1-Mavzu Axborotni kodlash turlari

8-Mavzu
Tashqi xotira qurilmalari. Axborotlarni kiritish-chiqarish qurilmalari.
Vinchestor - qattiq disk NDD ( Xard Disk Driree) . Qattiq magnit disk kompyuterda ishlanadigan programmalar va ma’lumotlarni doimiy saqlash uchun qo’llaniladi. Ular OS programmalari, taxrirlagichlar, programma sistemalari, amaliy programmalar va x.k. Vinchester OX hisoblamaganda boshqa qurilmalar ichida eng tez yuqori qo’zg’alish ( 7- 20 millisekund, ms) va o’qish-yozishni 5 Mbaytgacha tezligini ta’minlaydi. Kompyuterda qattiq diskning mavjudligi u bilan ishlashda qulaylikni oshiradi. Diskning ishlsh tezligi 2 ko‘rsatkich bilan aniqlanadi: 1. Diskning sekundiga aylanish soni. 2. Diskdan ma’lumotlarni o‘qish va unga ma’lumotlar yozish tezligi. Kompyuter foydalanuvchi vinchesterni asosan 3 parametriga qarab aniqlab oladi. Bular – sig’im, tezlik, interfeys. ( XDD SEA CATE – 40-80-120-160, G8, VAHTOR – 40, 80, 120, 250, 200G8.). Sig’im – diskda joylashishi mumkin bo’lgan ma’lumot miqdorini belgilaydi.
Eng birinchi IBM RS kompyuterlarida qattiq disk sig’imi 5 MBayt bo’lgan bo’lsa, xozir 800 Mbaytdan to 1,6 Gbaytgacha, hattoki 2-4 Gbaytga etdi. 500 Mbaytli qattiq disklar eskirgan hisoblanib, ishlab chiqarishdan olingan. Hozirgi vaqtda qattiq diskning miqdorini 9 Gbaytga etkazilgani ma’lum. (18-27 Gbayt). Vinchestor tezligi qo’zg’alish va ma’lumotlarni o’qishyozish bilan xarakterlanadi. Ko’p kompyuterlarda diskdagi qo’zg’alish 1-12 ms, yangi disklarda 7 -8 ms ga teng. Kompyuter arzon variantlarida tezlik 1,5-3 Mbayt , qimmatroqlarida 4-5 Mbaytni tashkil qiladi. Vinchester asosan EIDE turidagi interfeys bilan kontrollerga ulangan bo’ladi. Hamma kompyuterlarning ona platasida EIDE kontrollari mavjud.
Qattiq disklardagi jamlagichlar (vinchesterlar) kompyuter bilan ishlaganda foydalaniladigan axborotni (operatsion sistema, dasturlash translyutorlari, tillar, matn va grafik muharrirlar, dasturlar, fayllar,…) doimiy saqlashga mo‘ljallangan. Kompyuterda qattiq diskning mavjudligi u bilan ishlashda qulaylikni oshiradi. Diskning ishlsh tezligi 2 ko‘rsatkich bilan aniqlanadi:
