1-mavzu: Ijtimoiy pedagogika fanning nazariy asoslari. Ijtimoiy pedagogika fanining amaliy ahamiyati Mashg’ulot rejasi

4. Ijtimoiy-pedagogik yondoshuv. Bu yondoshuv mohiyati o’smirni deviantlik xulq-atvoridagi shaxsiy xususiyatlarini qayta tiklash yoki to’g’rilashdan iborat. Ayniqsa, uning axloqiy-irodaviy shaxsiy xususiyatlarini qayta tarbiyalash shart. O’smirlarda, ularning irodaviy xususiyatlari, xulq-atvorida quyidagilarni shakllantirish lozim:

• 
  o’z so’zi va ishining egasi bo’lish;
  
• 
  o’smirning jinoyatga boshlovchi, jamiyatga zarar yetkazish kabi illatlarga bo’lgan qiziqish va harakatlarini to’xtatish;
  
• 
  hozirgi davrda muhim bo’lgan masalalar bilan band qilish;
  
• 
  qonunga qarshi bo’lmagan, puxta o’ylab chiqilgan maqsadlarni qo’yish.
  

Erki bo’lmagan inson flyugerga o’xshaydi, shamol qay tarafga essa o’sha tomonga o’giriladi. Bunday insondan ijtimoiy me’yorlarni buzish, jinoyatchilikni kutish mumkin. Uni yengillik bilan aldash, o’zgalarning so’zlariga quloq solishi. o’zga axloqiy qarash va baholarga og’dirish oson. O’zga axloqiy qarashlarga ergashib, u huquqbuzarlik va ahloqsizlik xulq-atvoriga ega bo’ladi. Bunday insonlarni tarbiyalashda jamiyat tomonidan unga erkinlik va huquqlarini berib, uni o’z-o’zini boshqara olishga o’rgatish zarur.
5. Sakntsiyalarni qo’llash. Bu yondoshuv mohiyati huqukbuzarlik qilgan insonni jinoiy qonunlar asosida jazolash turadi. Biroq, jahon tajribasi shuni ko’rsatmoqdaki, bu Samara bermaydigan holat bo’lib, jamiyat tomonidan qattiq sanktsiya bo’lib hisoblanadi, xalos. SHu sababli ijtimoiy og’ishganlik sabablarini aniqlash va bartaraf etishda bu faqatgina yordamchi vosita bo’lib hisoblanadi.
6. Deviant xulq-atvorli o’smirlarga nisbatan ijtimoiy-pedagogik reabiliyatatsiya ishlari
Ijtimoiy pedagogning jamiyatga moslashMAgan, xulqiy og’ishgan o’smirlar bilan olib boradigan ish texnologiyasi ularni reabilitatsiya qilidir.
Reabilitatsiyani insonni jamiyatga muvofiqlashtirishga kiritadigan chora-tadbirlar tizimi sifatida qaralishi mumkin. Reabilitatsiya yana inson shaxsi, uning jismoniy alohida psixikasining funktsiyalariga ta’sir etishning natijasi sifatida ham qaralishi mumkin. Adaptatsiya (moslashuvchanlik)dan farqli ravishda, reabilitatsiya inson faoliyatini qayta tiklash deb tushuniladi. Reabilitatsiya – bu bolani faol hayotga, jamiyatga va ijtimoiy foydali mehnatga qaytarish maqsadini ko’zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimidir.
Reabilitatsiyaning quyidagi turlari belgilangan: tibbiy, psixologik, pedagogik, ijtimoiy-iqtisodiy, kasbiy, maishiy.

1. 
   Tibbiy reabilitatsiya bola organizmida o’z funktsiyasini yo’qotgan u yoki bu organizmning to’la yoki qisman qayta tiklanishi yoki boladagi rivojlanayotgan kasallikni sekinlashtirish imkoniyatini yaratishga yo’naltirilgan.
   
2. 
   Psixologik reabilitatsiya o’smir ruhiyatiga, ongiga deviant xulq-atvorning kerakmasligi, uni shaxs sifatida hech kim hurmat qilmasligini singdirishni maqsad qilgan.
   
3. 
   Kasbiy reabilitatsiya o’smirni o’qitish yoki unga to’g’ri keladigan mehnat turiga qayta o’qitib tayyorlash, yengallashtirilgan va ish kuni qisqartirilgan mehnat sharoitlari bo’lgan ish joyi bilan ta’minlash.
   
4. 
   Maishiy reabilitatsiya o’smirning hayoti uchun me’yordagidek sharoitning yaratilishini ko’zda tutadi.
   
5. 
   Ijtimoiy reabilitatsiya – bu ijtimoiy muhitda bolaning hayot faoliyatini qayta tiklash jarayonidir. SHuningdek, qandaydir sabablar bilan shaxs hayot faoliyatining buzilishi, ijtimoiy muhitdagi cheklashlarga yo’l qo’ymaslikdir.
   
6. 
   Ijtimoiy-iqtisodiy reabilitatsiya – bu o’smirning qonuniy, xuquqiy manfaatlarini himoya qilishga mo’ljallangan mablag’larni ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlar majmuidir.
   
7. 
   Ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya – bu bola hayot faoliyati uchun ahamiyatli bo’lgan shaxsiy xususiyatlarini shakllantirishga yo’naltirilgan xarakterdagi tarbiyaviy chora-tadbirlar tizimi bo’lib, bolani jamiyatga muvofiqlashtiruvchi faol hayotiy holatga tortuvchi, o’z-o’ziga xizmat qilishda zarur bo’lgan ko’nikma va malakalarni egallashi, jamiyatda xulq-atvori bilan ijobiy ijtimoiy rollarni bajarish, zarur ta’limni olish kabilarni o’z tarkibiga oladi. O’smirlarni ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya qilishda bu ishlarni reabilitatsion markaz deb ataluvchi ijtimoiylashtirilgan muassasalarda amalga oshiriladi. Bu muassasalarning vazifalariga:
   
   • 
     qarovsiz qolgan, daydi, jamiyatga moslasha olmaydigan bolalar va o’smirlarda profilaktik oldini olish choralarini ko’rish.
     
   • 
     Ota-oanlarining ayblari bilan yoki kutilmagan vaziyatlar sababli (shuningdek, jismoniy, psixologik zo’ravonlik, xavfli yashash joylari va boshqalar) og’ir hayotiy vaziyatlarga tushgan bolalarga tibbiy-psixologik yordam ko’rsatish
     
   • 
     Ijobiy ijtimoiy xulq-atvor tajribalarini, atrofdagi insonlar bilan muloqot ko’nikmalarini shakllantirish
     
   • 
     Ota-ona qaramog’i yoki vositalar, yashash joyidan ajrab qolganlarni o’z qaramog’iga olish funktsiyasining bajarilishi
     
   • 
     favqulodda vaziyatlarda psixik va pedagogik qo’llab-qo’vvatlash
     
   • 
     oilaga qaytishga hamkorlik qilish
     
   • 
     ta’lim olish, me’yordagidek o’sishga imkoniyat bilan ta’minlash.
     
   • 
     Kelgusi kasbiy va maishiy faoliyatga g’amxo’rlik qilish.
     

Bunday muassasalar asosiy faoliyat maqsadlari – yordamga muhtoj bolalarni ijtimoiy himoya qilish va qo’llab-qo’vvatlash, ularni reabilitatsiya orqali hayotlarini to’g’ri yo’lga qo’yishda yordam berish.