46-masala.Respublikada aholi jon boshiga to‘g‘ri kelgan yalpi ichki maxsulot qiymati, ming so‘m (raqamlar shartli):
Yillar
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
YaIM
243,7
253,6
272,3
306,3
394,6
445,5
544,0
652,0
Berilgan ma’lumotlar asosida: 1) To‘rt yillik sirg‘anchiq o‘rtachalarni aniqlang; 2) Analitik tekislang; 3) Approksimatsiya o‘rtacha xatosini aniqlang; 4) Avtokorrelyatsiya mavjud yoki mavjud emasligini tekshiring. To'rt yillik sirg'an chiqish o'rtachalarini hisoblash uchun, berilgan ma'lumotlarni yillar bo'yicha yig'indisini hisoblaymiz va o'rta arifmetikani hisoblaymiz:
Yillar: 2015, 2016, 2017, 2018
YaIM: 243.7, 253.6, 272.3, 306.3
Yillar bo'yicha yig'indi: 243.7 + 253.6 + 272.3 + 306.3 = 1076.9
To'rt yillik sirg'an chiqish o'rtachasi: 1076.9 / 4 = 269.225
Analitik tekislanish:
Analitik tekislanishni hisoblash uchun, har bir yilning YaIM qiymatini o'rtacha qiymatdan ayiramiz va natijani kvadratga oshiramiz. Keyin, olishgan kvadrat qiymatlarini yig'indisini hisoblaymiz va n - 1 ga bo'lib bo'lagan holda kvadrat o'rtachasini hisoblaymiz.
Yillar: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
YaIM: 243.7, 253.6, 272.3, 306.3, 394.6, 445.5, 544.0, 652.0
Ortacha qiymat: 269.225
Analitik tekislanishlar:
(243.7 - 269.225)^2 ≈ 649.296
(253.6 - 269.225)^2 ≈ 242.050
(272.3 - 269.225)^2 ≈ 9.472
(306.3 - 269.225)^2 ≈ 1371.856
(394.6 - 269.225)^2 ≈ 15646.849
(445.5 - 269.225)^2 ≈ 30967.600
(544.0 - 269.225)^2 ≈ 30481.376
(652.0 - 269.225)^2 ≈ 66083.776
Yig'indi: 649.296 + 242.050 + 9.472 + 1371.856 + 15646.849 + 30967.600 + 30481.376 + 66083.776 ≈ 159452.225
Kvadrat o'rtacha: √(159452.225 / (8 - 1)) ≈ 228.458
Approksimatsiya o'rtacha xatosi:
Approksimatsiya o'rtacha xatosini hisoblash uchun, o'rtacha qiymatlarni YaIM qiymatlaridan ayirib absolut qiymatlarni hisoblaymiz. Keyin, absolut qiymatlarning o'rtachasini hisoblaymiz.
Yillar: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
YaIM: 243.7, 253.6, 272.3, 306.3, 394.6, 445.5, 544.0, 652.0
Ortacha qiymat: 269.225
Approksimatsiya o'rtacha xatosi:
|243.7 - 269.225| ≈ 25.525
|253.6 - 269.225| ≈ 15.625
|272.3 - 269.225| ≈ 3.075
|306.3 - 269.225| ≈ 37.075
|394.6 - 269.225| ≈ 125.375
|445.5 - 269.225| ≈ 176.275
|544.0 - 269.225| ≈ 274.775
|652.0 - 269.225| ≈ 382.775
O'rtacha qiymati: (25.525 + 15.625 + 3.075 + 37.075 + 125.375 + 176.275 + 274.775 + 382.775) / 8 ≈ 116.775
Avtokorrelyatsiya4) Avtokorrelyatsiya mavjudligini tekshirish uchun, berilgan ma'lumotlar ustida avtokorrelyatsiya funksiyasini hisoblaymiz. Avtokorrelyatsiya funksiyasi, ma'lumotlar o'rtachasidan qanday qancha aniq aloqani ifodalaydi.