1. Kerakli jihozlar

Bir hujayralilar kenja olami (Protozoa). Euglenozoa tipi. Evglenalar (Eugleonoidae) sinfi. Eugleana viridus, eugleona gracilis. Tuzilishi, hayotiy hususiyatlari, ko’payishini o’rganish.

1. Kerakli jihozlar. Evglena, volvoks va hayvonsimon xivchinlarni tasvirlovchi tablitsa, evglena kulturasi, mikroskop, buyum va qoplag‘ich oynalar, tomizgich, filtr qog‘oz, paxta, yod. Volvoks tablitsasi, sodda hayvonlar kulturasi, volvoksning mikropreparati. Hayvonsimon hivchinlilar tablitsalari ularning mikropreparatlari, miroskop.
2. Ishdan ko‘zlangan maqsad. Yashil evglena misolida xivchinlilar sinfining xarakterli xususiyatlarini o‘rganish, shu bilan birga ularning bir hujayrali suv o‘tlariga o‘xshash tomonlarini kuzatish. Tirik yashil evgelenaning tuzilishini o‘rganish. Volvoks misolida koloniyali xivchinlilarning murakkab tuzilish xususiyatlarini aniqlash. Volvoksning tirik koloniyasini kuzatish,

3. Ishning mazmuni.
Yashil evglena chuchuk suv xivchinlilari orasida eng ko‘p tarqalgan turlaridan biri bo‘lib, hovuz, botqoq va ko‘lmak suvlarda uchraydi. Tanasi duksimon tuzilib, oxirgi tomoni uchli.
Yashil evglena tanasining ustki tomoni yupqa parda pellikuladan, uning ostki qismida ektoplazma va nihoyat endoplazmadan tuzilgan.
Tananing oldingi tomonida ingichka ipcha xivchin bo‘lib, bu harakat organoidi qisoblanadi, u o‘n bitta zich elastik o‘qsimon ipdan iborat, Tanasining oxirgi tomonida pufakchasimon yadro joylashgan.

ISH TARTIBI
1. Yashi l evglena namularini olish uchun darsdan 1-2 kun oldin suvi uzoq turib yashil tusga (“suvi gullagan”) kirib qolgan hovuz, oqmay holgan anhor ,ariq sholipoyalarni suvlarini eng qalin to‘rli elak-fitoplankton tutuvchi to‘rlar yordamida bir necha marta suzib olinadi. To‘rdagi qoldiq ozroq chuchuk suvga solib, darsga olib kelinadi.Suvli shisha banka ni yaxshi yoritaladigan joyida saqlanishi zarur. Yashil evglenaning shu namunasidan tomizgich vositasida olinadi. (bu namunada volvoks, evdorina, goniumlar ham uchraydi.)
2. Yashil evglenaning shaklni va harakatini kuzating. Buning uchun bir kun oldin kulturaga tashlab qo‘yilgan qoplag‘ich oynani sekinlik bilan pinset yordamida olib, buyum oynasiga qo‘yiladi. Agar oldindan bu jarayon qilinmagan bo‘lsa, to‘g‘ridan to‘g‘ri tomizgich yordamida bir tomchi kultura buyum oynasiga tomiziladi va qoplag‘ich oyna yopilib, mikroskopning kichik ob’ektivi yordamida kuzatiladi.
O‘simliksimon xivchinlilar kenja tur vakilari orasida koloniya bo‘lib yashovchi turlar ham ko‘p. Koloniyalar ko‘pincha hayvon tanasi o‘smasdan ko‘pga bo‘linishi tufayli qosil bo‘ladi. Bo‘linayotgan hayvonlarni yiriklashmasdan ketma-ket bo‘linishi palintomiya deb ataladi. Ko‘payish natijasida hosil bo‘lgan hujayralarni bir-biridan ajralib ketmasdan o‘zaro bog‘liqlikda saqlanib qolishi tufayli yangi-yangi qiz koloniyalar hosil bo‘ladi. Ayrim volvoks turlarida bir koloniyasi ichida 10-12 tagacha qiz koloniyalar to‘plangani juda ko‘p kuzatilgan. Har bir qiz koloniyada 500 tadan individlar bo‘lishini inobatga olsak, bitta umumiy koloniyada 5-6 mingtadan individlar birga yashashligi aniq bo‘ladi. Hatto volvoks glabator koloniyasini 20 mingta individ tashkil qiladi.
Bizning sharoitda chuchuk suvli anhor,ariqlar, hovuz, ko‘lmaklarda volvoks, gonium, evdorinalarni ko‘plab uchratish mumkin.
Trixomonas- Kishilar va umurtqali hayvonlarning ichaklari xivchinlilarning bir qancha turlari uchun eng qulay yashash joyidir.
Kishilarning ingichka va yo‘g‘on ichaklarida ana shunday xivchinli -lardan biri -Trichomanas hominis parazitik hayot kechiradi.
Trixomonasning kattaligi 10.mk bo‘lib, uning oldingi tomonida bazal tanachadan boshlanuvchi 4 ta xivchin erkin bo‘ladi. Xuddi shu joydan boshlanuvchi beshinchi xivchin esa, tana oxiriga yo‘nalib, protoplazmatik parda bilan qo‘shiladi va to‘lqinsimon undulyar membrana hosil qiladi. Bazal tanachadan to gavda oxirigacha maxsus tayanch vazifasini o‘tuvchi elastik ip - aksostil yotadi.
3.1-rasm
Xivchinlilar sinfi, yashil evgelena Volvoksning tuzilishi



Hayvonsimon xivchinlilar
3.2-rasm