1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
35
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri neft yataqlarına qarşı iddia irəli sürdü və bu məqsədlə 2001-ci ildə İran təyyarələri Azərbaycan sərhədlərini pozaraq Xəzərdə araşdırma aparan gəmiləri təhdid etdi. Buna qarşılıq olaraq Türkiyə İrana nota verdi, 45 həmin ilin avqustun 24-də türk təyyarələrinin Bakı səmasında nümunəvi göstərişini təşkil etdi və Türkiyə Cümhuriyyəti Silahlı Qüvvələri Baş Qərargah rəisi, ordu generalı Hüseyn Kıvrıkoğlu Bakıya səfəri 46 ilə Azərbaycana dəstək verdi. Enerji məsələsində İranı Türkiyə və Azərbaycanla rəqabətə itələyən digər bir məqam enerji ehtiyatlarının daşınması istiqamətində idi. İran Xəzər hövzəsi enerji ehtiyatlarını öz ərazisindən keçirərək dünya bazarına çıxarmaqla beynəlxalq münasibətlərdə mövqeyini möhkəmlətmək istəyirdi. Azərbaycan və Türkiyə buna qarşı çıxdı, BTC və BTƏ nümunəsindən göründüyü kimi enerji xətləri Türkiyə üzərindən dünya bazarına çıxarıldı. İranın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərində digər problem bu ikiliyin İsrail və ABŞ-la əlaqələridir. İran İslam Respublikası ekspertləri və səlahiyyətli dövlət şəxsləri bu səbəbdən vaxtaşırı Azərbaycanı sionist rejim olaraq adlandırdıqları İsrailin maraqlarını qoruyan dövlət adlandırır və İsrail kəşfiyyatının Azərbaycanda İrana qarşı məlumat topladığını iddia edir. Bu iddiaları gündəliyə gətirən İran rəsmiləri və mətbuatı Azərbaycan rəsmilərinə qarşı təhqiramiz açıqlamalar verib. ABŞ-ın Azərbaycanda hərbi baza qurduğunu və burdan da İranı vura biləcəyini iddia edən İran mətbuatı Azərbaycandakı dini inanclı insanları hakimiyyətə qarşı istifadə etməyə çalışıb. Lakin indiyə kimi “MOSSAD Azərbaycanda İrana qarşı fəaliyyət aparır” və ya “ABŞ Azərbaycanda İrana qarşı hərbi baza qurdu” iddiaları sübut olunmayıb. Lakin İran xarici siyasətindəki ikili standartlar hələ də cavabını gözləyən suallar olaraq qalmaqdadır. İran rəsmiləri işğalçı dövlət adlandırdıqları İsraili yer üzündən silmə şüarları səsləndirir, lakin digər tərəfdən işğalçı dövlət olan Ermənistanı iqtisadi cəhətdən dəstəkləyir. Qərb dövlətləri və İsrail ilə əməkdaşlıq edən Azərbaycanı ittiham etdiyi halda, Qərbin regiondakı əsas müttəfiqi olan Gürcüstana qarşı eyni iradlarla çıxış etmir. İranın nüvə proqramı Qərb dövlətləri qədər region dövlətlərini də narahat edir. Region dövlətləri, o cümlədən Türkiyə və Azərbaycan bu coğrafiyada İranla rəqib olduqları üçün nüvə proqramının nüvə silahı ilə nəticələnməsini istəmir. Digər tərəfdən hər iki dövlət İrana qarşı iqtisadi sanksiyaların tətbiq olunmasına və hərbi müdaxiləyə qarşıdır. İrana qarşı 45 Hürriyet, 13 avqust 2001. 46 http://www.voanews.com/turkish/news/a 17-a-2001-08-22-1-1-87860997.html, 22 avqsut 2001. |