1. Korrupsi tushunchasining ma'nosi va shakllanish tarixi. Dunѐ bơyicha korrupsi holatining tasnifi

Illatga qarshi kurashishni nimadan boshlash kerak?
Eng avvalo, korrupsiyaga qarshi kurashishni oiladan boshlash darkor. Bu borada ayollarning roli katta, deb hisoblaymiz. Agar oʻgʻrilik yoki pora hisobiga kelgan luqmaning tag-ildizini ayollarimiz surishtirib bilsa, ochiq fikrini aytolsa, erlar halol rizqni izlashga tushib, ishi va oilasida fayz-baraka, sokinlik hamda xotirjamlik qaror topishi, shubhasiz.
Korrupsiya — tamagirlikning yuqori nuqtasi. Unga qarshi kurashish uchun amaldorlardan siyosiy iroda talab qilinadi. Ushbu vaziyatdan chiqish usuli shuki, avvalo, davlat byurokratik apparati hajmi imkon qadar kamayishi, fuqarolarning shaxsiy hayotiga va iqtisodiy faoliyatiga davlatning minimal aralashuvi, monopoliyaga barham berilishi lozim.
Toʻgʻri, korrupsiyaga qarshi kurashish turli mamlakatlarda turlicha namoyon boʻladi. Ammo davlat xizmatida oʻgʻrilamaslik uchun dunyoda faqat ikkita retsept tan olinadi: 1. Shveysariya — vaqtni qisqartirish.
2. Xitoy — hayotni qisqartirish.
Albatta, mamlakatimizda ham bu illatga qarshi keskin kurashish choralari koʻrilmoqda. Tadqiqotlar biror-bir illatga barham berishda eng samarali vosita illatning oʻzi bilan emas, balki sababi bilan kurashish ekanini koʻrsatmoqda.
Bizningcha, bu yaramas illatga qarshi kurashishni quyidagi muammolarning yechimidan boshlash tavsiya etiladi: agentlik tomonidan korrupsiya tarkibiy qismiga kiradigan qonun hujjatlari qayta koʻrib chiqilishi; davlat muassasalari ustidan jamoatchilik nazorati (ochiqlik indeksi) oʻrnatilishi; hokimlar va vazirlar parlament hamda mahalliy Kengashlar tomonidan tasdiqlanishi; barcha davlat xizmatlari “Yagona oyna” markazlariga oʻtkazilishi, sud tizimi mustaqilligi mustahkamlanishi; davlat xizmatchilarining ijtimoiy himoyasi, mansabdor shaxslarning ish haqini biznesdagiga oʻxshash ish haqidan 2-3 baravar koʻp boʻlishiga erishilishi (Gruziya tajribasi) kerak.
Buning uchun mustaqil komissiya va markazlarni tuzish, haqiqiy ahvolni jiddiy oʻrganish, barcha tadqiqotlar hamda axborotlarni muntazam yigʻib boradigan yagona markaz tezda ish boshlashi talab etiladi. Chunki qiladigan ish va vazifa oʻn yillarga yetgulik.
Tan olish joizki, davlat xaridlari, investitsiya, bank, soliq, bojxona, bozorlar, qurilish tizimida korrupsiyaga aloqador shaxslar yaxshi daromad koʻradi. Qonunchilik amaliyoti, huquq-tartibot organlarining ularga qarshi turish borasida oʻta “ojizligi”, “zaifligi”, hatto xayrixohligi holatlari ishimizga xalaqit berib, buning oqibatida xalq va davlatning yer osti hamda yer usti boyligini oʻzlashtirish evaziga chet ellarda dangʻillama villalarga egalik qilish holatlari koʻpayib boradi.