1 – mavzu: Kirish. «Chizma geometriya» fani. Proekstiyalash metodlari. Monj metodi Reja

 
Chizma geometriyada uchraydigan
 shartli belgilar 
∩ – kesishish
∟– to`g`ri burchak
≈ – tahminan 
~ – o`hshash 
·⁄ – ayqash 
≠ – tena emas 
≡ – ustma – ust tushadi 
€ – tegishli 
÷ – dan – gacha 
= – natija, teng
׀׀ – parallel 
┴ – perpendikulyarlik 
!
– qurilsin, bajarilsin 
^ – va
– agar, unda 
– agar, u holda 
Δ – uchburchak 
· – nuqta 
Shartli belgilanishlarni o`qish 
AB
׀׀ 
CD
АВ va СD to`g`ri chiziqlar o`zaro parallel 
n
m
K


М va N to`g`ri chiziqlarni kesishishi natijasida hosil bo`lgan 
K nuqta 
ABC
r

R to`gri chiziq ABC tekisligiga perpendikulyar 
B
A

A va B nuqtalar o`zaro ustma-ust tushishadi 
B
A

А nuqta В nuqta bilan tutashtirilsin 
n
m

М va N chiziqlar - ayqash chiziqlardir 
ABC
L

|
L to`gri chiziq ABC tekisligiga tegishli 
MN
A

А nuqta MN to`gri chizigiga tegishli 


|
L
L to`g`ri chiziq 

sirtga urinma 
 

---

Proeksiyalash usullari 
Proektsiyalar usulida tasvirlar yasash, chizma geometriyaning asosiy 
metodidir. Fazodagi narsalarning ayrim nuqtalaridan o`tkazilgan proektsiyalovchi 
to`g`ri chiziqlar (nurlar) yordamida tekislikka tushirilgan tasviri fazodagi 
narsaning proektsiyasi deyiladi.
2
Chizma geometriyada ikki хil proektsiyalar metodi mavjud: 
а)markaziy proektsiyalar metodi; 
b) parallel proektsiyalar metodi . 
Markaziy proektsiyalashning asosiy mohiyati shundan iboratki, bunda 
proektsiya markazi deb ataluvchi qo`zg`almas nuqta beriladi va hamma 
proektsiyalash nurlari shu qo`zg`almas nuqtadan o`tadi. 
1. Markaziy proektsiyalar. Fazoda qo`zgalmas S nuqta, Р tekislik va A, В, 
С, F nuqtalar berylgan deb faraz qilaylik. S nuqtani А, В, С, F nuqtalar bilan 
tutashtirib, hosil bo`lgan chiziqlarni davom ettiramiz. Bu chiziqlar Р tekislikni а, Ь, 
с, d nuqtalarda kesib o`tadi. 
P tekislik proektsiyalar tekisligi, S nuqta proektsiyalar markazi, SA, SB, SC, 
SF chiziqlar proektsiyalovchi nurlar; а, Ь, с, f nuqtalar esa, proektsiyalar deyiladi. 
Demak, nuqtaning proektsiyasi deganda, shu nuqtani proektsiyalovchi nur bilan 
proektsiyalar tekisligining kesishuv nuqtasini tushunish kerak. 
Fazoning istalgan joyida olingan to`rtta nuqta, umuman, fazoviy shaklni 
ifodalaydi; shuning uchun tekis abcf shаkl fazoviy shaklning markaziy 
proektsiуasidir. 
Markaziy proektsiyalarga misol qilib, narsalarning fotosuratlarini va 
chiroqdan tekislikka (polga yeki devorga) tushgan soyalarni ko`rsatish mumkin.