëäûãúà éàðàøûãëû àü
ñàìîâàð ïûããûëòûñûíû êÿñÿðÿê éàâàøûìàãäà
èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.
2. Ñÿñèíè áîüàðàã ýöëìÿ. Îíóí áó ùÿðÿ-
êÿòèíÿ ïûããûëòû èëÿ ýöëÿíëÿð äÿ îëäó. Ì.Ùöñåéí.
ÏÛÐ×ÛÌ-ÏÛÐ×ÛÌ
çÿðô.: ïûð÷ûì-ïûð÷ûì òÿð
òþêìÿê – ÷îõ èøëÿìÿêäÿí, çîðà äöøìÿêäÿí,
èñòèäÿí âÿ ñ.-äÿí ÷îõ òÿðëÿìÿê, öç- ýþçöíäÿí
äàìúû-äàìúû òÿð òþêìÿê. Õóäàêÿðÿì .. î ãÿ-
äÿð þçöíÿ ýöú âåðÿðäè êè, èêè-ö÷ äÿãèãÿ äàíûø-
ìàìûø ïûð÷ûì-ïûð÷ûì òÿð òþêÿð, àüçû êþïöê-
ëÿíÿð âÿ áîüóëìàüà áàøëàðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.
ÏÛÐÛËÄÀÌÀ
“Ïûðûëäàìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÛËÄÀÌÀÃ
ô. Ãàíàäëàðû èëÿ ïûðûëòû ñÿñè
÷ûõàðàðàã, “ïûðð” åäÿðÿê ó÷ìàã (ãóøëàð ùàã-
ãûíäà). Éîëóí àëòûíäàí áèð äÿñòÿ ýþéÿð÷èí
ïûðûëäàéûá ãàëõäû. ß.Âÿëèéåâ. Ãóøëàð ïûðûë-
äàéûð êîëëàð è÷èíäÿí; Ó÷óá ÷ÿïÿðëÿðÿ ãîíóð
õîðóçëàð. Á.Âàùàáçàäÿ.
ÏÛÐÛËÄÀØÌÀ
“Ïûðûëäàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÛËÄÀØÌÀÃ
ãàðø. Ãàíàäëàðû èëÿ ïûðûëòû
ñÿñè ÷ûõàðàðàã áóðàäàí îðàéà ó÷ìàã (÷îõëó
ãóø ùàããûíäà). Ìåøÿ õîðóçëàðû ïûðûëäàøàðêÿí;
Äóðìóøäóëàð ùàçûð àòëàðûí öñòÿ. Ù.Ê.Ñàíûëû.
Ùàâà èøûãëàøàíäà êîëëóãëàðäàí áèëäèð÷èí, òó-
ðàú, êÿêëèê ïûðûëäàøûá ãàëõäûãúà [áÿéëÿð] àëûúû
ãóøëàðû áóðàõûá îâëàéûðäûëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.
ÏÛÐÛËÒÛ
èñ. Êè÷èê ãóøëàðûí ãàíàä ÷àëìà-
ñûíäàí ÷ûõàí ñÿñ. Òóëà î ñààò þçöíö áèëäèð-
÷èíèí öñòöíÿ àòäû. Áèëäèð÷èí ïûðûëòû èëÿ ãàëõäû.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Çÿìèíèí êÿíàðûíäàêû éàøûë îò-
ëóãäàí öðêìöø áèð òóðàú ïûðûëòû èëÿ ùàâàéà
ãàëõûá, àéðû áèð éåðÿ äöøäö. È.ßôÿíäèéåâ.
ÏÛÐÏÛÇ
ñèô. Äèê äóðìóø, âûç äóðìóø. Ïûð-
ïûç ñà÷. – Úÿôÿð ýöëäö âÿ ÿëèíè ïûðïûç ñàããà-
ëûíà óçàòäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè. ×àë, ïûðïûç ãàø-
ëàðûíû ãàëäûðûá [Ñóëòàí] ýþçëÿðèëÿ ýÿëèíÿ èøàðÿ
åòäè, ãûìûøäû, ùÿòòà, äåéÿñÿí, êþêñöíö äÿ
þòöðäö. È.Ùöñåéíîâ.
ÏÛÐÏÛÇËÀÍÌÀ
“Ïûðïûçëàíìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÏÛÇËÀÍÌÀÃ
ô. Âûç äóðìàã. Ãîúàíûí
ñåéðÿê ñà÷ëàðû ïûðïûçëàíìûøäû. Ì.Ùöñåéí.
ÏÛÐÏÛÇËÀØÌÀ
“Ïûðïûçëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÏÛÇËÀØÌÀÃ
ô. Ïûðïûç îëìàã, ïûðïûç-
ëàíìàã. [Çàêèðèí] ïûðïûçëàøìûø (ô.ñèô.) ñà÷-
ëàðû îíóí öçöíÿ äàùà õîø áèð èôàäÿ âåðèðäè.
Ù.Ñåéèäáÿéëè.
ÏÛÐÒËÀÃ
ñèô. Ïûðòëàìûø ùàëäà îëàí; ïûðòëà-
ìûø, ãàáàüà ÷ûõìûø. Ïûðòëàã ãàðûí. – Éóñèôèí
ùåéáÿòëè ñèôÿòè, ãàðà âÿ ïûðòëàã ýþçëÿðè íÿèíêè
óøàüû, ùÿòòà áþéöê àäàìû äà ãîðõóéà ñàëûðäû.
Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.
ÏÛÐÒËÀÌÀ
“Ïûðòëàìàã”äàí ô.èñ.
