1 Ma`ruza Mavzu: Fiziologiya va inson salomatligi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari Reja

Sharq tabobati rivoji 
15 – 16 asr:Yusuf ibn 
Muhammad al ‐Hanafiy 
Gippokrat (miloddan avvalgi 460-375 y) tashqi muhit omillari (iqlim, tuproq, suv)ni jismoniy va 
ruhiy shakllanishga taʻsiri to„g„risida fikr yuritgan. U odamning xulq-atvori, his-tuyg„usi turlicha 
bo„lishini o„rganib, temperament (mijoz) haqida asar yozgan va odamlarni to„rt xil mijozga bo„lgan. 
Galen (miloddan avvalgi 134-211 y) maymunlarda tajribalar o„tkazib, anatomiya, fiziologiyaga 
katta hissa qo„shgan. 
Markaziy Osiyo xalqlarining tibbiyotga oid yozma maʻlumotlari IX-X asrlarga (bizning 
eramizgacha) tegishli. Bunday maʻlumotlar Eron va Markaziy Osiyo xalqlarining iloxiy kitobi bo„lgan 
“Avesto”da hamda loydan yasalgan jadvalda o„z ifodasini topgan. Avesto markaziy Osiyo xalqlari 
tibbiyotiga oid yozilgan birinchi maʻlumot bo„lib hisoblanadi. O„rta asrlar davomida sharq 
mamlakatlarida ilm va fan juda rivojlandi. Shu davrda jaxonga tanilgan ko„pgina olimlar yashab, ijod 
qilganlar. 
“Fiziologiya va inson salomatligi” fаnini o‟rgаnаr ekаnmiz, bu fаnning umumаn tibbiyot fаnining 
rivоjigа ulkаn hissа qo‟shgаn vаtаndоshlаrimizni eslаshimiz lоzim. 
Abu Bakr ibn Axaviy Buxoriy o„zining “Xidoyat” (tibbiyotni o„rganuvchilarga qoʻllanma) kitobida 
kattalar va bolalarda uchraydigan ko„pgina kasalliklar va ularni davolashda qoʻllaniladigan dorilar xaqida 
maʻlumotlar bergan. 
Abu Nosir Muhammad Al-Forobiy tibbiyotga ko„p yangiliklar kiritgan. U nervlarni sezuvchi va 
harakatlanuvchi nervlar boshqaradi deb taxmin qilgan. 
Ismoil Jurjoniy (1080 – 1141) mohir tabib sifatida tanilgan. Uning kasallikni aniqlash usullariga oid 
“Tibbiyot usullari” kabi kitoblari ma‟lum va mashxur bo„lgan. U odam sog„lig„ini saqlash uchun zararli 
taʻsir etuvchi barcha narsalarni yo„qotish lozim deb yozadi. 
Abu Bakr ar-Roziy (865-925) “Organlar funksiyalari” nomli kitobida odam tanasidagi barcha