05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Nazorat savollari 
1.Egovlashda ish holatini o`zlashtirish deganda nima tushuniladi? 
2.Egovlashdagi ish harakatlari va egovni muvozanatga keltirishni tushuntiring.
3.Egovlash jarayonini tezlashtirish uchun qo`llaniladigan chora-tadbirlar. 
4.Jismlarni egovlash jarayonida uchraydigan kamchiliklar nimalar? 
5.Metallga egovlash yo`li bilan ishlov berishda xavfsizlik qoidalari 
 
Adabiyotlar 
1. “Chilangarlik” N.Makiyenko,A.Umronxo`jayev.Kasb-hunar kollejlari uchun 
darslik.Toshkent – “Mehnat” nashriyoti 2003-yil. 
2. Sh.A.Karimov. Chilangarlik asbob-uskunalari «Voris-nashriyot»,Toshkent 
3.
www.ziyonet.uz
; 
www.google.ru
; 
www.yandex.ru
; internet saytlari. 
4.
Asboblar va avtomatlashtirish sistemalarini montaj qilish . M.L.Kaminskiy. 
V.M.Kaminskiy. «O`zbekiston»,T.,2011.
5. Slesarlikdan amaliy ishlar, Toshkent, “O`qituvchi”, 1984. 
6. “Sanoat korxonalari elektr jihozlari montaji”. O.O.Hoshimov
7.
“Elektr tarmoqlari va jihozlarini yig`ish va sozlash”. T.Sh.G`oyibov 
 
 

---

51 
Ma`ruza № 10 
Mavzu: Metallarni parmalash 
Reja: 
10.1.Stanokni ishga tushirish va to`xtatish 
10.2.Parmani (yoki parmali patronni) stanok shpindelining teshigiga o`rnatish 
10.3. Parmani (yoki parma bilan patronni) stanok shpindelidan chikarish 
10.4. Yirik va og`ir zagotovkalarni stanok stoliga o`rnatish va mahkamlash 
Tayanch iboralar: Parmalash, parma, shpindel, zagatovka, parma patroni, 
stanok, parmalashga tayyorlash, parmalashni tashkillashtirish. 
10.1. Stanokni ishga tushirish va to`xtatish 
Stanok ulabuzgichini soat mili yo`nalishiga burib ishga tushiriladi, teskari 
yo`nalishga burib to`xtatiladi. Tugmachali yurgizgich bo`lgan holda, qora yoki 
oq rangdagi ishga tushirish, qizil rangdagi tuxtatish tugmachasi bosiladi. 
Stol har doim quyidagi tartibda ko`taribtushiriladi: pona qisqichlari 
bo`shashtiriladi; tegishli dasta aylantirilib, stol ko`tariladi va tushiriladi; stanok 
stoli, uning yo`naltirgichlari va murvati latta bilan yaxshilab artiladi. Stanok 
stoli zagotovkani qisish qurilmalari (mashinaning burama o`qli giralari, 
mahkamlagichlar, tirgaklar, tayanch ostqo`ymalar) yordamida mahkamlanadi. 
Ishlov berish turiga karab keskichlar: yuzalarni randalash uchun — o`tuvchi 
keskichlar; pogonalar va yon chekkalarni qirqish uchun — qirqib tushirish 
keskichlari tanlanadi; zagotovka qismlarga bo`lib qirqiladi. Ariqchalar ochish, 
o`yiqlar va chuqurchalar qirqib tushirish va qirqib olish keskichlari: xomaki 
randalash uchun — o`tuvchi bukik keskich, tozalab randalash uchun —qirrasi 
bir oz yumalokdangan qirquvchi keskich tanlanadi. 
Orqa uchi silindrsimon parmani ikky mushtchali patron yordamida 
o`rnatishda: 
a) parma diamstrining patron o`lchamiga mosligi tekshiriladi; 
b) parmaning orqa uchi artiladi; o`ngqo`l bilan yon chekkaga kalitsolinadi; 
pafon mushtchalari parma bemalol kiradigan darajada ochiladi; 
v) chap qo`l bilan parmani patronga shunday kiritish kerakki, u orqauchi bilan 
patron tubiga tiralib tursin,shundan keyin parma puxta mahkamlanadi; 
g) patron stanok shpindelining konussimon teshigiga o`rnatiladi; 
d) stanok yurgizib yuboriladi; parmada tepish bo`lmasa, turli ko`rinishdagi 
shakllar (masalan, konus,katta diametrli silindr) hosil qiladi. Parmani 
to`g`rilash (tepishini yo`qotish) uchun uni yoki patron bilan o`tuvchi vtulkani 
boshka holatga qo`yish zarur. 

---

52 
Parma diametrining patron o`lchamiga mosligi tekshiriladi. Maxsus 
kalit bilan patron mushtchalari shunday keriladiki, parmaning orqa uchi 
patronga bemalol kirib turadi.