600
ÏÛ×-ÏÛ×
ÏÛÐÒËÀÌÀ
ÏÛÐÒËÀÌÀÃ
ô. 1. Èðÿëè ÷ûõìàã, ãàáàðûá
÷ûõìàã, ãàáàðìàã. Àüëàìàãäàí ýþçö ïûðò-
ëàìàã. Ãàðíû ïûðòëàìàã.
2. Äàð áèð éåðäÿí äûøàðûéà ÷ûõìàã. Éàðàëà-
íàí ñîë ÿëè èëÿ áàøûíû äöçÿëòäè âÿ õÿíúÿðè ìöà-
ðèçèíèí ãàðíûíà ñîõäó, ïèé ïûðòëàäû. ×ÿìÿí-
çÿìèíëè.
3. Á à õ ïûðòëàøìàã. Ùÿãèãÿòèí ãûðìûçû éà-
íàüûíû òîç áàñìûø, áàøûíûí òöêëÿðè áèð íå÷ÿ
éåðäÿí ïûðòëàìûø .. äàø àøûðàí éîëäàøëàðûíà
áàõûðäû. ß.Âÿëèéåâ.
ÏÛÐÒËÀØÄÛÐÌÀ
“Ïûðòëàøäûðìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÒËÀØÄÛÐÌÀÃ
èúá. Ãàðûøäûðìàã, ïûðò-
ëàøûã ñàëìàã, äîëàøäûðìàã, ãàðûøäûðàðàã à÷ûë-
ìàç ùàëà ñàëìàã. Èïëèéè ïûðòëàøäûðìàã.
– [Ìèðçÿ] áàøûíûí òöêëÿðèíè ïûðòëàøäûðûá, þçöíÿ
áèð ëàöáàëû ñèôÿò âåðèá àéíàéà áàõäû âÿ äåäè..
ß.Ùàãâåðäèéåâ.
ÏÛÐÒËÀØÛÃ
ñèô. Ïûðòëàøìûø ùàëäà îëàí; ãà-
ðûøìûø, äîëàøûã. Ïûðòëàøûã ñàï. – Ãàðû ÿëèíè
íÿâÿñèíèí ïûðòëàøûã âÿ äîëàøûã ñà÷ëàðûíäà ýÿç-
äèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.
Ïûðòëàøûã äöøìÿê –
1) á à õ ïûðòëàøìàã; 2) äîëàøûã äöøìÿê. Èøèì
ïûðòëàøûã äöøöá.
ÏÛÐÒËÀØÌÀ
“Ïûðòëàøìàã”äàí ô.èñ.
ÏÛÐÒËÀØÌÀÃ
ô. Áèð-áèðèíÿ ãàðûøìàã, äî-
ëàøìàã, ïûðòëàøûã äöøìÿê, áèð-áèðèíÿ ãàðûøàðàã
íèçàìñûç ùàëà äöøìÿê. [Ýöëÿíäàì:] Àüà
ñàáàùäàí ñàããàëûíû äàðàìàéûáäûð, ïûðòëàøûá
áàðìàãëàðûíà èëèøèð. Í.Âÿçèðîâ. [Àðâàäûí]
ñà÷ëàðû ïûðòëàøûá êèëêÿëÿíìèø, öñòö-áàøû ïàð÷à-
ïàð÷à îëìóøäó. ß.Âÿëèéåâ.
ÏÛÑÏÛÑÀ
èñ. çîîë. Ïåéèíëèêëÿðäÿ, ðöòóáÿò
éåðëÿðäÿ éàøàéàí ãàáûüû áÿðê ãàðà áþúÿê.
..Ñàðàéäàí åíÿðêÿí ÷ûõäû ãàðøûìà; Ïûñïûñà,
ñöñÿëè, éà úûðúûðàìà. Øÿùðèéàð.
ÏÛÒÐÀÃ
1. èñ. áîò. Êîëëóã âÿ çèáèëëèêëÿðäÿ
áèòÿí èêèèëëèê, éóìðó øÿêèëäÿ îëàí öñòö òèêàí-
ëàðëà þðòöëö, äÿéäèéè øåéÿ éàïûøûá ãîïìàéàí
îò-áèòêè. Àäè ïûòðàã. Ïûòðàüûí áöòöí íþâëÿðè
àëàã áèòêèñèäèð.
2. çÿðô ×îõ ñûõ. Ïûòðàã ìåéâÿ ýÿòèðìÿê.
– ..×ÿïÿðëÿðèí äèáëÿðèíäÿ áàëàúà ìàâè ÷è÷ÿê-
ëÿð ïûòðàã êèìè ãàëõìûøäû. È.Øûõëû.
ÏÈÀÍÈÇÌ
[èòàë.] ìóñ. Ôîðòåïèàíîäà ÷àëìà
ìÿùàðÿòè, éàõóä ôîðòåïèàíî ìóñèãèñèíèí
ñÿúèééÿâè õöñóñèééÿòè.
ÏÈÀÍÈ´ÍÎ
[èòàë.] Öôöãè ÷ÿêèëìèø ñèìëÿðè
îëàí ùöíäöð éåøèê øÿêëèíäÿ ôîðòåïèàíî íþâö.
Ïèàíèíî ÷àëìàã. – Ñàëîíóí áàøûíäà ïèàíèíî
äóðóðäó, îíóí öñòöíäÿ, äèâàðäà ÿëèíäÿ ýöë,
éàðû÷ûëïàã áèð ãàäûí òÿñâèðè àñûëìûøäû. Ì.Èáðà-
ùèìîâ.
ÏÈÀÍÈÍÎ×Ó
èñ. Ïèàíèíî ÷àëàí ìóñèãè÷è.
ÏÈ
Dostları ilə paylaş: |