1-ma’ruza. Analitik kimyo fani va uning vazifalari

Men+- kationining kimyoviy aktivligi, neytral atomlarning kimyoviy aktivligiga teskari proporsionaldir, ya’ni Me0 qanchalik passiv bo‘lsa, Men+ kationining aktivligi yoki oksidlovchi xossasi shunchalik kuchli bo‘ladi.

• Men+- kationining kimyoviy aktivligi, neytral atomlarning kimyoviy aktivligiga teskari proporsionaldir, ya’ni Me0 qanchalik passiv bo‘lsa, Men+ kationining aktivligi yoki oksidlovchi xossasi shunchalik kuchli bo‘ladi.
• Metall oddiy modda ko‘rinishda ishtirok etadigan hamma reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridir, bunda metall atomi qaytaruvchi rolini o‘ynaydi.
• Metallarning eng muhim kimyoviy xossalari ularning suvga, kislotalarga, ishqorlarga, metallmaslarga, tuzlarga, oksidlarga, bir-biriga va qizdirishga bo‘lgan munosabatlarida namoyon bo‘ladi.
• Masalan: ishqoriy va ishqoriy-er metallari suv bilan odatdagi sharoitda ta’sirlashadilar. Ishqorlar hosil bo‘ladi va N2 ajraladi:
• 2Na + 2H2­O = 2NaOH + H2↑
• Ba + 2H2O = Ba(OH)2 + H2↑
• Metall qanchalik aktiv bo‘lsa, reaksiya shunchalik kuchli boradi va Rb, Cs lar bilan portlab birikadi.
• Metall passivroq bo‘lsa Mg, Al, Zn, Fe… reaksiya qizdirilganda boradi:
• Mg + 2H2O Mg(OH)2 ↓ + H2 ↑
• 3Fe + 4H2O Fe3­O4 + 4H2 ↑

Kislotalar bilan ta’sirlari: deyarli barcha metallar kislotalar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi:

• Kislotalar bilan ta’sirlari: deyarli barcha metallar kislotalar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi:
• Zn + H2SO4 (cuyul) =ZnSO4 + H2↑
• Zn +2H2SO4 (kons)= ZnSO4 + SO2 ↑ + 2H2O
• Amfoter metallar kislotalardan tashqari ishqorlar bilan ham ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi va vodorod ajralib chiqadi:
• 2Al + 2NaOH + 6H2O = 2Na[Al(OH)4] + 3H2 ↑
• Metallar tuzlar bilan reaksiyaga kirishadi: agar metall aktivroq bo‘lsa, tuz tarkibidagi metallni siqib chiqaradi:
• Fe + CuSO4 =FeSO4 +Cu↓
• Cu + Hg (NO3)2 = Cu(NO3)2 + Hg↓
• Metallar bir-birilari bilan ta’sirlashmaydilar, ammo suyuqlantirilgan metallar bir-birlari bilan aralashadilar va eritmalar hosil qiladi, ular sovuganda qotib qotishmalar hosil qiladi, metallar odatdagi sharoitda yoki qizdirilganda inert gazlardan tashqari deyarli hamma metalmaslar bilan birikadilar.