1. Diskning sekundiga aylanish soni.
2. Diskdan ma’lumotlarni o‘qish va unga ma’lumotlar yozish tezligi. Xotira ma’lumot va programmalarni saqlash uchun xizmat qiladi va ular bir necha turga bo’linadi: operativ xotira. KESH xotira, BIOS (doimiy xotira) , CMOS (yarim doimiy xotira) va videoxotira . Tezkor operativ xotira kompyuterning muhim qismi bo’lib, prosessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Kompyuter o’chirilsa, tezkor xotipada saqlanayotgan programmalar berilganlar yo’q bo’lib ketadi. RAM ( random acctss memory, - ya’ni ixtiyoriy kirish mumkin bo’lgan). Xotiraning katta-kichikligiga qarab, u yoki bu programmalar majmuini ishlata olish mumkin. 1 Mbayt - DOS 4 Mbayt - W – 3.1 16 Mbayt - W – 95 32 Mbayt - W NT,lokal tarmoq, Photoshop,Pentium 2,3. 12 Kesh xotira – kompyuter ishlash tezligini oshirish uchun ishlatiladi. U tezkor xotira va mikroprosessor orasiga joylashgan bo’lib, bajariladigan amallar tezdir. Shuning uchun kompyuter xotirasining ko’proq ishlatiladigan qismi nushasini KESH xotipada saqlab turadi. Pentium 2,3 kompyuterlarda KESH xotira 512 Kb ni tashkil qiladi. Doimiy xotira - BIOS – Basic Inrut Outrut System – kiritish-chiqarishning asosiy sistemasi. Ulardagi ma’lumotlar mikrosxema tayyorlanayotganda kiritib qo’yiladi. Bunday xotipadan faqat o’qish mumkin . Shuning uchun ham u ROM (Read Only Memory - faqat o’qish uchun ) deb ataladi. Bu xotira kompyuter jihozlarini ishlashini tekshirish, OS ni boshlang’ich yuklanishini ta’minlash, qurilmalarga xizmat ko’rsatishning asosiy funksiyalarini bajarish uchun xizmat qiladi. BIOS da, shuningdek kompyuter konfigurasiyasini saqlovchi Setup programmasi ham joylashgan bo’ladi. Bu programma masalan, videokontroller, qattiq disk va disket diskovodi, undan tashqari parollar o’rnatish va boshqa xizmatlar qiladi. DEL tugmasi orqali chaqiriladi. CMOS (yarim doimiy xotira) - (complementary metal – oxida semi conictor ) konfigurasiya parametrlarini saqlovchi yarim doimiy xotira. Maxsus akkumulyatorlar yordamida kichik quvvatda ishlaydi.
Shuning uchun undagi ma’lumot o’chib ketmaydi. SETUP programmasi har gal kompyuter konfigurasiyasini so’zlaganda, lozim bo’lsa, CMOS xarakteristikalariga o’zgartirish kiritadi. Videoxotira - u monitor ekraniga chiqariladigan tasvirni saqlashga xizmat qiladi. Videokontroller tarkibiga kiradi. Qattiq diskka xizmat ko`rsatish amallari deganda nima tushuniladi?
Ma’lumki, kompyuter elektr tarmog`iga ulanganda vinchester diskchalari harakatga tushadi va uning aylanish tezligi minutiga 6500-10000 martagacha yetadi. Bu juda katta tezlik. Xuddi shuningdek, kompyuterning boshqa qurilmalari ham ish jarayonida katta kuchlanishga ega bo`ladi va elektr toki o`tishi natijasida o`zidan issiqlik chiqaradi. Qattiq diskka ko`rsatiladigan xizmatlar undagi ma’lumotlarga ishlov berishdan iborat. Ularni qanday amalga oshirishni ko`rib chiqamiz. Diskdagi fayllar bilan ishlaganda operatsion tizim, o`zak katalog, fayllar joylashish jadvali (FAT-Fail allocation Table), diskning yukanish dasturi yozilgan qismidagi ma’lumotlardan foydalaniladi. Agar diskning tizimli qismi buzilsa, diskdagi ma’lumotlardan to`la yoki qisman ham foydalanib bo`lmaydi. Diskning tizimli bo`limini (Disk Edit turidagi dasturlar yordamida) qayta tiklash mumkin. Lekin bunday ish foydalanuvchidan yuqori malaka va ko`p vaqt talab qiladi.
Agar tizimli bo`lim fayllarni doimiy ravishda Image dasturi yordamida nusxalanib qo`yilsa diskning tizimli sohasi buzilganda uni qayta tiklash ancha yengil bajariladi. Image.exe dasturi diskning tizimli sohasi haqidagi ma’lumotlarni Image.dat fayliga yozib qo`yadi. Ushbu faylni yuklash jarayonida fayllar joylashish jadvali va o`zak katalog haqida ma’lumotlar tasvirlanadi.