1. Axborotni himoyalashda kriptografiyaning o‘rni

51.AES simmetrik kriptotizimi dasturiy modulini ishlab chiqish
Ushbu algoritm AQSh davlat shifrlash stanlarti DES kriptotahlil hujumiga uchragandan so‘ng ishlab chiqildi va standart sifatida qabul qilindi. Ushbu standart DES dan farqli o‘laroq turli xil kalit uzunliklaridan (128,192 va 256 bit) foydalanadi. Blokli shifrlashga asoslangan bo‘lib, blok uzunligi 128 bitga teng bo‘lib kalitga mos ravishda (10, 12 va 14) raund davomida shifrlanadi.
AES shifrlash algoritmi matematik tomondan ko‘phadlar ustida amal bajarishga asoslangan bo‘lib, ma’lumotlar baytlab kiritiladi. AES shifrlash algoritmi har bir raundi quyidagi amallardan iborat:

1. 
   SubBytes bosqichi. Ushbu bosqichda kiruvchi matritsa baytlari o‘zgarmas S-box jadvali bo‘yicha almashtiriladi.
   

4.1-rasm. SubBytes bosqichi

2. 
   ShiftRows qadami. Ushbu bosqichda birinchi bosqichdan chiqqan natijaviy matritsa bayotlari suriladi. Bunda 1-satr o‘zgarmas, 2-satr 1 bayt chapga, 3-satr 2 bayt chapga va 4-satr 3 bayt chapga suriladi.
   

4.2 - rasm. ShiftRows qadami

3. 
   MixColumns qadami. Ushbu qadamda ShiftRows dan chiqqan matritsa bilan o‘zgarmas matritsa bayti bilan o‘zaro ko‘paytiriladi.
   

4.3 -rasm. MixColumns qadami

4. 
   AddRoundKey qadami. Raundning oxirgi bosqichi sanalib, 3-bosqichdan chiqqan natija bilan kalit baytlari XOR amalida qo‘shiladi.
   

4.4 -rasm. AddRoundKey qadami
Ushbu standart XXI asrning eng kriptobardoshli kriptografik tizimi sanalib, hozirda amaliy hujumga uchramagan.
AES shifrlash algoritmi kiruvchi blokni butunlay o‘zgarishi 2-raunddan so‘ng yuz beradi.

5. 
   - rasm. Kiruvchi ma’lumotlarning almashinish holati (AES)
   

AES shifrlash algoritmida chiziqsiz funksiya sifatida SubBytes va MixColumnsfunksiyalaridan foydalanilgan.
52.Savol javob pratakollar