1-Машғулот

Nazariy tushuncha
. Agar odam jarohatlanib, ko`p qon yo`qotsa yoki kasallik 
tufayli qoni kamayib ketsa, unga qon quyish kerak. Bunda bir kishining qonini to`g`ri 
kelgan kishiga quyib bo`lmaydi. Qonni tekshirmasdan, uning gruppasi va 
xususiyatlarini aniqlamasdan turib, boshqa kishiga quyilsa, uning organizmida 
eritrotsitlar bir-biri bilan yopishib qolib, cho`kadi va organlar tomirida qon tutilib, 
umumiy qon harakatini qiyinlashtiradi. Natijada butun organ yoki uning bir qismi 
qonsizlanib, funktsiyasi buziladi. Agar shunday hol bosh miyada ro`y bersa, kishini 
o`limga olib keladi. Demak, bir kishidan olingan qonni ikkinchi kishiga quyishdan 
oldin, albatta, uning xususiyatlari va gruppasini yaxshilab o`rganish kerak. 
Qon tarkibidagi eritrotsitlar va plazmaning xususiyatiga ko`ra asosan to`rt
guruhga bo`linadi. Qon plazmada ikki xil agglyutinin (

va 

agglyutinin), 
eritrotsitlarda esa ikki xil agglyutinogen (
A
va 
V
agglyutinogen) bo`ladi.Birinchi 
guruppaga kiradigan qon plazmasida 

va 

agglyutinin bo`ladi, eritrotsitida esa 
agglyutinogen bo`lmaydi. Shuning uchun birinchi gruppa 0 gruppa ham deyiladi. 
Ikkinchi gruppaga kiradigan qon plazmasida 

agglyutinin, eritrotsitida esa
A
agglyutinogen bo`ladi. Uchinchi gruppaga kiradigan qon plazmasida 

agglyutinin, 
eritrotsitida esa
V
agglyutinogen bo`ladi. To`rtinchi gruppaga kiradigan qon 
plazmasida agglyutininlar bo`lmaydi, eritrotsitida esa 
A 
va
 V
agglyutinogen bo`ladi. 

---

29 
Agar qon quyish vaqtida A agglyutinogen bilan 

agglyutinin yoki V bilan 

uchrashib qolsa, eritrotsitlar o`zaro yopishib qolib, cho`kadi (eritrotsitlarning 
yopishishi 
agglyutinatsiya
deyiladi). Qon grupalarida qanday agglyutinin va 
agglyutinogen borligini, ular qaysi holatda agglyutinatsiyaga uchrashini 6-jadvaldan 
ko`rish mumkin.
Bu jadvalda agglyutinatsiya reaktsiyasi hosil bo`lishi «+», hosil bo`lmasligi «–» 
belgilari bilan ko`rsatilgan.
6-jadval 
On 
plazmasi 
va 
undagi 
agglyutininlar 
Eritrotsitlar va ulardagi agglyutinogenlar 
I(0) 
II(A) 
III(V) 
IV(AV) 
I (

va 

) 
– 
+ 
+ 
+ 
II (

) 
– 
– 
+ 
+ 
III (

) 
– 
+ 
– 
+ 
IV (O) 
– 
– 
– 
– 
Qon beruvchi kishi 
donor,
qon oluvchi kishi 
retsipient
deb ataladi.qon quyish 
vaqtida donor qonining agglyutinatsiyaga uchramasligiga e`tibor berish kerak. 
Chunki, donor qonining plazmasi retsipient qoniga tushishi bilan tez suyulib, 
agglyutinatsiyaga uchramaydi. Birinchi gruppa qonni hamma gruppaga quyish va qoni 
shu gruppaga kirgan kishilar universal donor deyiladi. Qoni birinchi gruppadagi 
kishilarga faqat birinchi gruppadagi qonni quyish mumkin. Qoni ikkinchi gruppaga 
kirgan kishilarga birinchi va ikkinchi, uchinchi gruppaga kirgan kishilarga birinchi va 
uchinchi, to`rtinchi gruppaga kirgan kishilarga esa hamma gruppadagi qonni quyish 
mumkin. Qoni to`rtinchi gruppaga kirgan kishilar 
universal retsipient
deb ataladi.