1-Amaliy mashg’ulot Tuzuvchilar: Jo’rayeva N

Mexanik tebranishlar va to‘lqinlar
Tebranishlar chastotasi va davri :
; ;
-doiraviy (tsiklik) chastota.
Garmonik tebranishlar:
a) nuqtaning muvozanat vaziyatidan siljishi:
;yoki ;
b) nuqta tezligining x o`qdagi proyektsiyasi:
;
nuqta tezligining amplituda qiymati.
c) nuqta tezlanishining x o`qdagi proyektsiyasi:
;
nuqta tezlanishining amplituda qiymati.
bu yerda: -tebranishlar amplitudasi (eng katta siljish), -vaqt,
- boshlang`ich faza.
Matematik mayatnikning tebranish davri va chastotasi:
; ; ;
bu yerda: l-mayatnikning uzunligi, -erkin tushish tezlanishi.
Prujinali mayatnikning tebranish davri va chastotasi:
; ; ;
bu yerda: mayatnikning masasi, prujinaning bikrligi(prujina masaga ega emas deb faraz qilinadi).
Garmonik tebranayotgan jismning to`liq mexanik energiyasi va energiya oqim zichligi:
.
bu yerda -energiya oqim zichligi, -muhitning zichligi.
To`lqin uzunligi , chastotasi , tebranish davri va tarqalish tezligi orasidagi bog`lanish:
; ; .
Yassi to`lqin tenglamasi:
,
bu yerda y-to`lqin yo`li.
Ikki nuqta tebranishlari fazalarining ayirmasi

r₁, r₂-nuqtalarning tebranish manbaidan uzoqligi. -to`lqinning davriy chastotasi, -to`lqin tezligi.

Masalalar
1. Agar moddiy nuqta 5 s davomida bir marta to`liq tebransa, uning tebranish davri nimaga teng?
2. Prujinaga osilgan yuk 0,4 Hz chastota bilan tebranadi. Doiraviy chastota va tebranish davrini aniqlang.
3. Elektr proigrivatelning diski 1 min. davomida 33 marta aylanadi. Disk aylanishining doiraviy chastotasini aniqlang.
4. Avtomobil yetakchi g`ildiraklarining burchak tezligi 30 rads ga teng. To`g`ridan-to`g`ri uzatishda dvigatel porshenining tebranish chastotasi va davri nimaga teng?
5. Sankt-Peterburgdagi Isaak soboriga o`rnatilgan mayatnikning uzunligi 98 m ga teng bo`lib, 1 soat ichida 181,5 to`liq tebranish bajaradi. Berilgan kattaliklar bo`yicha Sankt-Peterburg shahri uchun erkin tushish tezlanishini aniqlang.
6. Bikrligi 50 Nm bo`lgan prujinaning bir uchi mahkamlangan, ikkinchi uchiga 1 kg massali yuk osilgan. Bunday mayatnikning tebranish chastotasini aniqlang.
7. Prujinali mayatnikning tebranish davri 0,25 s. Agar yukning massasi 200 g bo`lsa, prujinaning bikrligi nimaga teng?
8. Qayerda tovushning tezligi katta: havodami yoki temirdami? Tovush vakuumda tarqalishi mumkinmi?
9. Tovush havodan po`latga o`tayotganda chastota, tebranish davri va to`lqin uzunligi qanday o`zgaradi? Tovushning po`latdagi tezligi 5000 ms.
10. Kuzatuvchidan 4,5 km masofada chaqmoq chaqdi. Momaqaldiroq tovushi chaqmoq chaqqandan keyin qancha vaqt o`tgach eshitiladi?