1. Ekologik omillarning turlari Omillarning tirik organizmlarga ta’siri natijasida organizmlarning moslashishlarini o’rganish

O’simliklarni namlik sharoitlariga moslashishlari

Organizmlarning suvga bo’lgan talabi, har xil namlik sharoitlarda yashashi hamda moslashishlariga ko’ra to’rt asosiy guruhga ajratiladi: 1. Suvda yashovchi (o’simliklar-gidrofitlar, hayvonlar-gidrofillar). 2. Ortiqcha namlikda yashovchilar (gidrofitlar, gigrofitlar). 3. O’rtacha namlikda yashovchi (mezofitlar, mezofillar). 4. Qurg’oqchil sharoitda yashovchilar (kserofitlar, kserofillar).
Barcha o’simliklar suv bilan ta’minlanishi yoki namlik sharoitiga moslanishiga ko’ra 5 ta ekologik guruhga ajratiladi: gidatofitlar, gidrofitlar, gigrofitlar, mezofitlar, kserofitlar.
Gidatofitlar – hayoti doimo suvda o’tuvchi bu guruhga asosan suv o’tlar kiradi.
Gidrofitlar – tanasining bir qismi suvdan tashqarida, qolgan qismi suv qatlamida joylashgan o’simliklardir. Suv nilufarlari, g’ichchak, nayzabarg, o’qbarg va boshqalar shular jumlasidandir.
Gigrofitlar – tuproqda ortiqcha miqdorda namlik yoki suv bo’lgan sharoitda yashovchi o’simliklardir. Ular daryo va ko’l bo’ylari, botqoqliklarda, sernam o’rmonlar va boshqa joylarda o’sadigan o’simliklardir.
Mezofitlar – o’rtacha namlik sharoitida yashovchi o’simliklar bo’lib, ularga ko’pchilik madaniy va yovvoyi holdagi o’simliklar kiradi.
Kserofitlar – qurg’oqchil sharoitda yashashga moslashgan o’simliklardir. Dasht, cho’l va chala cho’l zonalarida keng tarqalgan bu o’simliklar o’z navbatida 2 guruhga ajratiladi: sklerofitlar va sukkulentlar. Sklerofitlar O’rta Osiyo cho’llarida uchrasa, sukkulentlar – tanasida suv saqlovchi kaktuslar hisoblanadi.

Namlikka nisbatan organizmlarda fiziologik moslanishlar

Organizmlar	Moslanishlar
Hashoratlarda (qo’ng’iz, xonqizi, chumoli)	Ayiruv organi (malpigi naychalari)ning bir uchi ichau orqa devorlariga tutashgan, suv so’rilishi orqali organizm tomonidan qayta sarflanadi (reabsorbtsiya)
Asalari, kapalak va pashshalarda	Suyuq ozuqa bilan oziqlanadi, tashqariga siydik orqali ortiqcha tuzlar, mochevina chiqariladi
Sudralib yuruvchilar (toshbaqa), qushlar	Yaxshi erimagan siydik kislotasini tashqariga chiqaradi
O’rgimchaklar	Guanin moddasini chiqaradi
Gidrobiontlar – lixetlar, mishankalar, astsidits, mideyalar qisqichbaqasimonlar	Suvni filtrlaydi- 1 sutkada 150-280 m^3 suvni tindiradi va tozalaydi
Poykilokserofitlar, suvo’tlari, moxlar, lishayniklar	Qurg’oqchil davrlarda qurib qolib, anabioz holatiga o’tadilar, yog’ingarchilik paytida yana holatini Tiklaydi
Galopogos orollaridagi toshbaqalar, Avstraliya cho’llaridagi qurbaqalar	Suvni siydik qopida jamg’arma holida saqlaydi
Yumronqoziq kabilar	Qurg’oqchilda uyani chuqur kovlaydi, tanasida jamg’argan yog’ hisobiga yozgi uyquga ketadi
Tuyalar	To’plagan yog’ miqdorini metabolitik parchalaydi
Umurtqasiz hayvonlar	Qurg’oqchil davrda tsista yoki qalin po’stli spora holatiga o’tadi