Page 496
“Investitsiya” tushunchasi iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy
va nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar tarzida tariflanadi. [12]
Mamlakat iqtisodiyotida investitsiyalarning ahamiyati to‘g‘risida fikr yuritadigan
bo‘lsak, bu o‘rinda «Investitsiya” tushunchasining moliyaviy, mulkiy va intellektual
qadriyatlarni takror ishlab chiqarishning inikosi bo‘lmish dastlabki va asosiy tushuncha
bo‘lib maydonga chiqishini unutmaslik kerak.
Tadqiqot metodologiyasi. Ushbu ishda, taqqoslash, tahlil qilish va ajralmaslik
usullari yordamida, milliy va chet eldagi buxgalteriya (moliyaviy) hisobot
foydalanuvchilari uchun uni tuzish usullariga qarab, pul oqimi to‘g‘risidagi hisobotning
axborot imkoniyatlarini o‘rganish o‘tkazildi.
Tahlil va natijalar. Zamonaviy iqtisodiy sharoitda har bir xo‘jalik yurituvchi
sub’ektning faoliyati uning faoliyati natijalaridan manfaatdor bo‘lgan bozor
munosabatlari ishtirokchilari (tashkilotlar va shaxslar) ning keng doirasi e’tiboridir.
Mulkdorlar kapitalning rentabelligini oshirish, firma pozitsiyasining barqarorligini
ta’minlash maqsadida moliyaviy hisobotlarni tahlil qiladilar. Kreditorlar va investorlar
kreditlar va depozitlar bo‘yicha risklarni kamaytirish uchun moliyaviy hisobotlarni
tahlil qiladilar. Qabul qilingan qarorlarning sifati asosan ularning analitik asoslash
sifatiga bog‘liq bo‘ladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxona iqtisodiy tizimning mustaqil elementi
sifatida biznes, turli darajadagi byudjetlar, kapital egalari va boshqa sub’ektlar bilan
o‘zaro hamkorlik qiladi, bu jarayonda ular bilan moliyaviy munosabatlar paydo bo‘ladi.
Shu munosabat bilan firmaning moliyaviy boshqaruvi, ya’ni tashkilotning taktik va
strategik maqsadlariga erishish uchun moliyaviy resurslarni tartibga solish tamoyillari,
ko‘rinishlari va usullarini ishlab chiqish zarurati paydo bo‘ladi.
Korxonaning holatini baholashning asosiy vositasi tahlil qilinadigan ob’ektning
ichki va tashqi munosabatlarini ob’ektiv baholash imkonini beradigan tahlil bo‘lib
xizmat qiladi: uning to‘lov qobiliyatini, samaradorligi va rentabelligini, rivojlanish
istiqbollarini tavsiflash, so‘ngra uning natijalari bo‘yicha qarorlar qabul qilish.
Shuning uchun, pul oqimi tahlili korxona boshqarish uchun dolzarb
muammolardan biri hisoblanadi. Bu moliyaviy hisobot foydalanuvchilariga baholash
imkonini beradi:
- tashkilotning o‘z mablag‘lari bilan ta’minlanish darajasi;
- faoliyat yo‘nalishlari bo‘yicha kelib tushgan va sarflangan pul mablag‘lari
summasi; [16]
- tashkilotning joriy faoliyatni amalga oshirish va kreditorlar majburiyatlarini
belgilangan muddatlarda qaytarish uchun kerakli pul topish qobiliyati;
- olingan pul mablag‘laridan foydalanish samaradorligi;