“ Ijtimoiy fanlar

Xalqchillik tamoyili.
San’at asari xalq uchun yaratiladi. Lekin xalq degani, bu – aholi 
emas, aholining fikrlaydigan, milliy qadriyatlarga befarq qaramaydigan, afkor, tinglay olish, 
tomosha qila bilish va o‘qish qobiliyatiga ega qismi. Asardagi xalqchillik ana shu ko‘pchilikning 
shodligu qayg‘usini, dardlarini, intilishlarini, muammolarini qay darajada tushunarli tarzda 
ifodalay olishi bilan belgilanadi. Xaqiqiy san’at asari «qoralar» (omma) uchun ham, «saralar» 
(elita) uchun ham yaratilmaydi, tabaqaviylik, mahalliychilik, millatchilik singari salbiy 
yo‘nalmalardan yiroq bo‘ladi, boshqacha qilib aytganda, podsholar haqidagi asarni – fuqarolar, 
fuqarolar haqidagi asarni - podsholar tushunganida, unday asarni xalqchil deyish mumkin. 
Masalan, Navoiyning «Farhod va SHirin», «Sab’ai sayyor» dostonlari podsholaru malikalar 

---

17-MAVZU. TABIAT VA TEXNOGEN SIVILIZATSIYA ESTETIKASI
257
haqida, lekin xalqqa tushunarli. CHunki ular xalqning vakillari sifatida badiiy qiyofaga ega 
qahramonlardir. YOki Sulaymon YUdakovning «Maysaraning ishi» operasi xalq orasida shuhrat 
qozongani hech kimga sir emas. Bu asar orqali, bizda yosirabroq qaraladigan, opera san’ati ham 
ruhimizga singib ketdi. Xalqchillikda muhimi – san’atkor tomonidan xalq ruhini anglay bilish va 
uni in’ikos ettira olish, millatni millat qilgan qadriyatlar mohiyatini badiiy qiyofalar orqali aks 
ettirish. Xalqchillik tamoyilining yana bir muhim jihati shuki, san’at asari u – tarixiymi, 
zamonaviymi, – xalqning orzu-ideallarini ifodalashi, ya’ni kechani yoki bugunni emas, ertani 
kuylashi lozim, xalqdan ortda qolmasligi, u bilan yonma-yon ham turmasligi, balki undan va 
zamondan bir qadam oldin yurishi kerak. 
San’atning asosiy vazifalari 
Biz imkon qadar tahlildan o‘tkazgan san’atning xususiyatlari va tamoyillari ma’lum 
ma’noda uning asosiy vazifalarini ham belgilab beradi. Endi ana shu vazifalarni qisqacha ko‘rib 
o‘tishga harakat qilamiz.