“ Ijtimoiy fanlar

13-MAVZU: “ETIKA” FANINING PREDMETI VA JAMIYAT HAYOTIDAGI AHAMIYATI 
201 
Vatanini tark etishga majbur bo‘ldi. O‘z yurtida erk uchun kurashish baxtidan mahrum bo‘lgan 
shoir o‘zga vatanlar erki uchun kurashga otlandi, Italiyani Avstriya istibdodidan ozod qilish 
xarakatining raxbarlaridan biriga aylandi. Bu haqda u shunday deb yozgan edi
Erk uchun Vatanda qilolmasang jang, 
Sen qushni vatanlar erki deb kurash 
Yunonu Rumoning tug‘an tut tarang, 
Boshingni tika bil erk uchun sarkash! 
Ezgulik yulida bo‘lsang qahramon, 
Sen inson erki deb kurashsang azot, 
Bir, kuni, ciptmoqdan gar qolsang omon, 
Jo‘mard deb alqagay seni odamzot! 
Italiyadagi ozodlik xarakati mag‘lubiyatga uchragach, u qadim Yunonistonni Turkiya zulmidan 
ozod qilish uchun kurashdi. U Yunonistonda, botqoqlik yonidagi Missolungi shahrida og‘ir 
bezgakdan vafot etdi. Uning o‘limi xam istibdodga qarshi shiorga aylandi qo‘zg‘olonchilar 
“Bayron uchun!” degan. jangovar hayqiriq bilan jangga otildilar. Benazir, YUnonistonning ozod 
qilingan qismi general-gubernatori, erksevar qo‘mondon va ulug‘ inson xotirasiga yunon xalqi 
yigirma bir kun qora kiyib, motam tugdi. Xamma cherkovlarda Bayron haqiga ibodat qilindi. 
Daphaqiqat, erkparvarlik tamoyilini xayotining ma’nosi deb bilgan insonning ma’naviy umri 
boqiy, ular kelajak avlodlar uchun ideal bo‘lib qoladilar.
Eng ma’lum va mashxur tamoyil, bu vatanparvarlik. U insonning o‘z Vataniga muxabbatini, uni 
asrab-avaylashga bo‘lgan ishtiyoqini anglatuvchi axloq tushuncha. Uni ko‘pincha Vatan 
dushmanlariga qarshi ma’naviy-mafkuraviy qurol sifatidagina talqin etadilar.
Aslida esa, bu tamoyilning qamrovi ancha keng - u insonparvalikning nisbatan muayyanlashgan 
shakli. U, eng avvalo, o‘z vatandoshlari erkini asrash uchun kurash, inson ozodligi yo‘lidan 
xattixarakatlardir. Vatan himoyasi, bu – inson ximoyasi, millat himoyasi. Lekin bu ximoya, 
yuqorida aytganimizdek, faqat jang maydoniga emas, balki barcha cohalapda namoyon bo‘ladi. 
Xar bir soxada Vatan erishgan muvaffqiyatlardan quvonch, muvaffaqiyatsizliklardan qayg‘u 
hissini tuyush, Vatan bilan g‘ururlanish, uning xar bir qarich eri, binosining xar bir g‘ishtiga, 
qadimiy obidalariga, ilm-fan va san’atdagi yutuq ulariga mehr bilan qarash, ularni ko‘z 
qorachig‘idek asrab avaylash - bo‘lar xammasi vatanparvarlikdir. Hozirgi paytda yoshlarimizda 
vatanparvarlik tuyg‘usini tarbiyalash, ularni Vatan ma’nosini teran anglab etishga urgatish 
vatanparvarlik - yuksak axloqiy tamoyil ekanini tushuntirish fanimizning dolzar6 vazifasi 
hisoblanadi.
Yana bir muxim axloqiy tamoyil, bu - Millatparvarlik. U ma’lum ma’noda, vatanparvarlik 
tamoyilining yanada muayyanlashgan shakli. Zero millatni sevish keng ma’noda Vatanni sevish 
degani. Vatansiz millatning bo‘lishi yoki rasmona erkin va baxtli yashashi mumkin emas.
Lekin millatparvarlikni millatchilik bilan qorishtipib yubormaslik lozim. Millatchilik o‘z millatini 
ajratib olib, unga buyuklik maqomini berishga ingilish bo‘lsa, millatparvarlik, boshqalarni 
kamsitmagan xolda, o‘z millati ravnaqi uchun kurashish, bu yo‘lda, lozim bo‘lsa, o‘z hayotini xam 
fido qilish demakdir. U insonparvarlik bilan xam chambarchas bog‘liq. Chunki o‘z millatini chin 
dildan sevmagan, odati xech qachon boshqa millatlarni seva olmaydi.

---