1. Budjet tashkilotlarida tovar(ish, xizmat)lar ishlab chiqarish xarajatlari hisobini tashkil etishning maqsadi va vazifalari

3.1 - chizma. Ishlab chiqarish xarajatlari va olingan tayyor mahsulotlar hisobini xujjatlashtirishning sxematik ko‘rinishi.
Agar ishlab chiqarishning bir texnologik jarayonida bir vaqtning o‘zida bir qancha turdagi mahsulot (ishlar, xizmatlar) chiqib, mahsulot (ishlar, xizmatlar)dan biri yoki bir qancha turi asosiy (maqsadli) turga tegishli bo‘lsa, unda qolgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) qo‘shimcha mahsulot (ishlar, xizmatlar) sifatida qaralishi mumkin.

Ishlab chiqarish xarajatlari va olingan tayyor mahsulotlar hisobi buxgalteriya hisobida belgilangan tartibda dastlabki va yig‘ma xujjatlarda aks ettiriladi (4-chizma). Jumladan material xarajatlar - yuk xati (talabnoma), material qiymatliklarni hisobdan chiqarish dalolatnomalari bilan, mehnat haqi - tabel, bajarilgan ishlarni topshirish va qabul qilish dalolatnomalari bilan, chet tashkilotlar tomonidan ko‘rsatilgan ish va xizmatlar - bajarilgan ish va xizmatlar bajarilgan ishlarni topshirish, qabul qilish dalolatnomalari bilan, asosiy vositalar amartizatsiyasi - buxgalteriya ma’lumotnomalari va boshqa tegishli xujjatlar bilan rasmiylashtirilib yig‘ma xujjatlar, xisob registrlariga tushiriladi.

4. Tovar(ish, xizmat)lar ishlab chiqarish xarajatlarini hisobdan chiqarish tartibi.
Budjet tashkilotlarida mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarish bilan bog‘liq xarajat¬lar 090 “Tovar (ish, xizmat)larga xarajatlar” subschyotida aks ettiriladi. Bu subschyotning debet tomonida mahsulot (ish va xizmatlar)ni xaqiqiy tannarhi, kredit tomonida qabul qilingan mahsulot(ish va xizmatlar)ni reja tannarhi bo‘yicha kirimi, tannarh tafovuti yoki hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi.


4.1 – chizma. Ishlab chiqarish xarajatlari hisobini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirishning sxematik ko‘rinishi


090 –“Tovar (ish, xizmat)larga xarajatlar” subschyoti bo‘yicha oy oxiridagi qoldiq tugallanmagan ishlab chiqarishning tannarxini ko‘rsatadi. Analitik hisob xarajatlarning turlari va chiqarilayotgan mahsulotlarning turlari bo‘yicha 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida (kartochkasida) yuritiladi. Buxgalteriya o‘tkazmalari:

№	Muomalalar mazmuni	Dt	Kt	Asos bo‘luvchi xujjat
1	Mahsulot (ish va xizmatlar ishlab	090	06 schyotning	Yuk xati(talabnoma),
2	Mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarishda band bo‘lgan xodimlarga ish haqi hisoblanganda	090	173	Tabel yoki dalolatnomalar
3	Mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarishda band bo‘lgan xodimlarga hisoblangan ish haqiga nisbatan yagona ijtimoiy to‘lov ajratmalari hisoblanganda	090	161	Buxgalteriya ma’lumotnomasi
4	Boshqa korxona va tashkilotlar tomonidan mahsulot (ish va xizmat) lar ishlab chiqarishda hizmatlar ko‘rsatilganda	090	15 schyotning tegishli subschyotlari	Bajarilgan ishlarni topshirish, qabul qilish dalolatnomasi
5	Mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarishda foydalanilgan asosiy vositalarga eskirish hisoblanganda	090	02 schyotning tegishli subschyotlari	Buxgalteriya raschyotlari, ma’lumotnomasi
6	Mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarish jarayonida bilvosita (umumishlab chiqarish xarakteridagi xarajatlar) taqsimlanganda	090	210	Buxgalteriya ma’lumotnomasi
7	Ishlab chiqarish jarayoni natijasida mahsulot hisob (reja) tannarhida qabul qilinganda	050	090	Yuk xati, kirim orderi
8	Mahsulot (ish va xizmat) ishlab chiqarish reja tannarhi bilan haqiqiy tannarhi o‘rtasida salbiy tafovut aniqlanganda (reja tannarhi past, xaqiqiy tannarhi yuqori)	050	090	Buxgalteriya ma’lumotnomasi
9	Mahsulot (ish va xizmat) ishlab chiqarish reja tannarhi bilan haqiqiy tannarhi o‘rtasida salbiy tafovut aniqlanganda (reja tannarhi yuqori, xaqiqiy tannarhi past) – farq summa qizil yozuvda aks ettiriladi	050	090	Buxgalteriya ma’lumotnomasi