2. Axborotlashtirilgan jamiyat haqida umumiy tushunchalar Axborotlashtirish jarayonlari jamiyatni industirialdan axborotlash-ganga
o‘tishini ta’minlab bermoqda. Axborot bozori iste’molchilarga barcha kerak
bo‘lgan axborot mahsuloti va xizmatlarini taqdim etib, ularni ishlab chiqishni esa
informatika industriyasi ta’minlaydi. Lekin, hozirgi kungacha axborotlashgan
jamiyat tushunchasining to‘liq ta’rifi mavjud emas.
Jamiyat taraqqiyotining tarixida bir nechta axborot inqiboli bo‘lib o‘tdi.
Birinchi inqilob yozuvning kashf etilishi bilan bog‘liq bo‘lib, miqdor va sifat
jihatdan ilgarilab ketishga olib keldi. Avloddan avlodga bilimlarni uzatish
imkoniyati paydo bo‘ldi.
Ikkinchi inqilob (XVI asrning o‘rtalari) kitobni chop etish bilan bog‘liq
bo‘lib, u tubdan industrial jamiyatni, madaniyat va inson faoliyatini tashkil etishni
o‘zgartirib yubordi.
Uchinchi inqilob (XIX asrning oxirlari) elektr tokining kashf etilishi bilan
bog‘liq bo‘lib, telegraf, telefon va radioning vujudga kelishiga olib kelib, turli
hajmdagi axborotlarni tezkor yig‘ish va uzatish imkonini yaratdi.
To‘rtinchi inqilob (XX asrning 70 yillari) mikroprotsessor texnologiyalari va
shaxsiy kompyuterlarning yaratilishi bilan bog‘liqdir. Mikroprotsessor va integral
chizmalar asosida kompyuterlar, kompyuter tarmoqlari va ma’lumotlarni
uzatishning axborot tizimlari yaratilgan.
Oxirgi axborot inqilobi texnik vositalarni ishlab chiqish, yangi bilimlarni
yaratishning
texnologiya
va
usullari
bilan
bog‘liq
bo‘lgan a x b o r o t i n du s t r i ya s i n i oldingi qatorga surmoqda.
Yaponiyalik
olimlarning
fikricha,
axborotlashgan
jamiyatda
kompyuterlashtirish jarayonlari insonlarga axborotlarning ishonchli manbalariga
kirish imkoniyatini yaratib, ularni mehnattalab ishdan ozod qiladi va ishlab
chiqarish va ijtimoiy sohalarda axborotlarni avtomatlashtirilgan usulda qayta
ishlashni yuqori darajada tashkil qiladi. Jamiyatning taraqqiy etib borishining
asosiy
kuchi
bo‘lib,
material
ko‘rinishdagi
mahsulotni
emas
balki a x b o r o t m a h su l o t l a r i n i yaratish hisoblanadi.
Axborotlashgan jamiyatda nafaqat ishlab chiqarish, balki butun turmush tarzi
va qadriyatlar tizimi ham tubdan o‘zgaradi. Tovarlar ishlab chiqarish va iste’mol
qilishga yo‘naltirilgan industrial jamiyatga nisbatan axborotlashgan jamiyatda esa
intellekt, bilimlarni ishlab chiqish va iste’mol qilishga yo‘naltirilgan
bo‘lib, tovarlarda aqliy mehnat ulushining oshib borishiga olib keladi. Bunday
jamiyatda bilimga bo‘lgan talab ortib boraveradi.
Hozirgi kundga kelib, rivojlangan davlatlarda fan va texnikaning rivojlanib
borishi
bilan
axborotlashgan
jamiyatning
shakllanib
borishi
bo‘yicha
nazariyotchilarning aytgan fikrlari amalda namoyon bo‘lmoqda. Barcha dunyo
borlig‘ining bir yagona kompyuterlashtirilgan va axborotlashtirilgan elektron
xonadon va kottejlardagi insonlar hamjamiyatiga aylanib borishi bashorat
qilinmoqda. Hohlagan yashash joyi turli xildagi elektron asboblar va kompyuter
vositalari bilan jihozlangandir.