1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Marketing haqida 34 ma’lumot 
1.
Har yili jahonda reklama uchun 500 milliard dollardan ortiq pul sarflanadi. 
2.
65 yoshgacha inson o‘rtacha 2 million ta reklama roliklarini ko‘rishga ulguradi. 
3.
Standart reklama taxta (shit) birinchi marta 1900–yilda Amerikada yaratilgan. Ana shu 
davrdan boshlab bilbordlarni ko‘chalar va magistrallar bo‘ylab navbatma-navbat o‘rnatishni 
o‘ylab topishgan edi. 
4.
Oddiy bola yiliga o‘rtacha 40000 ta TV reklama roliklarini ko‘radi. Bu kuniga 100 ta 
rolikdan ortiq. 
5.
Bolalar tovarlari reklamasi “injiqlik omili”ga ko‘ra bog‘liq hisoblanadi. U bolalarni ma’lum 
tovarni sotib olishga qiziqtiradi, go‘yoki bu narsa bilan u o‘z tengdoshlari orasida zo‘r, 
taniqli va olifta bo‘lib ko‘rinar emish, qolgani esa ota-onalarning sabr-toqatiga bog‘liq. 
Tadqiqotlarga qaraganda, amerikalik erkatoylar ota-onalaridan, to ular bolaning injiqliklariga 
bo‘ysunib, xaridga rozi bo‘lgunga qadar reklama qilingan tovarlarni olib berishlarini 9 marta 
so‘rar ekan. 
6.
Muz bo‘lakchalari reklama syomkasi paytida erib ketmasligi uchun ularni akrildan 
tayyorlashadi. Ichimliklardagi pufakchalar uchun yuvish vositalaridan foydalaniladi, 
yorug‘lik yaxshiroq o‘tishi uchun esa, albatta, suv qo‘shiladi. 
7.
New York Universitetining olimlari Amerika farmatseftika kompaniyalari reklamaga 
tadqiqotlarga nisbatan ikki marta ko‘p mablag‘ sarflashlarini aniqladilar. 
8.
Kovboy Marlboro haqidagi mashhur (taniqli) reklama 1955-yilda chiqdi. Avvaliga bosh 
erkak obrazi sifatida boshqa personajlar: sportchi, qurol-yarog‘ ustasi va kapitandan 
foydalanishdi. Biroq qat’iyatli kovboy eng ko‘p tijorat muvaffaqiyatiga erishdi. Kovboy 
Marlboro rolida suratga tushgan aktyorlardan uchtasi keyinchalik o‘pka rakidan o‘ldi. Brend 
esa “Kovboylar qotili” (Cowboy Killer) laqabini oldi. 
9.
2013–yilda Super Boul (AQSh NFA chempioni unvonini olish uchun final o‘yin) 
translyatsiyasi paytida 30 soniyalik reklama roligining narxi 3 million dollarni tashkil qilgan. 

