1-Ma`ruza. Gidravlika fanining predmeti. Suyuqliklar to’g’risida asosiy tushunchalar. Suyuqliklarning muvozanat va harakat qonunlarini hamda bu qonunlarning texnikaning turli soxalariga tatbiq etilishini o’rganuvchi fan

Bundan elementar oqimchaning ixtiyoriy ikkita kesimidagi tezliklar bu kesimlar yuzasiga teskari proportsional ekanligi kelib chiqadi.
Oqim uchun uzluksizlik tenglamasini chiqaramiz. Bu maqsadda elementar oqimcha uchun olingan uzluksizlik tenglamasidan foydalanamiz. Oqim sarfi cheksiz ko’p elementar oqimchalar sarflari yig’indisidan iborat ekanligini nazarga olib, (5) tenglamaning chap va o’ng qismini va yuzalar (5 - rasm) bo’yicha olingan integrallar bilan almashtiramiz:

(1) tenglama asosan

bo’ladi. Shuning uchun
(6)
Tanlab olingan 1-1 va2-2 kesmalar ixtiyoriy bo’lgani uchun

Bu oqim uchun uzluksizlik tenglamasidir. Bu tenglamadan ko’rinadiki, oqimning yo’nalishi bo’yicha ko’ndalang kesimlar yuzasi va tezligi o’zgarib boradi. Lekin sarf o’zgarmaydi. (6) tenglamani quyidagicha yozish mumkin:

ya`ni oqimning ko’ndalang kesimidagi o’rtacha tezlik tegishli kesimlar yuziga teskari proportsionaldir.
Nazorat savollari
1.O’rtacha tezlik deb nimaga aytiladi.
2.Elementar oqimcha uchun uzluksizlik tenglamasini chiqarib bering.
3.Trubada tezlikning eng katta qiymati uning qaysi qismida bo’ladi.
Tayanch iboralar.
Bosim kuchi, erkin sit, static moment, og’irlik markazi, koordinata, to’liq bosim kuchi, bosim markazi, inersiya momenti.


8 ma`ruza Ideal va real suyuqlik oqimchasi uchun Bernulli tenglamasi.

Bernulli tenglamasini chiqarish uchun kinetik energiyaning o’zgarishi qonunidan foydalanamiz. Harakat o’qi bo’lgan biror elementar oqimcha ajratib, uning 1-1 va 2-2 kesimlar bilan ajratilgan bo’lagini olamiz. U holda bu bo’lak vaqtda harakat qilib, kesimlar orasidagi vaziyatga keladi (6 - rasm).

1-1 kesimning yuzasi , bu yuzaga ta`sir qiluvchi kuch va tezlik bo’lsin, 2-2 kesimning yuzasi esa unga ta`sir qiluvchi kuch tezlik esa bo’lsin, kinetik energiyaning o’zgarish qonunini elementar oqimchaning ana shu harakatdagi bo’lagiga tadbiq qilamiz. Bu qonunga asosan biror jism harakati vaqtida uning kinetik energiyasining o’zgarishi, shu jismga ta`sir qilayotgan kuchlar bajargan ishlarning yig’indisiga tengdir. Buning matematik ifodasi quyidagicha bo’ladi: bu erda - kinetik energiyaning vaqtda o’zgarishi, - barcha kuchlar bajargan ishlarning yig’indisi.
Endi, elementar oqimcha bo’lagining 1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi vaziyatdan vaqt ichida kesimlar orasidagi vaziyatga kelganda uning kinetik energiyasining o’zgarishini ko’ramiz. Harakat barqaror bo’lgani uchun bu o’zgarish kesimlar orasidagi bo’lak bilan kesimlar orasidagi bo’lak kinetik energiyalarning ayirmasiga teng.