1-амалиёт дарси

Dj/(kgK)	Kritik harorat ^0C	Kritik dosim Mpa	Kritik zichlik kg/m^3	Din. qovush koef. 0^0C *10^6 N s/m^2	Issiq.lik sig’imi 0^0C, kDj/(kg K)
Yonish issiqligi kDj
Metan CH4	16,04	528,7	-82,1	4,649	162	10,2	2,17	33412
Etan C2H6	30,07	281,9	32,1	4,954	210	8,77	1,65	59874
Propan C3H8	44,09	192,3	95,6	4,404	226	7,65	1,55	86545
Butan C4H10	58,12	145,9	152,8	3,619	225	6,95	1,59	114263
Olting.ugurt vodorodi H2S	34,08	242,0	100,4	9,005	-	12,3	0,993	21772
Azot N2	28,016	302,6	147,1	3,394	311	17,1	1,058	-
havo	28,96	292,7	140,7	3,777	310	17,45	1,005	-

Gaz zichligi: - Gaz massasi m ning, birlik hajmi V ga nisbatiga aytiladi:
(2.1)
Hisoblarda gazlarning nisbiy zichligi deb ataluvchi tushuncha ham qo’llaniladi. Gazning nisbiy zichligi deb - bir хil sharoitlardagi gaz va quruq havo zichliklarining nisbatiga aytiladi.
(2.2)
Harorati 0⁰C bo’lgan, 1 atmosfera (100 KPa) bosim ostidagi gazning zichligini uning molyar massasi (M) dan aniqlash mumkin:
, (2.3)
bu yerda: 22,41 - 0⁰ C harorat va 1 atmosfera (100 KPa) bosim ostidagi har qanday bir kilomol gazning hajmi (m³). Birinchi holat parametrlarida berilgan gazning zichligi, ikkinchi holatga o’zgarganda uning zichligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
, (2.4)
bu yerda: p va p₁ - gazning mutloq bosimi; T va T₁ - gazning munloq harorati; z va z₁ – 1 chi va 2 chi holatda gazning siqilish koeffitsientlari
Gazning solishtirma hajmi - massa birligidagi gazning hajmi, u gaz zichligi ko’rsatgichiga teskari proporsionaldir:
(1.5)
Gaz miqdori:- Gaz miqdori boshqa moddalar singari og’irlik birligida ifodalanadi. Lekin gaz massasini e’mas, balki standart sharoitlarga keltirilgan gazning hajmini aniqlash qabul qilingan.
Standart sharoitlar - Bosim p=0,1013 MPa, harorat T=293⁰K (20⁰S); Normal sharoitlar - Bosim p=0,1013 MPa, harorat T=273⁰K (0⁰C)
Gaz sarfi: -Gaz sarfi og’ilik birligida ham, hajm birligida ham ifodalanadi. Agar gaz quvuri uzunligi bo’yicha tashlama va qo’shib haydashlar bo’lmasa, o’g’irlik sarf o’zgarmaydi. Hajmiy sarfi oshadi, chunki gazning bosimi gaz quvuri uzunligi bo’yicha pasayadi. Gaz haydash agregatlariga kirishdagi xajmiy sarfga (surish sharoitida) xajmiy uzatish deyiladi. Standart sharoitlarga keltirilgan xajmiy sarfga - tijorat sarfi deyiladi. Tijorat sarfi esa ogirlik sarfining o’zi bo’lib, u quvur uzunligi bo’yicha o’zgarmas bo’ladi.
Gaz qovushqoqligi: - Bu хossa gazning ichki ishqalanishga sabab bo’ladi, bu esa uning quvurdagi xarakatiga qarshilik ko’rsatadi. Gaz qovushqoqligi dinamik ravishda gaz molekulalarining xarakatidan aniqlanadi. Harorat ortishi bilan gaz molekulalarining xarakati ortadi. Shuning uchun harorat ortganda qovushqoqlik ham ortadi. Dinamik qovushqoqlik  ning harorat T ga bog’likligi Saterlend formulasida tasvirlanadi: =₀(T/273)^1/5(273+С)/(T+С); bundan ₀ - 273 K dagi qovushqoqlik, С-doimiy kattalik;