Affin tizimidagi Sеzar usulida har bir harfga almashtiriluvchi harflar maxsus formula bo‗yicha aniqlanadi: (a·t+b) mod m, bu yerda a, b - butun sonlar, 0≤a, b
Natijada yuqorida kеltirilgan matn quyidagicha shifrlanadi:
C=PFXJDZSR
Shifrni ochish formulasi quyidagicha: M=(a-1(C-b)mod m . Bu yerda a-1 qiymat a sonining mod m bo‗yicha teskarisi, C – shifrtekst.
7. Axborot xavfsizligining asosiy tushunchalari? Axborot xavfsizligi deb, ma’lumotlarni yo’qotish va o’zgartirishga yo’naltirilgan tabiiy yoki sun’iy xossali tasodifiy va qasddan ta’sirlardan xar qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi.
Ilgarigi xavf faqatgina konfidentsial (maxfiy) xabarlar va xujjatlarni o’g’irlash yoki nusxa olishdan iborat bo’lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ma’lumotlari to’plami, elektron ma’lumotlar, elektron massivlardan ularning egasidan ruxsat so’ramasdan foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu xarakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.
Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining axborot xavfsizligini ta’minlovchi va tashkilot axborot zaxiralarining yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish osonligi va maxfiyligini ta’minlovchi qatiy reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi.
8. Kriptografiya tarixi- sezar usuli, o`rin almashtirish usuli. Almashtirish usullari sifatida quyidagi usullarni kеltirish mumkin: Sеzar usuli, Affin tizimidagi Sеzar usuli, tayanch so’zli Sеzar usuli va boshqalar. Sеzar usulida almashtiriluvchi harflar k soniga siljishi bilan aniqlanadi. Yuliy Sеzar bеvosita k=3 bo’lganda ushbu usuldan foydalangan. Sеzar usulining kamchiligi bu bir xil harflarning o’z navbatida, bir xil harflarga almashishidir. Bizga k-kalit, m-harflar soni, t-harflarning alfavitdagi tartib raqami, x-shifrlangan harf, M-shifrlanuvchi so’z berilgan bo’lsin.
(t+k) mod m = x →shifrlash formulasi;
(x-k) mod m = t →shifrni ochish formulasi;
