1. Keçiriciliyin quyuların məhsuldarlıq əmsalı üzrə müəyyən edilməsi

6.Maye və süxurun elastikliyi

Neft yatağının istismarı zamanı kontur sularının təzyiqinin kifayət qədər olmadığı halda təzyiqin azalması yalnız neft yatağının özündə deyil, həm də yatağın ətrafındakı layın susaxlayan hissəsində də baş verir. Təzyiqin azalması layın elastik qüvvələrini hərəkətə gətirir – mayenin (neft və su), eləcə də süxurun genişlənməsi baş verir.

Maye və süxurun sıxılma əmsallarının çox kiçik olmasına və bəzi hallarda onların genişlənməsi hesabına yataqdan böyük miqdarda neftin çıxarılmasının genişləndirilməsi hesabına mümkün olur. Belə ki, geniş susaxlayan sistemlərlə bağlı neft yataqları layın yüz kilometrlərlə səthə çıxmasından təmizləndiyi halda, təzyiqin azalması yüzlərlə kvadrat kilometr sahəyə yayılır, yəni, böyük su kütlələrini əhatə edir. Buna görə də, təzyiqin cüzi azalması böyük miqdarda suyun azalmış təzyiqə, yəni, neft yatağına tərəf yerdəyişməsinə gətirib çıxarır.
Qumdaşlarının sıxılması əmsalı 70-dən 105 kqs/sm²-dək təzyiq dəyişikliyi çərçivəsində bərabərdir


,

yəni, o suyun sıxılma əmsalından 3-4 dəfə azdır.

Elastik qüvvələrin hərəkət effektivliyi aşağıdakı tənliklə müəyyən edilə bilər


, (XII.8)

burada – pyezokeçiricilik əmsalı - sm²/s; k – ötürücülük əmsalı - D; μ – mayenin qatılığı – sPz; m – məsaməlilik əmsalı; – mayenin sıxılma əmsalı; - süxurun sıxılma əmsalı.

Məxrəc ikihədlisində mayenin sıxılma əmsalı adi 0,2 – 0,3 qiymətinə malik məsaməlilik əmsalına vurulur. Bunun sayəsində birinci binomun qiyməti təxminən ikincinin qiymətinə, yəni süxurun sıxılması əmsalına bərabərdir. Beləliklə, layın elastik qüvvələrinin hərəkətində plast suyu və süxurun iştirak payı təxminən eynidir.
Neft hasilatı prosesində layın elastik qüvvələrinin təzahürü aşağıdakı xarakterik xüsusiyyətlərə malikdir. Neftin yataqdan seçimi zamanı təzyiqin azalması yatağın yaxınlığında plastin susaxlayan hissəsinə yayılır ki, bunun da sayəsində burada olan su hərəkətə gəlir və neft yatağına daxil olur. Təzyiqin azalması tədricən daha çox məsafəyə yayılır və bütün böyük su kütlələri hərəkətə gəlir.
Beləliklə, layın elastik qüvvələrinin hərəkəti, kontur sularının təzyiqi zamanı olduğu kimi, suyun neft yatağına daxil olması ilə təzahür edir. Fərq ondan ibarətdir ki, layın elastik qüvvələrinin hərəkəti zamanı neft yatağında və ətraf sahələrdə təzyiq durmadan azalır.
Kontur sularının təzyiqlə vurduğu halda təzyiqin azalması neftin yataqdan seçiminin artırıldığı halda baş verə bilər, lakin seçimin azaldığı halda təzyiq yenidən Oktyabr yatağında müşahidə edildiyi kimi bərpa olunur.