---

10.
Ko‘pchilik tadqiqotchilar reklama - san’atning yerdagi eng ahamiyatli va ta’sirli shakli, deb 
ta’kidlaydi. 
11.
IKEA brendi – 1994 – yilda ikki erkak do‘konlarni aylanib, mebel tanlayotgani ko‘rsatilgan 
rolikni birinchi bo‘lib reklamada ko‘rsatgan deyishadi. 
12.
Har qanday qo‘l soati reklamasida soat millari soat 10 dan 10 daqiqa o‘tganini ko‘rsatadi. Bu 
tabassum uyg‘otish usuli bo‘lib, reklamaga qaragan odamda beixtiyor yengil kayfiyat paydo 
qiladi. 
13.
Amerika Psixologlar Assotsiatsiyasi 8 yoshgacha bo‘lgan bolalar reklamani tanqidiy 
baholashga qodir emas, ular ko‘rsatilgan hamma ma’lumotlarni haqiqiy va obyektiv deb 
hisoblaydi, deya ta’kidlaydilar. 
14.
Shirin gazli ichimliklar ishlab chiqaruvchilar 2006-yilda reklamaga umumiy 492 million 
dollar sarfladilar. Taqqoslash uchun sut ishlab chiqaruvchi Milk Processor Education 
Program “Got Milk” kompaniyasi tashabbuskorlari o‘sha yili reklamaga 67 million dollar 
sarflagan. 
15.
Tadqiqot davomida so‘ralgan bolalarning yarmidan ko‘pi reklama qilingan tovarlarni xarid 
qilish o‘ziga bo‘lgan ishonchni orttirishini ta’kidlashgan. 
16.
Birinchi pullik reklama ma’lumoti (xabari) AQShda, 1704–yilda Boston News Letter 
gazetasiga joylashtirilgan. Bu Long-Aylenddagi hovli (uy-joy) edi. 
17.
Tarixdagi eng qimmatli reklama 2008-yilda reklama kompaniyalari tomonidan AQShdagi 
prezident saylovlarida, 2,6 milliard dollar sarflangan reklama edi. Barak Obama 310 million 
dollar, Jon Makkeyn esa 136 mln. dollar sarflashgan. 
18.
Reklamada “samaradorlik shartlari” texnikasi ko‘p ishlatiladi: reklama qilinayotgan 
mahsulot, tovar va predmetlar bilan o‘raladi, bu esa iste’molchilarda ijobiy tuyg‘ular 
uyg‘otadi. Masalan, kir yuvish kukunlarini bolalar, gullar, quyosh yorug‘ligi va boshqalar 
bilan o‘rab olgan ma’qul. Brendni bunday muhitda bir qancha marta namoyish qilish 
iste’molchida, shuningdek, albatta, reklama berilgan tovarda ham ijobiy munosabat 
uyg‘otadi. 
19.
Odamlarni tovarni sotib olishga undash uchun qilingan reklama ularning psixologik 
ehtiyojlariga ta’sir o‘tkazadi. Reklamada eng ko‘p ekspluatatsiya qilinadigan tuyg‘ular – bu 
qo‘rquv, o‘zini qadrlash tuyg‘usi, o‘zini saqlab qolish tuyg‘usi, taqlid qilish va hokimiyatga 
intilishdir. 
20.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, arang sezilarli bo‘lgan qo‘zg‘atuvchiga ko‘p marta ta’sir 
o‘tkazish, obyektni pozitiv idrok etishini kuchaytiruvchi “ko‘zdan kechirish” (“exposure 
effect”)ni yaratadi. Masalan, ko‘pchilik odamlarni bannerlar qiziqtirmasada, reklama baribir 
reklama qilinayotgan tovarga nisbatan ijobiy munosabatlarni shakllantiradi. Bundan tashqari 
hatto bannerning yigirma marta ko‘rsatilganidan keyin ham “jonga tegish” samarasi yuzaga 
kelmaydi. 

