1-Машғулот

 
15- jadval 
Kishilarning bir sutkada sarflaydigan kaloriyasiga ko`ra sutkalik ovqat rasionida 
iste`mol qiladigan oqsil, yog` va uglevodlar miqdori.
Ovqat tarkibi
S u t k a l i k k a l o r i ya s i, kkal 
2500 
2750 
2900 
3250 
3750 
3750 
4200 
4250 
Oqsillar, g 
91 
100 
110 
118 
127 
135 
146 
154 
Yog`lar, g 
81 
89 
97 
105 
113 
121 
128 
136 
Uglevodlar, g 
340 
370 
405 
435 
470 
500 
535 
570 
 

---

48 
16- jadval 
Gavda vaznining 1 kg massasiga 1 soatda sarflanadigan energiya miqdori (asosiy 
almashinuv energiyasi ham shunga kiradi) 
Odam faoliyati 
kkal 
Odam faoliyati 
kkal 
Uxlaganda
0,93 
Velosiped sporti mashqida
12,00 
Yotib dam olishda
0,10 
Velosiped sporti musobaqasida 15,2 
Turgan holda dam olishda
1,37 
Yengil atletikada
7,86 
Tikka turganda
1,50 
Kurashda
12,30 
Yuvinishda
1,50 
Bil`yard o`ynashda
2,90 
Kiyinishda va echinishda
1,69 
Otishda
5,40 
Uy ishlarini bajarishda
3,44 
Chavandozlikda
3,70 
Kitob o`qishda
1,50 
Chavandozlikda (yo`rttirganda) 5,30 
Leksiya eshitishda
1,50 
Stol tennisi o`yinida
4,50 
Laboratoriya ishlarin bajarish 
2,16 
Dushga tushganda
3,57 
O`tin arralashda
6,86 
Erkin gimnastikada
5,07 
Qo`l bilan kir yuvishda
3,10 
Sport gimnastikasida
7,68 
Yurganda (6 km\soat) 
4,78 
Suzishda
7,14 
Yurganda (8 km\soat ) 
9,70 
Akademik 
qayiqda 
eshak 
eshishda
6,60 
Yugurishda (12 km\soat) 
10,75 
Kanoeda eshkak eshishda
7,33 
Yugurishda (9 km\soat ) 
9,60 
Velosipedda yurishda
7,71 
Yugurishda (mashq qilish) 
12,10 
 
17- jadval 
100 gramm ovqat maxsulotlari tarkibidagi oqsil, yog`, uglevodlar miqdori (g) va 
kaloriyasi (kkal) 
Mahsulotlar nomi 
Oqsillar 
YOg`lar 
Uglevodlar Kkal 
Sigir suti
3,3 
3,7 
4,7 
7,7 
Qaymoq
2,1 
28,6 
3,0 
285 
Sovet siri
21,0 
30,0 
2,5 
380 
Qandli, quyultirilgan sut
6,8 
8,3 
53,5 
324 
Saryog`
0,4 
78,5 
0,5 
734 
O`simlik yog`i
-
93,8 
- 
872 
Mol go`shti : 1 kategoriya 
15,0 
10,0 
- 
154 
2 kategoriya
18,0 
4 
- 
106 
Qo`y go`shti : 1 kategoriya
14,0 
16,0 
- 
206 
Kolbasa (sevar) 
12,0 
26,0 
- 
290 
Kolbasa (yarim islangan)
13,5 
35,0 
- 
370 
Sosiska
10,5 
18,0 
0,5 
205 
Tuxum
10,6 
11,0 
0,5 
150 
Bug`doy non
7,1 
1,0 
46,5 
230 
Baton
7,5 
1,0 
49,5 
240 

---

49 
Qand
- 
- 
95,5 
390 
Asal
0,3 
- 
78,0 
320 
SHokolad qonfet
3,6 
35,6 
53,1 
563 
Manniy yormasi
9,5 
0,7 
70,1 
333 
Suli yormasi
10,6 
2,3 
64,1 
329 
Guruch
6,4 
0,9 
72,5 
332 
Kartoshka
1,7 
- 
20,0 
89 
Oq bosh karam
1,5 
- 
5,2 
27 
Qizil sabzi 
1,3 
- 
7,6 
36 
Ko`k piyoz 
1,1 
- 
4,1 
21 
No`sh piyoz
2,5 
- 
9,2 
48 
YAngi bodring
0,7 
- 
2,9 
15 
Tarvuz
0,4 
- 
8,8 
38 
Olma
0,5 
- 
4,7 
44 
Uzum
0,3 
- 
16,7 
70,0 
Limon
0,8 
- 
9,2 
41 
Olcha
0,7 
- 
12,0 
52 
 
Topshiriq
. Tuzilgan ovqat rasioni bo`yicha quyidagi shartlarni baholang. 
1. Ratsiondagi kaloriyaning sutkalik energiya sarfini qoplashi; 
2. Ratsiondagi hayvon mahsulotida oqsil va yog`lar miqdori yetarli bo`lishini. 
 
