1. Axborot texnologiyalari haqida tushuncha. Informatikaning jamiyatdagi o’rni

Image.exe dasturi diskning tizimli sohasi haqidagi ma'lumotlarni Image, 
dat fayliga yozib qo'yadi. Ushbu faylni yuklash jarayonida fayllar oylashish
jadvali va o'zak katalog haqida ma'lumotlar tasvirlanadi. Har safar Image, 
exe fayli ishga tushirilganda undagi axborot yangilanib turadi, faylning
awalgi holati esa Image.bak faylida saqlanadi.
Image, exe faylini ishga tushirish quyidagicha bajariladi:
Image [disk yurituvchi nomi].
Agar disk yurituvchi ko'rsatilmasa, faol (joriy) disk yurituvchi
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

tushuniladi.

Image.bak faylini hosil qilishni bekor qilish uchun Image /No-back 
buyrug'i beriladi.
Image dasturining bajarilish vaqti juda qisqa, shuning uchun uni tez-tez
bajarib turish tavsiya etiladi.
Yordamchi diskni tayyorlab qo 'yish ham foydalanuvchi uchun mu-himdir.
Yordamchi disk nima va uning vazifasi qanday, degan savolga javob beraylik.
Kompyuterning boshlang'ich yuklanish jarayonida DOS ning tizimlarini
ochish va ularni ishlatish uchun (ya'ni boshqarishni buyruq fayllarga berish
uchun) BIOS dasturlaridan foydalaniladi. Agar bu dasturdagi ma'lumotlar
buzilgan bo'lsa, kompyuter ishga tushmaydi (yuklanish oxiriga yetmaydi)
yoki ba'zi bir mantiqiy disklar (diskdan yuklanish ro'y berganda)
«ko'rinmaydi». Bunday holatda yo'qolgan yoki buzilgan ma'lumotlarni
tiklash oson ish emas, hatto mutaxassislar uchun ham talaygina vaqt talab
qiladi. Bu vaziyatda Rescue dasturi yordam beradi. Ushbu dastur
ma'lumotlarni (yuklash dasturini) yordamchi diskka yozib qo'yadi va ularni
shu diskdan qayta tiklab beradi. Yordamchi diskni tayyorlash uchun 2—3
daqiqa vaqt sarf etiladi va har safar DOS konfiguratsiyasi o'zgartirilganda
yordamchi diskni yangilab turish tavsiya etiladi.
Kompyuterni ishlatish jarayonida diskda juda ko'p keraksiz va bak 
kengaytmali fayllar hosil bo'ladi. Xotirani kengaytirish, tozalash
maqsadida qattiq disklarni keraksiifayllardan tozalash uchun Wipeinfo 
dasturidan foydalanish mumkin.
Kompyuterdan qancha ko'p foydalanilsa, qattiq diskning fayllarga to'lib
qolish ehtimoli shuncha ortadi. Albatta, har qanday axborotni u ishlatib
bo'lingach, xotiradan o'chirish kerak bo'ladi. Lekin shunda ham ba'zi bir
«keraksiz» fayllar soni ko'payib ketadi. Bunday hollarda (ba'zan, axborot
hajmi anchagina katta bo'lganda), axborotlarni «siquvchi» maxsus
arxivlash dasturlari qo'llaniladi. Arxivlash dasturlari maxsus uslublarni
qo'llash hisobiga axborotlarni «siqish» imkonini beradi, ya'ni axborotning
nisbatan kichik hajmdagi nusxasini yaratish hamda bir nechta faylni bitta
faylga birlashtirish imkonini beradi. Bunday dasturlar bilan keyingi bobda
tanishasiz.
Kompyuterdan qancha ko'p foydalanilsa, qattiq diskning fayllarga to'lib
qolish ehtimoli shuncha ortadi. Albatta, har qanday axborotni u ishlatib
bo'lingach, xotiradan o'chirish kerak bo'ladi. Lekin shunda ham ba'zi bir
«keraksiz» fayllar soni ko'payib ketadi. Bunday hollarda (ba'zan, axborot
hajmi anchagina katta bo'lganda), axborotlarni «siquvchi» maxsus
arxivlash dasturlari qo'llaniladi. Arxivlash dasturlari maxsus uslublarni
qo'llash hisobiga axborotlarni «siqish» imkonini beradi, ya'ni axborotning
nisbatan kichik hajmdagi nusxasini yaratish hamda bir nechta faylni bitta
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

---

faylga birlashtirish imkonini beradi. Bunday dasturlar bilan keyingi bobda

tanishasiz
Qattiq diskdagi manzillar joylashishi yagona tizim (ko'rinish)ga ega bo'ladi.
Bu holat barcha ko'rinishdagi disklarga taalluqli. Diskni doimiy ishlatish
jarayonida — fayllarni yozish, o'chirish, qayta yozishda juda ko'p bo'sh joylar
hosil bo'ladi va ko'pgina fayllar bo'lak-bo'lak bo'lib ajralib qoladi.
Shunga o'xshash hollarda fayllar joylashishini optimallashtiruvchi dastur,
masalan, SpeeDisk yoki ScanDisk dasturlaridan foydalanish mumkin. Bu
dasturlar barcha fayllarni disk (manzil) boshlanishiga ko'chiradi va
fayllarning bo'laklarga ajralishini to'g'rilaydi. Bunday dasturlarning bajarilishi
bir necha minutni tashkil etadi. Shu bois, vaqti-vaqti bilan kompyuterning 
barcha mantiqiy disklarini optimallashtirish maqsadga muvofiq.