---

21.
Taomning tashqi ko‘rinishi ustida reklamada fud-stilistlar ishlaydi. Qovurilgan jo‘jalar 
reklamasida, masalan, quyidagi tayyorgarlik ko‘riladi: avvaliga fud-stilistlar jo‘janing terisini 
tortishadi va ip igna yordamida terisini mustahkamlaydi. Keyin uni ho‘llangan qog‘oz sochiq 
bilan qayta-qayta uriladi, bundan jo‘janing hajmi ortadi va isitilayotgan paytda “ishtaha 
ochuvchi” bug‘ chiqadi. Shundan keyin jo‘jani tashqi tomondan terisi pishib, tayyor 
bo‘lguncha (ichi xomligicha qoladi) qovuriladi. Jarayon yakunida jo‘ja oltinrang – jigarrang 
tusga kiradi. 
22.
Bolalar uchun reklamalarda yosh aktyorlar qoidaga ko‘ra maqsadli potensial auditoriyaga 
nisbatan biroz kattaroq bo‘ladi. Masalan, 8 yoshli bolalar uchun o‘yinchoqlar reklamasida 
reklama qilinayotgan tovarni o‘ynayotgan 11-12 yoshli bolalar olinadi. Bu atayin qilinadi. 
Aktyorlar rol o‘ynayotgan modellar sifatida chiqadilar, ular kichik bolalar uchun taqlid 
qilishga namuna bo‘ladilar. 
23.
Deydilarki, go‘yo Microsoft Rolling Stonesda ularning “Start Me Up” kompozitsiyasidan 
Windows-95ning reklamasida foydalanish uchun 9 mln. dollar to‘lagan emish. Bundan 
tashqari istalgan yosh ijrochining noma’lum qo‘shig‘i, undan reklamada foydalanilganidan 
keyin bir kechada xitga aylanishi mumkin ekan. 
24.
Mars kompaniyasi “O‘zga sayyoralik” filmining bosh qahramonini shunchalik badbashara, 
deb hisoblaganki, filmda bu badburush mavjudotni aldab, “qo‘lga tushirish” uchun M&M’s 
konfetidan foydalanishga ruxsat bergan. M&M’sning o‘rniga filmni yaratuvchilari Reese’s 
Pieces konfetidan foydalanishgan va film ekranlarga chiqqach, bu konfetning sotilishi 65 % 
ga o‘sgan. 
25.
1950–yillar oxirida Doyle Dance Bernbach agentligida Volkswagen reklama 
kompaniyasining “Think Small” reklamasi olamshumul hisoblanadi, sababi, aynan uning 
sharofati bilan Gitlerning buyurtmasi bilan yaratilgan nemislarning Volks wagen Juk 
avtomobili urushdan keyingi Amerikada muvaffaqiyatli sotilish imkoni tug‘ildi. 
26.
Eng yangi tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, skeptik odamni biror narsa sotib olishga 
ko‘ndirish, bu reklamadagi aniq faktni bekor qilish (bosh tortish) va his-tuyg‘u tomoniga 
urg‘u berishdir. Va aksincha, skeptizmga moyil bo‘lmagan odamlarni reklamadagi faktorlar 
va axborotlar ko‘proq ishontirar ekan. 
27.
1440–yilda bosma stanok kashf qilinguniga qadar reklama ovozli e’lon tarzida mavjud 
bo‘lgan. 
28.
Reklama beruvchilarning eng katta guruhini oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqaruvchilari 
tashkil etar ekan. 
29.
Tadqiqotlarga ko‘ra ayollar jurnallarida erkaklar jurnallariga nisbatan vaznni kamaytirish 
uchun vositalarni ilgari suruvchi reklama va maqolalar 10,5 marta ko‘p. Ayollarning silliq, 
yaltiroq muqovali jurnallarining 75% muqovasida o‘z tanasini parhezlar, mashqlar yoki 
plastik xirurgiya yordamida qanday o‘zgartirish mumkinligi haqida kamida bitta maqola 
chiqar ekan. 
30.
Ronald Makdonald birinchi marta 1963–yilda reklamada paydo bo‘ldi. 2010–yilda esa 

---

Corporate Accountability international tashkilotidagi amerikalik faollar, uni 50 yildan buyon 
bolalarni zararli ovqatga “mahkum qilib”, ularni semirib ketishiga va nosog‘lom ovqatlanish 
bilan bog‘liq kasalliklar epidemiyasini tarqatishida ayblashgan. 
31.
«Dove»ning «Go‘zallik evolyutsiyasi» («Evolution of Beauty») reklamasi bir kechada virusli 
reklama bo‘lib qoldi: milliondan ortiq odam You Tubeda ushbu qiziqarli rolikni ko‘rgan edi. 
32.
Embient kutilmagan joylarda (zinalar, jamoat hojatxonalari, ustunlar va boshqalar) reklama-
qonuniymi, qonunsizmi yoki kutilmagan joylarda (ko‘chalar, savdo markazlari) ularni 
o‘tkazish shunchalik muvaffaqiyatlimi, deya o‘rganishdi, chunki reklamachilar yangidan 
yangi reklama tashuvchilarni o‘zlashtira boshlagan edilar. Biroq tadqiqotchilar reklamaning 
bunday ko‘rinishi iste’molchilarda ishonchsizlik va begonasirash tuyg‘ularini uyg‘otishini, 
odamlar shubhalanuvchan bo‘lib qolishini va har bir inson o‘zaro munosabatda reklama 
ta’siri hamda reklamadagidek rejalashtirilgan harakatlarni bajarishayotganini ko‘rishlarini 
aniqlashdi. 
33.
1938-yilda radioda berilgan reklamalardagi daromad matbuot nashrlaridagi reklamalardan 
keladigan daromaddan oshib ketdi. 
34.
2000-yilda AQShning internet reklamalarga qilgan xarajati 8,1 milliard dollardan oshdi. 
2013-yil uchun bu miqdor 42 mlrd. dollarga chiqdi.