1-ma’ruza. Ip-tarmoqlarning axborot xizmatlari

Broadcast trafigi (paketlarni keng yo’lli yuborish) joriy IP-tarmoqning hamma abonentlariga bitta ma’lumotlar oqimini yuborish uchun maxsus IP-manzildan foydalanadi. Masalan, bunday IP-manzil 255da tugashi mumkin, masalan 192.0.2.255, yoki hamma maydonida 255 bo’lishi mumkin (255.255.255.255).
Bilish muhimki, broadcast trafigi tarmoqdagi barcha ishlab turgan kompyuter (yoki STB) tomonidan foydalanuvchining hoxishidan qat’iy nazar qabul qilinadi. Shu sababdan yuborishning bu turi asosan tarmoq darajasidagi xizmat axborotini yoki boshqa tor yo’lli axborotni jo’natish uchun ishlatiladi. Albatta, video-ma’lumotlarni yuborish uchun broadcast trafigi ishlatilmaydi. Broadcast trafikning yuborilishi 1.14-rasmda ko’rsatilgan.

7.10-rasm. Broadcast keng eshittirishli uzatish

Multicast trafigi (paketlarni guruhli yuborish) tarmoqni zo’riqtirmasdan chegaralanmagan abonentlar soniga video-kontentni yetqazish kerak bo’lganda oqimli videoni yuborish uchun ishlatiladi.
Bitta ko’rsatuvni abonentlarning katta miqdori ko’rayotganda bu IPTV tarmoqlarda eng ko’p ishlatiladigan ma’lumotlarni yuborish turidir. Multicast trafigi yo’nalishning IP-manzillarning maxsus sinfidan foydalanadi, masalan 224.0.0.0 239.255.255.255 diapazonidagi manzillar. Bu D sinfiga mansub IP-manzillar bo’lishi mumkin.
Unicast trafigidan farqli o’laroq, multicast manzillari individual kompyuter (yoki STB)lar uchun berilishi mumkin emas. Ma’lumotlar birorta multicast IP-manzil bo’yicha yuborilsa, potensial qabul qiluvchi ularni qabul qilish yoki qilmaslik, abonent bu kanalni ko’rishi yoki ko’rmasligi haqida qaror qabul qilishi mumkin. Bunday yuborish usuli shuni bildiradiki, IPTV operatorning bosh apparaturasi bitta yagona ma’lumotlar oqimini ko’plab yo’nalish bo’yicha jo’natadi. Broadcast yuborish holatidan farqli o’laroq, ma’lumotlarni qabul qilish kerakmi yoki yo’qmi buni abonent o’zi tanlaydi.
1.15-rasm. Multicast guruhli IP/TV dasturi

Multicast yuborishni IP-tarmoqlarda amalga oshirish uchun uni qo’llashga imkon beruvchi marshrutizatorlar bo’lishi kerak. Yo’naltiruvchilar turli joylarga yuborish guruhlari holatini tekshirish uchun IGMP (ingl. Internet Group Management Protocol — Internet guruhlarini boshqarish protokoli) protokolidan foydalanadi (aynan tarmoqning tugunidagi u yoki bu guruhda a’zoligini).

IGMP protokolining asosiy ishlash tamoyillari:

• Tarmoqning yakuniy tuguni report turidagi IGMP paketini turli joylarga yuborish guruhiga ulanish jarayonini ishga tushirish uchun yuboradi;

  
  

• Turli joylarga yuborish guruhidan uzilganda tugun hech qanday qo’shimcha paketlar yubormaydi;

  
  

• Multicast marshrutizatori ma’lum vaqt intervalida tarmoqga IGMP so’rovlar yuboradi. Bu so’rovlar yordamida turli joylarga yuborish guruhining joriy holati aniqlanadi;

  
  

• Guruhda xech bo’lmasa bitta klient bo’lsa tugun har bir turli joylarga yuborish guruhiga javoban IGMP paket yuboradi.

  
  

Tarmoqning magistral qismining multicast trafik bilan yuklamasi tarmoqdagi translyatsiya qilinayotgan kanallar soniga bog’liq. Gigabit Ethernet tarmog’i holatida, magistral trafikning yarmini multicast yuborishga ajratib berilsa, 100ga yaqin televizion MPEG-2 kanallarga ega bo’lamiz, ulardan har birining ma’lumotlar oqimining tezligi 5 Mb/s teng bo’ladi.

IPTV tarmog’ida broadcast, multicast va unicast mavjud. Operator tarmoqning o’tkazish qobiliyatining optimal kattaligini rejalashtirayotganida IP- manzillashning har xil texnologiyalarining trafik xajmiga ta’sirini inobatga olishi kerak.
Masalan, operator «buyurtmaga video» xizmatini abonentlarning katta qismiga berish uchun magistral tarmoqning o’tkazish qobiliyati juda katta bo’lishini bilishi kerak. Bu muammoning bitta yechimi sifatida tarmoqda video-serverlarni detsentralizatsiya qilishni qo’llashi mumkin. Bu holatda markaziy video­server bir nechta tarmoqning ko’p darajali ierarxik arxitekturasining aylanma segmentlariga yaqinlashtirilgan lokal serverlarga almashtiriladi.
Xozirgi paytda IP Multicast keng qo’llaniladigan tarmoq standartiga aylangan. Zamonaviy tarmoqli dasturiy ta’minot va apparatura bu standartni qo’llab quvvatlaydi. Guruhli IP-manzillashni qo’llash uchun uni lokal tarmoq ko’tarishi kerak. Global tarmoqda esa, ba’zi hollarda bu manzillashdan foydalanishga imkon bo’lmagan qismlardan o’tish uchun «tunellash»dan foydalanish mumkin.

9.