Termodinamikada ish. Gaz siqilishda va kengayishida bajargan ishni eng oddiy hollarda qanday qilib hisoblashni ko’rib chiqamis.
Silindr ichidagi porshen ostida bosim bo’lgan biror gaz bor deb faraz qilaylik. Dastlab gazga tashqi jism tomonidan ta’sir qiladigan kuchning ishini emas, balki gazning o’zi porshenga kuch bilan ta’sir qilganda bajaradigan ishni hisoblab topaylik. Nyutonning uchunchi qonuniga asosan, ga teng bo’ladi.
Gaz tomonidan porshenga ta’sir kuchining moduli ga teng . gaz kengayayotgan va porshen kuch yo’nalishida kichik masofaga siljiyotgan bo’lsin, deb faraz qilaylik. Agar ko’chish juda kichik bo’lsa, gazning bosimini o’zgarmaydi deb hisoblash mumkin. Gazning ishi quyidagiga teng:
(1)
Bu ishni gaz hajmini o’zgarishi orqali ifodalash mumkin. Gazning boshlang’ich hajmi oxirgi hajmi . Shuning uchun
(2)
Bu yerda - gaz hajmining o’zgarishi.
Kengayganda gaz musbat ish bajaradi., chunki kuch yo’nalishi bir xil kengayishi jarayonida gaz o’z atrofidagi jismlarga energiya uzatadi.
Agar gaz siqilsa, u holda gaz bajargan ishning (2) ifodasi to’g’riligicha qolaveradi. Biroq gaz siqilganda bo’ladi va shuning uchun bo’ladi.
Boshqa jismlarning gaz bajargan ishi gaz bajargan ishdan faqat ishorasi bilan farq qiladi. , chunki gazga ta’sir etuvchi kuch kuchga qarshi yo’nalgan ko’chish esa avvalgiga bo’laveradi. Shuning uchun gazga ta’sir etuvchi tashqi kuchlarning ishi quyidagiga teng:
Bu formulani keltirib chiqarishni o’quvchilarga etamiz. Bu yerda minus ishorasi gaz siqilganda, ya’ni bo’lganda tashqi kuch musbat ish bajarilishini bildiradi. Bu holda bo’lishiningh sababi tushunarlidir. Gaz siqilganda kuch yo’nalishi bilan ko’chish yo’nalishi bir xil bo’ladi. Tashqi jismlar gaz ustida musbat ish bajarib, gazga energiya beradi. Gaz kengayganda, tashqi jismlar bajargan ish manfiy bo’ladi, chunki bu holda . Endi kuch va ko’chish yo’nalishlari qarama-qarshidir. [4]
