1 – Amaliy mashg‘ulot. Cisco Packet tracer virtual dasturini menyu oynasi elmentlarini o‘rganish. Ishdan maqsad

Repeater (takrorlovchi) -elektr signallarini kabelning bir qismidan boshqasiga uzatadi, 
ularni oldindan kuchaytiradi va shakllarini tiklaydi. Ularning uzunligini oshirish uchun mahalliy 
tarmoqlarda ishlatiladi. Terminologiyada OSI jismoniy qatlamda ishlaydi. 
Kalitlar - har birining manzilini o'qiydigan ko'p portli takroriy qurilmalar kiruvchi 
paket va uni faqat qabul qiluvchi kompyuterga ulangan port orqali uzating. Ishlay 
oladi boshqacha OSI qatlamlari. (boshqa versiya - kanal Daraja) 
Kontsentrator (hub) - bu ma'lumotlarni uzatish paytida signallarni kuchaytirish uchun 
ko'p portli qurilma. U ish stantsiyalarini tarmoqqa qo'shish yoki server va ish stantsiyasi orasidagi 
masofani ko'paytirish uchun ishlatiladi (kirish kanallarining umumiy o'tkazuvchanligi chiqish 
kanalining o'tkazuvchanligidan yuqori). Kalit kabi ishlaydi, lekin qo'shimcha ravishda signalni 
kuchaytirishi mumkin. 
Multipleksor- (qurilma yoki dastur) - bitta aloqa liniyasi orqali bir vaqtning o'zida bir 
nechta turli xil signallarni uzatishga imkon beradi. 
Shlyuz - turli xil protokollardan foydalangan holda tarmoqlar yoki amaliy dasturlar 
o'rtasida ma'lumotlarni uzatadi (kodlash usullari, ma'lumotlarni uzatish uchun jismoniy vositalar), 
masalan, mahalliy tarmoqni global tarmoqqa ulash. Funktsiyalar yoqilgan qo'llaniladi Daraja. 
Ko'prik - bir xil protokollar bilan ikkita tarmoqni birlashtiradi, signalni kuchaytiradi va 
faqat ko'prikning narigi tomonidagi kompyuterga yuborilgan signallarni uzatadi. Boshqa nashr : 
Tarmoqlarni ulash uchun ikkita NIC-ga ega kompyuter. 
Router - (ko'prik singari turli xil mahalliy tarmoqlarni birlashtiradi, faqat o'zi ulangan 
segment uchun mo'ljallangan ma'lumotlarni uzatadi.) Tugunlar o'rtasida paketlarni uzatish uchun 
marshrutni tanlash uchun javobgardir. Marshrutni tanlash quyidagilarga asoslangan: 
- tarmoq topologiyasi to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan marshrutlash protokoli; 
Cisco Packet Tracer (CPT) - bu Cisco tomonidan yaratilgan tarmoq emulyatori. Dastur 
turli xil protokollar uchun qo'llab-quvvatlanadigan topologiyalarda turli xil qurilmalar asosida 
tarmoqlarni yaratish va tahlil qilish imkonini beradi. Unda siz turli xil tarmoq qurilmalari: 
marshrutizatorlar, kalitlar, simsiz ulanish nuqtalari, shaxsiy kompyuterlar, tarmoq printerlarining 
ishlashini o'rganish imkoniyatiga ega bo'lasiz. 

---

Cisco Packet Tracer dasturining interfeysi. Rasmda Cisco Packet Tracer interfeysini (asosiy 
oynani) ko'rsatadi. 
2-rasm. Ishchi maydon 
oladi; 
Asosiy menyu quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi. 
File (Fayl) - hujjatlarni ochish / saqlash operatsiyalari; 
Edit (Edit) - "nusxalash / kesish, bekor qilish / qaytarish" standart operatsiyalarni o'z ichiga 
Options (Sozlamalar) - dastur sozlamalarini o'z ichiga oladi. Xususan, dasturni boshqa 
tillarda o‟tkazish imkonini beradigan tugma mavjud. 
View (Ko'rish Vid) - ish maydoni va uskunalar panelining o'lchamlarini o'zgartirish uchun 
vositalarni o'z ichiga oladi; 
Tools (Asboblar) - ranglar palitrasi va foydalanuvchi qurilmalari oynasini o'z ichiga oladi; 
Exensions (Kengaytmalar) - loyiha ustasi va boshqa bir qator vositalarni o'z ichiga oladi; 
Help (Yordam) - dasturdagi yordamni o'z ichiga oladi. 
3- 
rasm. Uskunalar paneli 
Asosiy menyu satrida uskunalar paneli joylashgan. 
Belgilar yordamida uskunalar paneli dasturning asosiy menyusidagi asosiy fikrlarni 
takrorlaydi. 
Uskunalar. Quyida, ishlaydigan maydon ostida uskunalar paneli joylashgan. Ushbu 
panelda chap qismidagi qurilmalar turlari (sinflari) va o'ng qismida ularning nomi (modellari) 
mavjud. Har bir qurilmani aylantirganingizda, uning turi o'rtada joylashgan. 

---

4- 
rasm. Uskunalar paneli 
Amaliyot ishi bo„yicha topshiriqlar 
1.Tarmoq simulyatori haqida gapiring 
2. 
Tarmoq simulyatori imkoniyatlari haqida gapiring 
3. 
Tarmoq simulyyatori yordamida sodda tarmoq quring 
Amaliyot ishini bajarish 
1 - amaliyot mashg„ulot hisobot ko„rinishida tayyorlanadi va talaba tomonidan Cisco packe 
tracer yordamida sodda local tarmoq hosil qilinadi, ping komandasi yordamida tarmoq elementlari 
orasida aloqa bor yoki yo„qligi tekshiriladi va tarmoqlarni simulyatsiyalovchi Cisco Packet tracer 
dasturi yordamida bir tarmoq elementidan ikkinchi tarmoq elementiga xabar yuboriladi. Buning 
uchun talaba dastur uskunalar panelidan kerakli tarmoq elementlarini olib dastur ishchi maydoniga 
joylashtiradi, dastur elementlari uchun kerakli sozlamalarni amalga oshiradi. 
Foydalanilagan adabiyotlar: 
1. N. Jo„rayev B. A. Turg„unov “ Keng polosali tarmoqlar ” 
2. R.N. Radjapova. Keyingi avlodning konvergent tarmoqlari: o„quv qo„llanma. - TATU, 2016. 
3. A.V. Roslyakov, S.V. Vanyashin, M.YU. Samsonov. I.V. SHibaeva, I.A. CHechnyova S28. 
Seti sleduyuщego pokoleniya NGN /pod red. A.V. Roslyakova. - M.: Eko-Trendz, 2008. 

---

---