26-Laboratoriya mashg’ulot. 
Jadvallar bo`yicha asosiy almashinuvni aniqlash 
Nazariy tushuncha
. Kishi nisbiy tinch holatda turganda, ya`ni hech qanday 
muskul ishi bajarmayotgan paytida, masalan, ertalab nahorda, xona harorati 20-22
0
S 
bo`lganda sarf qiladigan energiya miqdori asosiy almashinuv deb ataladi. Asosiy 
almashinuv sog’lom odamlarda turg`un bo`lib, u kishining jinsi, yoshi, bo`yi va tana 
yuzasi, iqlim sharoiti hamda organizmning fiziologik holatiga bog`liq: bu odatda 
muhim fiziologik qonstata hisoblanadi. Kishilardagi asosiy almashinuvni aniqlash 
uchun ularning bo`yi, yoshi va vaznini hisobga olib tuzilgan jadvallar 
nomogrammalardan foydalaniladi. Asosiy almashinuv, odatda, ayollarga nisbatan 
erkaklarda 10% ortiq yuradi. Shuning uchun ham jadvallar erkaklar uchun alohida, 
ayollar uchun alohida tuzilgan. 
Ishdan maqsad
: sinaluvchi kishidan asosiy almashinuv qancha bo`lishini 
hisoblash 
Ish uchun kerakli jihozlar
bo`y o`lchagich (rostomer), tarozi, asosiy 
almashinuvni hisoblang jadvali. 
Ishni bajarish tartibi
. Tajribani boshlashdan oldin sinaluvchi kishining bo`yi 
o`lchanib og`irligi tortiladi. So`ng ikkita qiymatadvaldan topiladi: birinchi qiymat 
kishining bo`yi va yoshiga ko`ra, ikkinchi qiymat og`irligiga ko`ra topiladi va ikkala 
qiymat qo`shiladi. Masalan, sinaluvchi ayolning yoshi 21, bo`yi 168 sm, og`irligi 65 
kg. i jadvaldan gorizontal chiziq bo`yicha 21 yosh, vertikal chiziq bo`yicha 168 sm 
(bo`y uzunligi), ularning kesishgan erida 213 kkal turibdi; keyingi ustundan 65 kg 

---

50 
og`irlikka to`g`ri keladigan son (1277) topiladi. Topilgan har ikkala qiymat bir biriga 
qo`shiladi, masalan: 213+1277=1490 kkal chiqadi.
18-jadval 
Asosiy almashinuvni hisoblash jadvali. (
Erkaklar uchun (1 kkal = 4,19 kDj)
 
A 
B 
og’ir 
ligi
(kg). 
Kal- 
lo- 
riya 
og’ir 
ligi
(kg). 
Kal- 
lo- 
riya 
Bo`yi
(sm.) 
Yosh yillar hisobida 
17 
19 
21 
23 
25 
27 
29 
31 
33 
35 
58 864 
75 
1098 - 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
59 878 
76 
1112 - 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
60 892 
77 
1125 - 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
61 905 
78 
1139 - 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
62 919 
79 
1153 - 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
63 933 
80 
1167 152 
673 648 616 605 592 578 565 551 538 524 
64 947 
81 
1180 156 
713 678 669 625 612 598 585 571 558 544 
65 960 
82 
1194 160 
743 708 659 645 631 618 605 591 578 664 
66 974 
83 
1208 164 
773 738 679 665 552 638 625 611 598 584 
67 988 
84 
1222 168 
803 768 699 685 672 658 645 631 618 604 
68 1002 85 
1235 172 
823 788 719 705 692 678 665 651 638 624 
69 1015 86 
1249 176 
843 808 729 725 718 698 685 671 658 644 
70 1029 87 
1263 180 
863 828 759 745 732 718 705 691 678 664 
71 1043 88 
1277 184 
883 848 779 765 752 738 725 711 698 684 
72 1057 89 
1290 188 
903 868 799 785 772 758 745 731 718 704 
73 1070 90 
1304 192 
923 888 819 805 792 778 765 751 738 724 
74 1084 91 
1318 196 
- 
908 839 825 812 798 785 771 758 744