1.1.Amaliy protokollar – ilovalarning muloqoti va ular o’rtasidagi axborot almashi-nuvini ta‘minlaydi. Ularning ko’p ishlatiladigani va taniqliligi quyidagilardir:
-FTAM(File Transfer Access and Management) – fayllarga bog’lanish OSI protokoli;
-X.400 – elektron pochtalarni halqaro almashish uchun CCITT protokoli;
-X.500 – bir necha tizimda fayl va katalog xizmati;
SMTP(Simple Mail Transfer Protocol) – elektron pochta almashinuvi uchun Internet global tarmoq protokoli;
FTP(File Transfer Protocol) – fayllar uzatish uchun Internet global tarmoq protokoli;
SNMP (Simple Network Management Protocol) – tarmoq monitoringi, tarmoq qismlarini nazorat va ularni boshqarish protokoli;
Telnet – Internet global tarmoq protokoli, u uzoqdagi xostlarni qayd qilish va ularda axborotga ishlov berish vazifasini bajaradi;
Microsoft SMBs(Server Message Blocks, serverni xabar berish bloklari) va mijoz qobig’i yoki Microsoft redirektorlari;
NCP(Novell Net Ware Core Protocol) va mijoz qobig’i yoki Novell redirektorlari.
1.2 Amaliy pog’ona protokollari: Telnet, FTP va TFTP, NTP Amaliy pog’ona protokollari - bu ilova dasturlari bo’lib, qo’llanilishi jihatdan turli vazifalarni bajaradi. Masalan: Telnet qurilmalarga uzoqdan ulanishni ta‘minlaydi. FTP va TFTP protokollari esa serverga ma‘lumotlarni uzatish va qabul qilish uchun ishlatiladi. Lokal tarmoqlarda telnetni qisqa vaqt uchun ishlatish mumkin. Telnet eskirgan protokol hisoblanib, qurilmalar o’rtasida ishlashda shifrlanmagan xavfsiz ma‘lumot ko’rinishiga o’xshaganday identifikatsiya axborotlari (foydalanuvchi nomi va paroli) ochiq uzatiladi. SSH uzoqdagi qurilmalar bilan bog’lanishda himoyani ta‘minlaydi. Qurilmalarni autentifikatsiya (foydalanuvchi nomi va paroli) ma‘lumotlarini ishonchli shifrlaydi. Shuningdek qurilmalar o’rtasida uzatilayotgan ma‘lumotlarni ham himoyalaydi. SSH TCP-port 22 ni,Telnet TCPport 23 ni ishlatadi. 1 – rasmda begona shaxs Wireshark dasturi yordamida paketlarni ko’rishi mumkinligi keltirilgan. Telnet oqimida foydalanuvchi nomi va parolini ushlashi mumkin.
