• Основные стратегические варианты

7.3. Sifat strategiyasi 
Yangi tovarning bozor ko‘rsatkichlarini shakllantirish tizimida tovarlar o‘rovi 
ham muhim element vazifasini bajaradi. Tovarlarning ko‘pchiligi to iste’molchiga 
etib borguncha transport orqali tashiladi va omborlarda saqlanadi. Bu holda tovarlar 
ularni etkazib berish va iste’mol qilish qoidalariga asosan maxsus idishlarga joylab 
o‘raladi. Tovarning o‘rovi ishlab chiqaruvchi yoki savdo tashkiloti tomonidan 
iste’molchiga beriluvchi “tashrif qog‘ozi” vazifasini bajaradi. 
Tovarlar o‘rovi (o‘rov)
deb tovar solingan idish yoki o‘ralgan materiallarga 
aytiladi. U mahsulotning saqlanishi, uni transport orqali tashish va u bilan muomala 
kilishda qulayliklar bo‘lishiga xizmat qiladi, shuningdek, iste’molchilar e’tiborini jalb 

---

152 
qilish, tovarni identifikatsiya qilish, reklama va axborot bilan ta’minlash, imidjni 
yaratish kabi marketing funksiyalarini bajaradi. O‘rovning marketing funksiyalari 
ahamiyati tobora o‘sib bormoqda. Bu esa bozor faoliyatining o‘ziga-o‘zi xizmat 
ko‘rsatishni rivojlantirish, iste’molchilar farovonligini o‘stirish, iqtisodiyotni 
kompyuterlashtirish va axborotlashtirish, kompaniya imidji va tovar markasini oldi-
sotdi jarayonini tezlashtirish kabi omillari bilan bog‘liq. 
Tovar o‘rovini ishlab chiqish jarayoni quyidagi qarorlarni qabul qilishni o‘z 
ichiga oladi: o‘rov konsepsiyasini asoslab berish, o‘rovning qo‘shimcha 
tavsifnomalarini (o‘lchami, shakli, materiali, rangi, matni, tovar markasining 
joylashuvi) yaratish, o‘rovni sinab ko‘rish. 
Tovar o‘rovi konsepsiyasi xaridor va iste’molchilar uchun qo‘shimcha 
xususiyatlarga ega bo‘lgan yangi mahsulotlarni ishlab chiqishga ko‘maklashuvchi 
asosiy tamoyil va g‘oyalarni o‘z ichiga oladi. 
Yangi 
mahsulotlar 
uchun 
o‘rovlarning bir necha xil variantlari 
modellashtiriladi va tahlil qilinadi. O‘rovni yaratishda qabul qilinuvchi qarorlar 
tovarni taqsimlashda qo‘llanuvchi tovar harakatlanishi tizimi, tovar narxi va 
reklamani tashkil etish bilan kelishib olingan bo‘lishi lozim. 
Fan-texnika taraqqiyoti va bozor munosabatlarining rivojlanishi o‘rovning 
vazifasi va mazmunini rivojlantirishga ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu omilar tufayli o‘rov 
tovarni transport orqali tashishda uni himoya qilish vositasi sifatida emas, balki tovar 
haqidagi ma’lumotlar manbai sifatida ko‘rib chiqiladi. Tovar o‘rovini tayyorlashda 
quyidagi talablar bajarilishi lozim: original bo‘lish va patentlar bilan himoyalanish; 
estetik shartlarga javob berish; funksionallikni ta’minlash, ya’ni tovarning elementi 
bo‘lish; reklama harakatlarini amalga oshirish; kam xarajat talab qilish; iste’molchiga 
etib borguncha tovarning saqlanishini ta’minlash; transport va ombor xarajatlarini 
ratsionallashtirishga ko‘maklashish; tovarni sotish uchun qulay bo‘lish; tovarning 
raqobatbardoshligi va ekologik tozaligini aks ettirish; ikkilamchi xom-ashyo sifatida 
foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lish. 
Shu tariqa, zamonaviy sharoitlarda o‘rov tovar siyosatining samarali vositasi 
vazifasini bajaradi. U oldi-sotdi jarayonini tezlashtiradi va engillashtiradi, tovar va 

---

153 
firma imidjini kuchaytiradi. 
Yangi tovarni bozorga olib chiqishdan oldin uni iste’mol qilishning xavfsizligi 
va ishonchliligi nuqtai nazaridan sinab ko‘rish lozim. Sinovlar dala va laborotoriya 
sharoitlarida o‘tkazilishi mumkin. Sinov shakllari tovarning o‘lchami, vazifalari va 
turiga bog‘liq bo‘ladi. Sinovlarni o‘tkazish uchun iste’molchilar yangi tovarlar 
joylashgan laboratoriyaga taklif qilinadi yoki bu tovar iste’molchilarga uyda tekshirib 
ko‘rish uchun foydalanishga berib yuboriladi. 
Testdan o‘tkazishda
quyidagi ko‘rsatkichlar ahamiyatga ega: sinov 
o‘tkaziladigan joy (bozor, laboratoriya, uy); ob’ekt (tovar, narx, nom, marka); 
sinovda ishtirok etishga jalb qilinuvchi shaxslar (xaridor, ekspert); muddat (qisqa, 
uzoq vaqt); hajm (bitta tovar, tovarlar partiyasi); testdan o‘tkaziluvchi tovarlar soni. 
Yangi tovarni sinovdan o‘tkazish natijalari asosida bu tovarni ishlab chiqarish 
va uni bozorga olib chiqish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi. SHuni e’tiborga olish 
kerakki, tovarni ommaviy ishlab chiqarish tovar innovatsiyasining ishlab chiqarishni 
tashkil etish va marketing xarajatlari kabi eng ko‘p xarajat talab qiluvchi bosqichi 
hisoblanadi.