1. Aktiv quvvat va uning ahamiyati. Elektr energetikasida aktiv quvvat «maxsulot»

2. Reaktiv quvvat va uni to‘ldirish.
Amaliyotda ko‘rib chiqish uchun reaktiv quvvat deb ataluvchi Q=UIsin (uch fazali zanjir uchun: Q = UIsin) kattalik ham kiritiladi. Reaktiv quvvat tushunchasini kiritishning ishlab chiqarishdagi zarurati nimada? Amaliyotda qo‘llaniladigan energiyani hisoblagichlar (schotchik) kursatadigan energiya miqdori muayyan vaqt oralig‘ida iste’molchiga yetkazib berilgan energiya miqdorini anglatadi. Ushbu energiyani quyidagi shaklda yozish mumkin:

Bu holatda R ning sezilarli o‘zgarishi faqatgina ko‘p sondagi T davrlar ichida va tabiiyki, ning kattaligi T ga nisbatan ko‘plab marta katta bo‘lganidagina sodir etilishi mumkinligi ko‘rinadi. Ammo bu turdagi hisoblagich (schotchikning) kursatishiga qarab, energiya iste’molchisi cos ning qaysi qiymatida ishlayotganligini aniqlab bo‘lmaydi. Bu maqsad uchun iste’molchining ulanish nuqtalariga qo‘shimcha, reaktiv quvvat integralining o‘sha vaqt oralig‘idagi qiymatini kursatuvchi hisoblagich (schotchik) ni ham o‘rnatishga to‘g‘ri keladi:

Yuqorida bayon etilgandan ko‘rinib turibdiki, reaktiv energiyani hisoblagichning kursatishlari qancha katta bo‘lsa (oddiy hisoblagich kursatishlariga nisbatan taqqoslanganida), iste’molchi o‘rtacha cos qiymati ham ko‘rib chiqilayotgan vaqt oralig‘i uchun shuncha kichik bo‘ladi.
Aktiv quvvat kattaligini oddiy vattmetr yordamida o‘lchash mumkin, reaktiv quvvat kattaligini esa – faqatgina shu maqsad uchun maxsus ishlangan elektr o‘lchov asbobi yordamida aniqlash mumkin. P va Q ni bila turib, sin va cos larni har bir energiya iste’molchisi uchun (o‘lchash paytidagi kattaliklarini) aniqlash mumkin.

2. 
   To‘la quvvat.
   

S =UI kattalik to‘la quvvat deb ataladi. Bu faqatgina cos =1 bo‘lgan sharoitdagina o‘rinli bo‘ladi, yoki boshqacha aytganda eng katta aktiv quvvat maksimal qiymatga erishilgan paytda quyida to‘liq quvvatni aniqlash formulalari keltirilgan:
S = U I = I² Z = U²U
S =
S = P/cos = Q/sin
bu yerda Z - to‘liq qarshilik, U – to‘liq o‘tkazuvchanlik.
Uch fazali zanjirni hisoblashda formulalarning o‘ng qismi oldiga quyiladi. Ushbu koeffitsient to‘g‘risida ETNA ning “Ko‘p fazali zanjirlar” qismida batafsil to‘htaladi.
Odatda amaliyotda faqatgina transformatorlar uchungina to‘liq quvvat kursatiladi. Boshqa iste’molchilar uchun esa aktiv quvvat kursatiladi. Kuch transformatori o‘zgartiruvchi bo‘lib uning mis va po‘lat qismlarida isroflar bo‘lishi tabiiy hol. Kuch transformatori uchun 70% va undan yuqori yuklanishlar eng maqbul (optimal) hisoblanadi. Zamonaviy elektr energetikasida 1kVt iste’mol qilinadigan quvvat deyarli 7-8kVt quvvatdan transformatsiyalanadi (yoki ko‘p marta kuchaytiruvchi va pasaytiruvchi transformatorlar orqali o‘tadi). Bunda transformator orqali shuningdek, elektr tarmog‘ida hosil bo‘luvchi reaktiv quvvatlar transformatorlarning induktiv cho‘lg‘amlarining o‘zlarida, elektr o‘zatish liniyalarida va hokazo) ham transformatsiyalanadi. Shuning uchun transformatorlarning to‘liq S quvvati formulalar bilan aniqlanadi.